Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem

Jakie prawa przysługują pokrzywdzonemu w procesie karnym?

Pokrzywdzonym jest osoba, która ucierpiała w wyniku przestępstwa, tzn. gdy przestępstwo naruszyło jej dobro prawne albo mu zagrażało. Dobrem prawnym, o którym mowa może być jakiekolwiek dobro, które jest chronione przez prawo, np. zdrowie fizyczne, zdrowie psychiczne, dobre imię, majątek itd. Pojęcie pokrzywdzonego dotyczy tylko osób, które ucierpiały bezpośrednio wskutek przestępstwa, tzn. gdy te szkody wynikały z samego działania lub zaniechania sprawcy. Jest to pojęcie węższe od potocznego rozumienia ofiary przestępstwa. Ofiarą jest ten, którego jakiekolwiek, a nie tylko prawnie chronione dobro zostało naruszone przestępstwem.

Pokrzywdzonym może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna, a nawet organizacja nie posiadająca osobowości prawnej. Jeśli pokrzywdzonym jest osoba prawna, wykonuje ona swoje uprawnienia przez organy.

Generalnie prawa pokrzywdzonego w procesie karnym są znaczące, a w postępowaniu przygotowawczym ma on status strony tego postępowania. Zatem przed rozpoczęciem postępowania sądowego pokrzywdzony ma prawo :

  • Wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (do prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał postanowienie)
  • Wnoszenia wniosków o przeprowadzenie czynności w postępowaniu przygotowawczym i prawo uczestniczenia w nich.
  • Uzyskania zawiadomienia o wniesieniu aktu oskarżenia do sądu (oraz odpisu tego aktu) i poinformowania o przysługujących mu w trakcie procesu sądowego uprawnieniach.

W czasie postępowania sądowego pokrzywdzony może :

  1. Wnieść do sądu akt oskarżenia w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego.
  2. Popierać akt oskarżenia w charakterze oskarżyciela posiłkowego
  3. Uczestniczyć w posiedzeniach sądu, na których zapadają ważniejsze decyzje między innymi o : umorzeniu postępowania, skazaniu oskarżonego bez rozprawy, orzeczeniu środka zabezpieczającego.
  4. Wnieść powództwo cywilne przeciw oskarżonemu.

W trakcie rozprawy pokrzywdzony, który ma zaznawać jako świadek, jest przesłuchiwany jako pierwszy, następnie może pozostać na sali w czasie przesłuchiwania kolejnych świadków. Przysługuje mu też prawo składania wniosków do sądu o przyznanie odszkodowania pieniężnego.

Największe uprawnienia przysługują pokrzywdzonemu, który pełni zarazem rolę oskarżyciela (prywatnego lub posiłkowego).

Jaka jest rola oskarżyciela posiłkowego w procesie karnym?

W charakterze oskarżyciela posiłkowego może występować pokrzywdzony, jeśli sprawa dotyczy przestępstwa, którego ściganie należy do organów państwa.

Pokrzywdzony może występować jako oskarżyciel posiłkowy:

  1. uboczny lub
  2. subsydiarny

Oskarżyciel posiłkowy uboczny działa w procesie popierając oskarżenie, które wniósł prokurator. Aby skorzystać z tej możliwości pokrzywdzony, do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, powinien złożyć odpowiednie oświadczenie. Sąd może odmówić pokrzywdzonemu prawa występowania w tym charakterze tylko z powodów wskazanych w ustawie (np. jeśli oskarżycieli byłoby tak dużo, że mogliby utrudniać postępowanie). Oskarżyciel posiłkowy ma wszystkie uprawnienia przysługujące stronie w postępowaniu (prawo zgłaszania dowodów, zadawania pytań świadkom, zabrania głosu przed wyrokowaniem), a także prawo wniesienia apelacji. Jeżeli prokurator zdecyduje o odstąpieniu od oskarżenia, oskarżyciel uboczny może w dalszym ciągu popierać oskarżenie i proces będzie się toczył, choć już bez udziału prokuratora.

Występowanie pokrzywdzonego w charakterze oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego wiąże się z odmową ścigania przestępstwa przez uprawniony do tego organ. Oskarżyciel subsydiarny wnosi własny akt oskarżenia do sądu (musi być sporządzony przez profesjonalnego pełnomocnika), jest więc stroną w postępowaniu. Sąd bada na wstępie, czy jego oskarżenie nie jest całkowicie nieuzasadnione.

W przypadku śmierci pokrzywdzonego jego prawa jako oskarżyciela posiłkowego mogą wykonywać mogą wykonywać osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator, działając z urzędu.

 

Pamiętaj, że:

  • Za pokrzywdzonego uważa się także w postępowaniu karnym zakład ubezpieczeń w zakresie w jakim pokrył szkodę wyrządzoną przestępstwem.
  • W sprawach o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o których mowa w art. 218-221 oraz w art. 225 § 2 Kodeksu karnego, organy Państwowej Inspekcji Pracy mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, jeżeli w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.
  •   W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji lub jednostki organizacyjnej, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji lub jednostki organizacyjnej, prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.
  • Wszystkie prawa pokrzywdzonego małoletniego wykonuje jego przedstawiciel ustawowy i to on jest stroną w procesie.
  • Osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, ma prawo wniesienia zażalenia, jeśli w ciągu 6 tygodni nie otrzyma informacji o sposobie rozpatrzenia tego zawiadomienia.

Podstawa prawna:


Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

  • Bogusława 2018-10-12 22:45:31

    Jesteśmy wraz z mężem pokrzywdzonymi w wygranym procesie karnym. Sąd zasądził zadośćuczynienie dla nas po 100tys. dla każdego z nas w 2005r. Mordercy naszej córki siedzą w więzieniu - dwaj otrzymali dożywocie ,1 - 25 lat. Raczej nic nie posiadają, od kogo i jak wyegzekwować zadośćuczynienie?

  • LK 2017-12-28 20:44:07

    Pani Barbaro - mam dokładnie takie samo doświadczenie jak Pani. Jeszcze niedawno, trudno było by mi uwierzyć że tak działa prawo, a właściwie "prawo" w Polsce. Trzymam kciuki za Panią. Pozdrawiam.

  • Anna Łańduch 2017-10-14 13:38:08

    bardzo słusznie

  • Marek Grodzki 2015-03-17 08:02:31

    Prokuratura to śmierdzący gnój.

  • Barbara Stelęgows 2013-04-22 14:00:11

    Te wszystkie uprawnienia nie są respektowane przez wymiar sprawiedliwości. Właśnie procesuję się z prokuraturą, by przysłała mi postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania karnego, bo służy mi na nie zażalenie, a prokuratura żoliborska twierdzi, że nie. Nie zostałam też dopuszczona do udziału w czynnościach innego postępowania przygotowawczego, choć jestem osobą pokrzywdzoną. Zresztą prokuratura nie przeprowadziła żadnych czynności dowodowych. Odrzuciła je bez żadnego uzasadnia, choć uzasadnić musi. Dokonała niedopuszczalnej prawem oceny dowodów przed ich przeprowadzeniem. Nie było też kontroli instancyjnej, a sąd nie dopatrzył się żadnych uchybień w postępowaniu i wydając postanowienie o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania zamknął mi drogę do przejęcia postępowania jako oskarzyciel subsydiarny. PRAWA POKRZYWDZONEGO TO W POLSCE FIKCJA! Aktualnie procesuję się z prokuraturą w sądzie okręgowym i złożyłam skargę do Strasburga, bo nielegalne działania pracowników wymiaru sprawiedliwości pozbawiły mnie dostępu do sądu i uczciwego procesu.


Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika