W jaki sposób sąd dokonuje podziału majątku wspólnego (byłych) małżonków?

Sposób, w jaki dochodzi do podziału majątku wspólnego, jest chyba jednym z najbardziej kluczowych zagadnień tego podziału. Podział majątku wspólnego może nastąpić przez:

1. podział w naturze (fizyczny podział rzeczy) - dotyczy głównie nieruchomości;

2. przyznanie rzeczy jednemu z uczestników na wyłączną własność - z reguły następuje wtedy zasądzenie na rzecz drugiego uczestnika odpowiedniej spłaty;

3. sprzedaż rzeczy i podział sumy uzyskanej ze sprzedaży.

Niezależnie od przedstawionych wyżej sposobów podziału, trzeba raz jeszcze przypomnieć, iż sąd musi uwzględnić sposób podziału zgłoszony na zgodny wniosek uczestników, nawet jeśli okoliczności sprawy przemawiają za innym sposobem. Sąd dokonuje podziału majątku zgodnie z jednym z powyższych sposobów, według własnego przekonania,  dopiero wówczas, gdy brak jest w tym względzie zgodnego wniosku uczestników.

Jeśli więc najbardziej odpowiedni zdaniem sądu jest podział fizyczny, ale zainteresowani zgodnie wniosą o przyznanie przedmiotu jednemu z nich, sąd jest zobowiązany uwzględnić zgodne stanowisko. Może tego nie zrobić tylko w sytuacji, gdy projekt podziału przedstawiony przez uczestników sprzeciwia się prawu lub zasadom współżycia społecznego, albo narusza w sposób rażący interesy osób uprawnionych.

Na marginesie należy wspomnieć, iż sąd powinien nakłaniać współwłaścicieli do zgodnego przeprowadzenia podziału, wskazując im sposoby mogące do tego doprowadzić. W szczególności zaangażowanie sądu w podział majątku nie stoi na przeszkodzie zawarciu przed tym sądem ugody.

Podział majątku w naturze

Podział w naturze został wymieniony jako pierwszy, gdyż jako pierwszy jest również wymieniany przez przepisy, które te kwestie regulują.

Każdy z uczestników może żądać, aby podział danej rzeczy nastąpił przez jej fizyczne podzielenie; nie będzie to jednak możliwe, jeśli podział taki byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo gdyby pociągał za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości (np. nie będzie dopuszczalny podział mieszkania składającego się z jednego pokoju). Podział w naturze dotyczy głównie nieruchomości i znajduje praktyczne zastosowanie najczęściej w przypadku domów (rzadziej w przypadku mieszkań). Projektowany sposób podziału nieruchomości na części powinien być zaznaczony na planie sporządzonym według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. Jeżeli więc zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części wartością odpowiadające udziałom uczestników (udziały te co do zasady są równe), z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Jeśli w wyniku podziału fizycznego powstaną różnice (a raczej się bez nich nie obejdzie; trudno bowiem sobie wyobrazić idealny podział w naturze, odpowiadający udziałom w majątku wspólnym), różnice te wyrównuje się przez dopłaty pieniężne.

Zarządzenie sprzedaży majątku wspólnego

Rzecz, której nie da się podzielić w naturze, może być sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. W postanowieniu zarządzającym sprzedaż, sąd może od razu rozstrzygnąć o wzajemnych roszczeniach stron albo zarządzić tylko sprzedaż, odkładając rozstrzygnięcie o wzajemnych roszczeniach oraz o podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży do czasu jej przeprowadzenia. W praktyce taki sposób podziału stosowany jest stosunkowo rzadko.

Przyznanie przedmiotów jednemu z uczestników. Obowiązek spłaty