Odpowiedzialność sprzedawcy za utracone korzyści - opinia prawna

Tytułem wstępu należy wskazać, że odpowiedzialność za wady rzeczy z tytułu rękojmi strony umowy mogą zgodnie z przepisem art. 558 §1 kc rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeśli więc nie chce Pan ponosić odpowiedzialności z tytułu rękojmi może ją Pan w umowie z kontrahentem całkowicie wyłączyć lub w pewnym stopniu ograniczyć. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest jednak bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym (art. 558 § 2 kc).

Przepis art. 556 kc wprowadza dwa reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej: odpowiedzialność odszkodowawczą w ramach rękojmi oraz ogólną odpowiedzialność odszkodowawczą kontraktową. Zgodnie z tym przepisem: Jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności. W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady; w szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów. I art. 556 § 2 kc: Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio, gdy kupujący żąda dostarczenia rzeczy wolnych od wad zamiast rzeczy wadliwych albo usunięcia wady przez sprzedawcę.

Dochodzenie odpowiedzialności odszkodowawczej w ramach rękojmi jest połączone z realizacją uprawnień z rękojmi i obejmuje, w przypadku gdy szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca ponosi odpowiedzialność, szkodę w pełnej wysokości. Oznacza to, że w takiej sytuacji szkoda obejmuje również utracone korzyści. Sprzedawca może się jednak zwolnić się od odpowiedzialności za utracone korzyści jeśli wykaże, że szkoda nastąpiła na skutek okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Wówczas kupujący będzie mógł żądać odszkodowania o wartości odpowiadającej temu co kupujący wyłożył celem zawarcia umowy – koszty jakie poniósł na zawarcie umowy (art. 556 § 1 zd. 2 kc). Oznacza to, że w takiej sytuacji kupujący nie będzie mógł żądać odszkodowania wyrażającego się kwotą utraconych korzyści.

Niezależnie od uprawnień przysługujących kupującemu na mocy przepisu art. 566 kc, może on dochodzić odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach ogólnych (art. 471 kc i następne). W takiej sytuacji nie ma żadnych przeszkód aby kupujący dochodził pełnego odszkodowania to jest obejmującego również utracone korzyści. Będzie musiał on jednak wykazać nie tylko szkodę (jej wartość), ale również związek przyczynowy między szkodą a wadą rzeczy. Sprzedający zaś będzie mógł się uwolnić od odpowiedzialności poprzez wykazanie, iż szkoda wynikła na skutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Chcąc zabezpieczyć się na okoliczność ewentualnych roszczeń ze strony kontrahenta w zakresie zapłaty odszkodowania obejmującego utracone korzyści może Pan w umowie z kontrahentem ograniczyć odpowiedzialność w taki sposób, że będzie ją Pan ponosił wyłącznie wówczas, gdy szkoda zostanie wyrządzona kupującemu umyślnie (nieważne jest umowne zastrzeżenie, że dłużnik nie będzie ponosił odpowiedzialności w sytuacji wyrządzenia wierzycielowi szkody umyślnie). Oznacza to, że w pozostałych przypadkach nie ponosiłby Pan odpowiedzialności. 

Co się tyczy terminów do dochodzenia roszczeń i skorzystania z uprawnień z tytułu rękojmi, to zgodnie z art. 554 kc  roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch. W tym terminie przedawniają się roszczenia o naprawienie szkody dochodzone na zasadach ogólnych.

Z kolei zgodnie z 568  kc  uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku - po upływie lat trzech, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Upływ powyższych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił. Dodatkowo zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie powyższych terminów, jeżeli przed ich upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie.

W myśl przepisu art. 563 § 1 kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. Przy sprzedaży między osobami prowadzącymi działalność gospodarczą utrata uprawnień z tytułu rękojmi następuje, jeżeli kupujący nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o dostrzeżonej wadzie, a w wypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej wykryciu. Do zachowania terminów zawiadomienia o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysłanie przed upływem tych terminów listu poleconego.

Reasumując: Co do zasady sprzedawca jest odpowiedzialny za utracone zyski, zaś realizacja uprawnień wynikających z rękojmi takich jak wymiana towaru na wolny od wad czy zwrot pieniędzy nie zwalnia sprzedawcy od naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę stosownego odszkodowania.

Rozwiązaniem, które zabezpieczy Pańskie interesy jest wyłączenie bądź ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi, o czym była mowa w treści porady.