Na jakich warunkach następuje zwrot VAT za materiały budowlane?

Podstawowy zakres zwrotu wydatków za materiały budowlane został omówiony w poradzie: Jakich wydatków dotyczy zwrot VAT za materiały budowlane? Aby mieć prawo do omawianego zwrotu, osoby fizyczne muszą spełniać także następujące warunki:

• poniesione wydatki mają udokumentowane fakturami VAT w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług,

• nie dokonały zakupu materiałów budowlanych w związku z ww. inwestycjami, jako podatnicy podatku od towarów i usług (VAT), w celu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem (jeśli bowiem dana osoba fizyczna dokonuje zakupów materiałów budowlanych w celu wykonywania czynności opodatkowanych, to zazwyczaj ma prawo do odliczenia podatku od zakupionych materiałów budowlanych, a więc podatek zawarty w cenie brutto materiałów budowlanych nie będzie jej obciążał),

• posiadają prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w rozumieniu ustawy – Prawo budowlane albo tytuł prawny do budynku (lokalu), albo - w przypadku inwestycji wymagającej takiego pozwolenia - posiadają pozwolenie na budowę. 

Faktura VAT

Zwrot dotyczy wyłącznie wydatków poniesionych i udokumentowanych fakturami VAT wystawionymi dla osoby fizycznej od 1 maja 2004 r. Każdy zatem może ubiegać się o zwrot wydatków, które poniósł w związku z zakupem materiałów budowlanych na budowę domu. Dotyczy to jednak jedynie tych wydatków, które są dokumentowane fakturami wystawionymi na osobę ubiegającą się o zwrot, a nie np. członka jej rodziny. Wyjątek dotyczy tylko małżonków, którzy mogą składać wspólny wniosek, ujmując w nim faktury wystawione na każde z nich.  

Faktury wystawione na innych członków rodziny dają im prawo do ubiegania się o zwrot, o ile sami spełniają pozostałe warunki uprawniające do zwrotu (m.in. mają prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz pozwolenie na budowę). 

Poza tym można domagać się od sprzedawców wystawienia faktur korygujących, jeśli zależy nam, aby faktura została wystawiona na inwestora ponoszącego rzeczywiście wydatek na zakup, zamiast na osobę, która płaciła za materiały i je odbierała. 

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż nie ma obowiązku podawania numerów klasyfikacji statystycznej na fakturze. Wymóg ten został zniesiony wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Jednak podanie tego numeru jest wskazane, gdyż pozwoli to udowodnić prawo do otrzymania zwrotu VAT. Jeśli zaś na fakturach nie ma podanego symbolu PKWiU, to można zwrócić się do sprzedawcy z prośbą o wystawienie faktury korygującej, na której ewentualnie uzupełni on te brakujące numery klasyfikacji statystycznej.

Co to jest tytuł prawny, prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz kiedy potrzebne jest pozwolenie na budowę?

Kolejnym warunkiem zwrotu jest posiadanie:

1. prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane albo tytułu prawnego do budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w przypadku remontu;

2. pozwolenia na budowę w przypadku inwestycji, dla której zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane wymagane jest takie pozwolenie.

Za tytuł prawny do lokalu mieszkalnego lub budynku mieszkalnego uważa się m.in.:

• akt własności,

• umowę użyczenia,

• umowę najmu lub dzierżawy, podnajmu lub poddzierżawy,

• dokumenty potwierdzające jego nabycie w drodze kupna, darowizny albo spadku,

• decyzję administracyjną (przydział mieszkania)

• lub dokument potwierdzający istnienie innego stosunku zobowiązaniowego, z którego wynika prawo podatnika do korzystania z lokalu (budynku) mieszkalnego (np. służebność mieszkania, spółdzielcze prawa do lokali mieszkalnych: lokatorskie prawo spółdzielcze lub własnościowe prawo spółdzielcze),

• przydział mieszkania w spółdzielni mieszkaniowej czy ekspektatywę odrębnej własności lokalu, która stanowi roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu na podstawie stosownej umowy zawartej ze spółdzielnią o jego budowę,

• umowę przedwstępną (np. z deweloperem), jeśli przewiduje ona możliwość korzystania z lokalu (budynku). 

Nawet jeśli osoba mająca taki tytuł prawny nie jest zameldowana w lokalu, ma prawo domagać się zwrotu części wydatków poniesionych na jego remont czy modernizację. Tytułem prawny nie jest sam meldunek w określonym lokalu lub budynku. On bowiem potwierdza tylko fakt przebywania w tym miejscu. 

Tytułem prawnym, na podstawie którego podatnik zajmuje budynek lub lokal mieszkalny nie jest natomiast pokrewieństwo łączące inwestora z właścicielem lokalu lub budynku. Zwrotu nie mogą więc żądać np. dzieci mieszkające wraz z rodzicami, jeżeli to rodzice dysponują tytułem do zajmowanego lokalu lub budynku mieszkalnego.

Wspomniany warunek można obejść, zawierając z najbliższymi członkami rodziny, chcącymi uzyskać zwrot VAT, umowę użyczenia w celu używania nieruchomości na ich potrzeby (nie trzeba wtedy płacić podatku dochodowego od przychodu, gdyż nie ustala się wartości czynszowej). Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego, przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Wystarcza tu zwykła forma pisemna.

Dzięki zawartej umowie użyczenia całości lub części mieszkania można każda strona umowy może domagać się zwrotu wydatków z tytułu inwestycji w remont mieszkania i to posiadając odrębny limit zwrotu (o czym dalej). Wydatki muszą przy tym dotyczyć okresu i części lokalu, objętej użyczeniem. Wybór tego rozwiązania grozi jednak zakwestionowaniem takiej umowy przez urząd skarbowy, któremu uda się udowodnić, że umowa została zawarta wyłącznie po to, by obejść przepisy prawa podatkowego. 

Natomiast prawem do dysponowania nieruchomością na cele budowlane jest tytuł prawny wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego, przewidującego uprawnienia do wykonywania robót budowlanych (zgodnie z art. 3 pkt 11 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane). W przypadku budowy budynku mieszkalnego tytuł prawny powinien dotyczyć gruntu, na którym wznoszony jest budynek. Budowany budynek staje się własnością właściciela gruntu.  

Pozwolenie na budowę dla prawa ubiegania się o zwrot VAT potrzebne jest w przypadku inwestycji, dla której zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane wymagane jest takie pozwolenie. Chodzi tu zatem o pozwolenie na budowę w rozumieniu przepisów polskiego prawa budowlanego, które wydawane jest tylko na inwestycje realizowane w Polsce.

Co istotne, przepisy nie wymagają, by osoba ubiegająca się o zwrot miała pozwolenie na budowę w momencie dokonywania zakupów materiałów budowlanych. Chodzi jedynie o zamiar, z jakim dokonany został zakup materiałów. Materiały budowlane mają być kupowane z przeznaczeniem na budowę budynku mieszkalnego. O zaliczeniu tych wydatków do inwestycji wymagających lub niewymagających pozwolenia na budowę decyduje bowiem przeznaczenie kupowanych materiałów, czyli to, dla jakich celów materiał był kupowany:

• do wykorzystania ich dla celów realizacji inwestycji wymagającej pozwolenia na budowę (np. do budowy domu) albo

• do wykorzystania ich dla celów realizacji inwestycji nie wymagającej pozwolenia na budowę.

Pozwoleniem na budowę należy natomiast dysponować dopiero w momencie składania wniosku o zwrot części wydatków poniesionych na budowę.  

Osoba niedziałająca jako podatnik VAT 

Prawo do zwrotu przysługuje, o ile osoba fizyczna lub jej małżonek nie dokonywali czynności, których dotyczy zwrot, jako podatnicy podatku od towarów i usług, w celu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. 

Przykład: 

• Jeśli podatnik VAT buduje budynek mieszkalny w celu wynajmowania później lokali mieszkalnych, to nie przysługuje mu prawo do zwrotu niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym, gdyż mimo iż wynajem lokali na cele mieszkaniowe jest zwolniony od VAT, to jednak jest czynnością mieszczącą się w katalogu czynności opodatkowanych VAT.

Jeśli zaś część budowanego budynku ma zamiar przeznaczyć na swe prywatne cele mieszkalne, a możliwe jest wyodrębnienie wydatków na te części domu, to może dochodzić zwrotu części wydatków poniesionych na budowę budynku mieszkalnego. 

Wyłudzenie zwrotu

Przepisy Kodeksu karnego skarbowego stanowią, iż kto przez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy wprowadza w błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot wydatków, o których mowa w przepisach o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym, ten podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. 

Jeżeli jednak kwota narażona na nienależny zwrot wydatków jest małej wartości, to sprawca tego czynu zabronionego podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. 

Jeśli zaś kwota narażona na nienależny zwrot wydatków nie przekracza ustawowego progu, to tego sprawca czynu zabronionego podlega jedynie karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (Dz. U. 2007 r. Nr 23, poz. 138);

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 2005 r. o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (Dz. U. 2005 r., Nr 177, poz. 1468, ze zm.);

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j.: Dz. U. 2006 r., Nr 156, poz. 1118, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl