Ważność umowy o pracę jedynego akcjonariusza spółki akcyjnej – opinia prawna

Stan faktyczny:

Zawiązano jednoosobową S.A. Spółka została wpisana do rejestru przedsiębiorców. Przed rejestracją spółki została podpisana umowa o pracę między jedynym akcjonariuszem, będącym jednocześnie jedynym członkiem zarządu a spółką reprezentowaną przez członka rady nadzorczej. KSH przewiduje w takich sytuacjach formę aktu notarialnego. 1. Jakie kroki należy przeprowadzić, aby powyższa umowa nabrała cech ważnej czynności prawnej? 2. Jak traktować pobierane od czerwca wynagrodzenie i odprowadzone zaliczki na podatek i składki na ubezpieczenie społeczne?

Porady prawne

Opinia prawna

Problemy prawne:

  1. ważność mowy o pracę
  2. możliwość konwalidacji wadliwej umowy o pracę
  3. problem pobranego wynagrodzenia
  4. problem zaliczek na podatek dochodowy
  5. problem składek na ubezpieczenie społeczne

Ad. 1. Po pierwsze z treści przedstawionego problemu wnioskować można, że nie zachowano właściwej formy przy dokonaniu tej czynności prawnej. Jak bowiem stanowi art. 303 § 2 KSH, w tym wypadku oświadczenie woli jedynego akcjonariusza składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Spółkę powinna reprezentować rada nadzorcza lub pełnomocnik spółki (art. 379 KSH). KSH dopuszcza w takim wypadku również reprezentowanie spółki przez samego akcjonariusza, będącego jedynym członkiem zarządu, przy czym taka czynność prawna wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy powoduje, że umowa o pracę jest nieważna z mocy prawa (art. 58 § 1 KC w zw. z art.2 KSH). Tak zawarta umowa o pracę może być także uznana za nieważną, gdyż zawarcie umowy o pracę przez jedynego akcjonariusza, będącego jednocześnie jedynym członkiem zarządu S.A., ze spółką akcyjną narusza istotę stosunku pracy, o którym mowa w art. 22 KP. Brak tu bowiem konstytutywnej przesłanki podporządkowania pracownika pracodawcy („wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem”). Kwestie te są jednak sporne (por. np. Wyrok SN z 11.04.1997, I PKN 89/97, OSNAPiUS 1998, nr 2, poz.35, uchwała SN z 8.03.1995, I PZP 7/95, OSNAPiUS 1995, z. 18, poz.227, która dotyczy spółki z o.o., lecz jest aktualna również w odniesieniu do S.A.).

Ad. 2. Zawarta umowa o pracę jest nieważna z mocy prawa i nie może być konwalidowana („uzdrowiona”). Nie ma bowiem wyraźnego przepisu prawnego, który dopuszczałby takie rozwiązanie. Podstawą świadczenia usług przez jedynego członka zarządu (będącego jednocześnie jedynym akcjonariuszem) na rzecz S.A. może być tzw. kontrakt menadżerski. Jest to umowa cywilnoprawna nienazwana, do której należy stosować odpowiednio przepisy o umowie zlecenia. Kontrakt menadżerski stanowi bowiem jedną z umów o świadczenie usług, która nie jest uregulowana przepisami prawa. (art. 750 KC). Wobec pojawiających się w doktrynie kontrowersji dotyczących w ogóle możliwości zawarcia przez spółkę umowy o pracę z członkiem zarządu, sugerujemy zawieranie w przyszłości kontraktów menedżerskich.

Ad. 3. Wynagrodzenie pobrane w wyniku zawarcia nieważnej z mocy prawa umowy o pracę jest świadczeniem nienależnym, gdyż S.A. nie była w ogóle zobowiązana względem akcjonariusza (art. 410 § 2 KC w zw. z art. 300 KP). Stąd akcjonariusz powinien zwrócić pobrane wynagrodzenie spółce (art. 405 KC w zw. z art. 300 KP). Jednakże usługi świadczone przez „pracownika” (pełniącego funkcję członka zarządu) na rzecz S.A. można potraktować jako prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (art. 752 KC). Stąd „pracownik” może żądać, na podstawie przedłożonych dokumentów, zwrotu uzasadnionych nakładów i wydatków poczynionych na rzecz S.A. wraz z ustawowymi odsetkami, jeśli działał zgodnie ze swoimi obowiązkami wynikającymi z funkcji członka zarządu. Będzie to jego dochód, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zaś dla S.A. będzie to koszt prowadzonej działalności gospodarczej.

Ad. 4. Kwota wpłaconych zaliczek na podatek dochodowy jest kwotą nienależnie zapłaconego podatku, czyli nadpłatą w rozumieniu art. 72 ust. 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Nadpłata powstaje z dniem złożenia zeznania rocznego przez akcjonariusza jako osobę fizyczną (art. 74 ust. 2 Ord Pod) i podlega zaliczeniu z urzędu na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlega zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik (akcjonariusz) złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych (art. 75 ust. 1 Ord Pod).

Nadpłata podlega zwrotowi w terminie 3 m-cy od dnia złożenia zeznania rocznego (art. 76 ust. 1 pkt 3 OrdPod), na rachunek bankowy podatnika (akcjonariusza) lub płatnika (S.A.). Akcjonariusz jest zobowiązany zwrócić odzyskaną kwotę spółce, gdyż jest to dla niego świadczenie nienależne, jako że kwota podatku stanowi część wynagrodzenia.
Należy zwrócić uwagę, że kosztów ponoszonych w związku z „zatrudnianiem” członka zarządu nie można zaliczać do kosztów uzyskania przychodu w spółce, nie ma bowiem ważnie zawartej umowy o pracę. Organ kontroli skarbowej w trakcie ewentualnej kontroli zakwestionuje zasadność przyjęcia tych kosztów.

Ad. 5. Wpłacone składki na ubezpieczenie społeczne są nienależnie opłaconymi składkami, które zgodnie z art. 24 ust.6a UsystUbezp podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych oraz bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek (S.A.) złoży wniosek o zwrot składek. S.A. jako płatnik składek powinien powiadomić ZUS o przyczynie wystąpienia nienależnie opłaconych składek. ZUS powiadamia wówczas płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które mogą być zwrócone (art. 24 ust.6b UsystUbezp). Wniosek o zwrot płatnik składek może złożyć po stwierdzeniu , że składki zostały nienależycie opłacone, jednak nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia z ZUS, o którym mowa powyżej (art. 24 ust.6c UsystUbezp). Nadpłata podlega zwrotowi terminie 30 dni od dnia wydania decyzji o stwierdzeniu nadpłaty na rachunek płatnika (art. 31 UsystUbezp w zw. z art. 76 § 1 pkt 1 ppkt e) i § 2 OrdPod).


Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika