Strajk
Na czym polega strajk?
Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych.
Z tych samych powodów mogą być prowadzone spory zbiorowe, które mają pierwszeństwo przed podjęciem strajku. Oznacza to, że strajk nie może być prowadzony w innych sprawach niż objęte przedmiotem sporu zbiorowego.
Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania możliwości rozwiązania sporu według zasad określających prowadzenie sporu zbiorowego.
Czy możliwe jest przeprowadzenie strajku bez uprzedniego prowadzenia sporu zbiorowego?
Strajk może być zorganizowany bez zachowania zasad prowadzenia sporu, jeżeli pracodawca swoim bezprawnym działaniem uniemożliwił przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym.
W związku z tym, że strajk jest ostatecznym środkiem, podmiot, który reprezentuje interesy pracowników powinien dokonać porównania żądań ze stratami związanymi ze strajkiem przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku.
Bardzo ważną zasadą jest całkowita dobrowolność udziału w strajku. Oznacza ona, że uczestnictwo w strajku nie może być wymuszone żadnymi naciskami ze strony organizatorów strajku. Osoba, która nie uczestniczy w strajku nie może być także w żaden inny sposób szykanowana z powodu nie wzięcia udziału w akcji strajkowej.
Czy w akcji strajkowej może brać każdy pracownik?
Generalnie każdy pracownik może uczestniczyć w strajku, jednak zaprzestanie pracy na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa jest niedopuszczalne.
W jakich miejscach pracy strajku nie można przeprowadzić?
Organizowanie strajku w:
- Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
- Agencji Wywiadu,
- w jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
- Służby Więziennej,
- Straży Granicznej,
- Służby Celnej,
- jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej
jest niedopuszczalne.
Poza tym prawo do strajku nie przysługuje pracownikom zatrudnionym w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze.
Jaka jest procedura ogłoszenia strajku zakładowego?
Strajk zostaje najpierw poddany głosowaniu pracowników. W głosowaniu powinno wziąć udział co najmniej 50% pracowników zakładu pracy. Jeżeli większość z głosujących pracowników wyraża na niego zgodę, strajk zakładowy ogłasza organizacja związkowa.
Jaka jest procedura ogłoszenia strajku wielozakładowego?
Strajk wielozakładowy również zostaje w pierwszej kolejności poddany głosowaniu pracowników w poszczególnych zakładach pracy, które mają być objęte strajkiem. W głosowaniu w każdym z zakładów powinno wziąć udział co najmniej 50% pracowników. Strajk wielozakładowy ogłasza organ związku, który został wskazany w statucie tego związku, jeżeli w głosowaniu wyraziła zgodę większość głosujących pracowników.
Ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem.
Pracownicy, którzy nie biorą udziału w strajku mają obowiązek świadczyć pracę. Obowiązek świadczenia pracy dotyczy zarówno tych pracowników, którzy nie są objęci sporem zbiorowym, jak i tych, którzy są reprezentowani w sporze, ale nie strajkują.
Jak w czasie strajku kształtują się uprawnienia kierownicze pracodawcy?
W odniesieniu do pracowników strajkujących uprawnienia pracownicze są ograniczone, nie obejmują samego świadczenia pracy. Osoby strajkujące pozostając na terenie zakładu są podporządkowane pracodawcy ze względu na porządek i bezpieczeństwo.
Pracodawca nie może być ograniczony w działaniach mających na celu ochronę mienia i utrzymanie stanu obiektów, urządzeń, czy instalacji pozwalających na przywrócenie normalnej działalności zakładu pracy po strajku. Może on w tym celu zatrudniać pracowników - w zakresie niezbędnym także spośród strajkujących.
Kiedy możliwe jest zorganizowanie strajku solidarnościowego?
Strajk solidarnościowy można zorganizować w obronie praw i interesów pracowników, którzy nie mają prawa do strajku. Związek zawodowy działający w innym zakładzie pracy może zorganizować go na czas nie dłuższy niż połowa dnia roboczego.
Fundusze strajkowe
Istnieje możliwość tworzenia i wykorzystywania funduszów strajkowych. Decydują o tym związki zawodowe. Jest to podstawa prawna do przyjmowania środków pieniężnych z zewnątrz i dysponowania nimi. Fundusz strajkowy może być tworzony:
- ze składek członków związków zawodowych,
- darowizn,
- zapisów,
- pożyczek i innych środków pieniężnych z legalnych źródeł.
Strajk nie jest jedyną dozwolona formą protestu pracowników w obronie swoich praw. Istnieje także możliwość stosowania, po wyczerpaniu trybu postępowania dla rozwiązywania sporów zbiorowych, innych niż strajk form akcji protestacyjnych. Warunkiem jest by były to formy nie zagrażające życiu lub zdrowiu ludzkiemu, bez przerywania pracy, z zastrzeżeniem przestrzegania obowiązującego porządku prawnego. Z prawa tego mogą korzystać także pracownicy nie mający prawa do strajku.
Pamiętaj, że:
- Strajk jest częścią instytucji sporów zbiorowych pracy. Jest to swoisty środek nacisku na pracodawcę w celu zmuszenia go do ustępstw w trakcie sporu zbiorowego pracy,
- W przypadku prowadzenia strajku nie przewidziano żadnych limitów liczbowych, tzn. nie wskazano górnej granicy liczebności pracowników strajkujących,
- Akcja strajkowa regulowana ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie jest tym samym co tzw. strajk okupacyjny. Okupowanie zakładu pracy jest dodatkowym, dodanym do strajku, środkiem zastosowanym wobec pracodawcy w celu wymuszenia uznania żądań. Jest formą znajdującą się na pograniczu legalności,
- Strajk nie może być wykorzystywany w celu np. politycznym,
- Pracownicy wykonujący prace związane z zapewnieniem bezpieczeństwa ludziom nie mają prawa do strajku,
- Udział pracownika w strajku zorganizowanym zgodnie z przepisami ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych,
- W okresie strajku zorganizowanego zgodnie z prawem pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia,
- Okres przerwy w wykonywaniu pracy wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. 1991 r., Nr 55, poz. 236 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?