Jak zabezpieczyć roszczenia niepieniężne? (ze zmianami od 5 lutego 2005 r.)

Podstawowym celem postępowania zabezpieczającego jest udzielenie natychmiastowej ochrony każdemu, jeżeli tylko tego wymaga ochrona jego praw. Nie ma przy tym znaczenia w jakim trybie rozpoznawana jest konkretna sprawa, procesowym, nieprocesowym czy przed sądem polubownym. Uprawniony może żądać zabezpieczenia każdego roszczenia, niezależnie od jego charakteru. Zabezpieczenia można zatem żądać w sprawach o dział spadku, o naruszenie posiadania, o przyznanie władzy rodzicielskiej itd.

Co to są roszczenia niepieniężne?

Kodeks postępowania cywilnego w zależności od charakteru zabezpieczanego roszczenia rozróżnia dwa rodzaje zabezpieczeń. Chodzi tutaj o zabezpieczenie roszczeń pieniężnych oraz zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych. Roszczenia pieniężne w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego to takie, w których wierzyciel dochodzi od dłużnika zapłaty określonej sumy pieniężnej.

 W jaki sposób mogą zostać zabezpieczone roszczenia niepieniężne?

 Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje zamkniętego katalogu sposobów zabezpieczania roszczeń nie będących roszczeniami pieniężnymi (roszczenia pieniężne, to roszczenia, w których wierzyciel dochodzi od dłużnika zapłaty określonej sumy pieniężnej). O sposobie zabezpieczenia roszczenia decyduje sąd, biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy oraz wniosek uprawnionego. Podejmując odpowiednią decyzję sąd może również skorzystać ze sposobów, jakie przewidziane są dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, a także:

1. unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania w czasie trwania postępowania – np. w postępowaniu o zniesienie współwłasności, o dział spadku, o ustanowienie drogi koniecznej (poprzez np. wstrzymanie budowy czy zaniechania określonych czynności);

2. ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem – np. w postępowaniu o zniesienie majątku wspólnego małżonków (poprzez ustanowienie zakazu zbywania przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego);

3. zawiesić egzekucję lub postępowanie wykonawcze – np w postępowaniu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego;

4. uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi – np. w postępowaniu o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej;

5. nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze - np. w postępowaniu o zniesienie współwłasności. 

 W przypadku postępowań dotyczących ochrony dóbr osobistych w sprawach, które prowadzone są przeciwko środkom społecznego przekazu, sąd może odmówić udzielenia zabezpieczenia polegającego na zakazie publikacji, jeżeli zabezpieczeniu sprzeciwia się ważny interes publiczny.

 Wskazany wyżej katalog sposobów zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych jest tylko wyliczeniem przykładowym. Oznacza to, że strona wnosząca o udzielenie zabezpieczenia może żądać zabezpieczenia w inny jeszcze sposób, który lepiej będzie zabezpieczał jej roszczenie. Ostatecznie o sposobie zabezpieczenia zadecyduje sąd, który winien wziąć pod uwagę interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

W przypadku wniosku o zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych, sąd nie jest związany wnioskiem. Może zastosować łagodniejszy sposób zabezpieczenia. Nie może natomiast orzec bardziej dolegliwego środka.

 Do jakiego sądu należy zwrócić się z wnioskiem?

 Sądem właściwym do rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia jest sąd, który jest miejscowo i rzeczowo właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Na przykład w postępowaniu o zniesienie majątku wspólnego małżonków właściwy do udzielenia zabezpieczenia będzie sąd rejonowy w którym majątek jest położony, a jeżeli wspólność majątku ustała przez śmierć jednego małżonka – sąd ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego małżonka.

Jeżeli wniosek o zabezpieczenie złożono już po wszczęciu postępowania, właściwym jest sąd, przed którym sprawa w danej instancji się toczy. Jeżeli więc w sprawie wniesiono apelację, wniosek rozpoznaje sąd odwoławczy – okręgowy lub apelacyjny.

Kiedy zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych upada?

 Zasadą jest, że zabezpieczenie roszczenia niepieniężnego upada z upływem miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu. Sąd rozstrzygający o zabezpieczonym roszczeniu może jednak inaczej postanowić, np. orzec, że zabezpieczenie upadnie z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

 W razie upadku zabezpieczenia, obowiązany może złożyć wniosek o wydanie postanowienia stwierdzającego upadek zabezpieczenia.

Pamiętaj, że:

• Sąd udziela zabezpieczenia na wniosek, który oprócz wymogów przewidzianych dla każdego pisma procesowego powinien wskazywać sposób zabezpieczenia oraz uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek,

• W sprawach o rozwód, o separację, oraz o unieważnienie małżeństwa, sąd może orzec również o wydaniu małżonkowi, opuszczającemu mieszkanie zajmowane wspólnie przez małżonków, potrzebnych mu przedmiotów,

• Na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia przysługuje zażalenie,

• Obowiązany może w każdym czasie złożyć wniosek o uchylenie lub zmianę sposobu zabezpieczenia, jeżeli tylko przyczyny udzielenia zabezpieczenia odpadną lub ulegną zmianie.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl