Książeczka oszczędnościowa po zmarłej siostrze - opinia prawna

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 ze zm. ), dalej PB,

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1965 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93 ze zm. ), dalej KC,

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 Nr 43, poz. 296 ze zm. ), dalej KPC.

Zgodnie z art. 53 PB „Bank może wydać posiadaczowi rachunku oszczędnościowego oraz posiadaczowi rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej imienną książeczkę oszczędnościową (...)”. Prawdopodobnie więc zmarła siostra teścia była posiadaczką bądź rachunku oszczędnościowego, bądź rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej. W omawianym stanie faktycznym nie ma to większego znaczenia, ponieważ regulacje dotyczące skutków śmierci posiadacza oraz ewentualnego spadkobrania po nim są właściwie tożsame dla obu form rachunków. 

Tak więc zasadniczo, zgodnie z art. 922 KC, „Prawa i obowiązki zmarłego przechodzą po jego śmierci na jedną lub kilka osób (...)”. PB w art. 55 oraz 56 przewiduje od tej generalnej zasady kilka wyjątków, dotyczących obowiązku wypłaty przez bank kwoty odpowiadającej kosztom pogrzebu osobie, która przedstawiła odpowiednie rachunki, ewentualnie pewnych kwot na rzecz organów rentowych, a przede wszystkim wypłaty określonej kwoty osobie, na rzecz której ustanowiono na rachunku tzw. „zapis bankowy”. Powyższe kwoty nie wchodzą do spadku. Jeśli jednak w powołanej sytuacji nie doszło do ustanowienia zapisu bankowego (nie jest nim w szczególności wygasłe z chwilą śmierci upoważnienie dla sąsiadki) ani nie powstał obowiązek wypłaty kosztów pogrzebu lub wypłaty na rzecz organów rentowych, cała kwota zgromadzona na rachunku wchodzi do spadku po zmarłej. Spadkobierca powinien zaś złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku a następnie uzyskać stwierdzenie jego nabycia. 

W świetle art. 932 KC „ W braku zstępnych spadkodawcy powołani do spadku są z ustawy jego małżonek, rodzice i rodzeństwo”. Jeśli więc zmarła nie miała męża, dzieci, wnuków, zaś rodzice również już nie żyją, jedynym spadkobiercą zostanie jej brat. W tym celu powinien on zasadniczo spadek przyjąć. Jakkolwiek niezłożenie w terminie odpowiedniego oświadczenia wywiera skutki podobne jak jego złożenie, zaostrzona jest w takim wypadku odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe. Zgodnie bowiem z art. 1015 KC „ Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku (...)”. Z kolei wg art. 1018 § 3 KC „Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem (...)”. Właściwość miejscową sądu lub notariusza w takich przypadkach określa zaś KPC w art. 640 w sposób następujący „Oświadczenie o przyjęciu spadku (...) może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. (...). Oświadczenia (...) mogą być również składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku”. Tak więc na etapie przyjęcia spadku istnieje możliwość złożenia odpowiedniego oświadczenia w miejscu zamieszkania spadkobiercy, jakkolwiek trzeba mieć na względzie, że w dalszym postępowaniu (tzw. postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku), zgodnie z art. 628 KPC, „wyłącznie właściwy jest co do zasady sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy”.