Zwrot kosztów samochodu zastępczego nie tylko dla przedsiębiorcy

W orzecznictwie sądów utrwalone jest stanowisko, iż z ubezpieczenia OC sprawcy wypadku należy się – obok kosztów naprawy – również zwrot wydatków najmu samochodu zastępczego, jeśli poszkodowany prowadzi działalność gospodarczą i wykorzystywał do tego uszkodzony pojazd. Rozbieżności pojawiały się natomiast w sytuacji, gdy poszkodowany nie prowadził działalności gospodarczej, a samochód wykorzystywał np. do dojazdu do pracy czy podwożenia dzieci do szkoły. Nie zawsze sądy traktowały to jako szkodę majątkową, którą powinno objąć odszkodowanie. Nadto niektóre sądy uznawały, że jeśli poszkodowany mógł skorzystać z komunikacji publicznej, to zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego się nie należał. Dlatego Rzecznik Ubezpieczonych przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:

Porady prawne

1. Czy w świetle art. 361 k.c. utrata możliwości korzystania z pojazdu mechanicznego wskutek jego zniszczenia lub uszkodzenia przez  poszkodowanego - będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej - stanowi szkodę majątkową?

2. Czy w świetle art. 361 k.c. roszczenie wyżej wymienionego poszkodowanego o zwrot  poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych jest determinowane nie tylko istnieniem adekwatnego  związku przyczynowego pomiędzy faktem utraty możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej  zniszczenia albo uszkodzenia, a poniesionymi kosztami najmu pojazdu zastępczego, ale również  niezbędnością tego najmu, rozumianą jako niemożność skorzystania ze środków komunikacji publicznej?

W odpowiedzi SN podjął uchwałę:

Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie  pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego; nie jest ona uzależniona od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej.

SN przypomniał, że w przypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) odpowiedzialność sprawcy szkody (odpowiedzialność sprawcza) zostaje zastąpiona przez  odpowiedzialność gwarancyjną ubezpieczyciela. Ubezpieczyciel zobowiązany jest do naprawienia szkody w formie zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej koniecznej do przywrócenia samochodu do stanu poprzedniego.

W prawie cywilnym przyjmuje się, że szkodę stanowi różnica między stanem majątku  poszkodowanego, który powstał po nastąpieniu zdarzenia sprawczego, a stanem, który by istniał  bez tego zdarzenia (metoda dyferencyjna albo różnicowa). Konsekwencją uszkodzenia samochodu jest obniżenie jego wartości. Niemożność korzystania z auta sama w sobie szkody w tym aucie nie zwiększa. Również wyrównanie uszczerbku w samochodzie następuje przez jego naprawę, a nie przez dostarczenie samochodu zastępczego, dlatego takie roszczenie byłoby nieuzasadnione.

Według SN odmiennie przedstawia się sytuacja, w której już doszło do poniesienia przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego w okresie remontu uszkodzonego  pojazdu albo przez okres niezbędny do nabycia nowego pojazdu. Są to wydatki poniesione w następstwie zdarzenia szkodzącego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do  powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty (art. 361 § 2 k.c.). Ponieważ szkodę stanowią również konieczne wydatki związane ze zdarzeniem szkodzącym, stratą w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. są objęte także te wydatki, które służą ograniczeniu (wyłączeniu)  negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu. Negatywnym następstwem majątkowym jest tu utrata możliwości korzystania z rzeczy, a więc utrata uprawnienia stanowiącego atrybut prawa własności. W takiej sytuacji poszkodowanemu przysługuje roszczenie o zwrot wydatków na najem pojazdu  zastępczego nieprzeznaczonego do kontynuowania działalności gospodarczej lub zawodowej, można je bowiem uznać za stratę (art. 361 § 2 k.c.). SN zastrzegł przy tym, iż refundacji mogą  podlegać tylko wydatki rzeczywiście poniesione na taki najem, poza tym muszą one być celowe i ekonomicznie uzasadnione.

SN uznał, że korzystanie przez poszkodowanego z własnego pojazdu mechanicznego nie może być odtworzone przez wykorzystanie środków komunikacji publicznej, są to bowiem odmienne korzystania z rzeczy. Samochód w sposób bardziej wszechstronny i funkcjonalny zaspokaja potrzeby życiowe właściciela. Korzystanie z niego stało się obecnie standardem cywilizacyjnym i taka jego funkcja będzie się umacniać. Jeżeli jednak właściciel nie używał samochodu albo dysponuje innym  samochodem nadającym się do wykorzystania, najem byłby zbędny (więc i jego koszty nie podlegałyby zwrotowi). Z kolei gdy właściciel używał samochodu sporadycznie, celowe byłoby wykorzystania w sposób ekwiwalentny innego środka komunikacji – również zatem i w tym wypadku koszty najmu mogą nie zostać zwrócone.

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 roku, sygn. akt III CZP 5/11


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika