Rozdzielność majątkowa na żądanie wierzyciela małżonka
Zgodnie Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, rozdzielność majątkowa może być wprowadzona albo przez umowę majątkową małżeńską (często zwaną intercyzą), albo na mocy orzeczenia sądu. Do dnia 20 stycznia 2008 roku w obu tych przypadkach do ustanowienia rozdzielności zawsze potrzebna była wola samych małżonków - w przypadku umowy oczywiście ich obojga, w przypadku orzeczenia sądowego - przynajmniej jednego z nich. Obecnie jednak ustanowienia rozdzielności majatkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków. Nowelizacja ta została omówiona w opracowaniu: Zmiany ważne dla uprawnionych i zobowiązanych do alimentów!
Z czego wierzyciel może żądać zaspokojenia, gdy dług zaciągnięty został bez zgody współmałżonka?
Gdy między małżonkami istnieje ustrój wspólności majątkowej, mamy do czynienia z trzema majątkami: majątkiem wspólnym (objętym wspólnością) oraz dwoma majątkami osobistymi każdego z małżonków.
Wspólność majątkowa małżeńska jest wspólnością bezudziałową. Jak sama nazwa wskazuje, nie występują tu udziały, jak to ma miejsce w przypadku "zwykłej" współwłasności ułamkowej. Nie można zatem powiedzieć, iż mąż czy żona posiadają 1/2 udziału w nieruchomości, która należy do ich majątku wspólnego.
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego (art. 41 § 2), jeżeli małżonek zaciÄ…gnÄ…Å‚ zobowiÄ…zanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiÄ…zanie jednego z małżonków nie wynika z czynnoÅ›ci prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z:
-
majątku osobistego dłużnika,
-
wynagrodzenia za pracÄ™ lub,
-
dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
-
korzyści uzyskanych z jego praw twórcy,
-
a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Wierzyciel nie może zatem sięgnąć do majątku wspólnego. A zdarza się, że to właśnie majątek wspólny jest dla wierzyciela atrakcyjny, jeśli akurat małżonek-dłużnik nie pracuje ani nie uzyskuje dochodów, a jego majątek osobisty jest niewielki. Dopiero ustanie wspólności majątkowej i podział majątku doprowadziłby do tego, że małżonek-dłużnik uzyska w drodze podziału część majątku wspólnego, z którego można by prowadzić egzekucję.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej na żądanie wierzyciela
Wierzyciel nie musi czekać aż miÄ™dzy małżonkami ustanie wspólność majÄ…tkowa. Stosownie do przepisu art. 52 § 1a K.r.o. ustanowienia przez sÄ…d rozdzielnoÅ›ci majÄ…tkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelnoÅ›ci stwierdzonej tytuÅ‚em wykonawczym wymaga dokonania podziaÅ‚u majÄ…tku wspólnego małżonków.
Warto zwrócić uwagÄ™, iż małżonek może żądać ustanowienia przez sÄ…d rozdzielnoÅ›ci majÄ…tkowej "z ważnych powodów" (§ 1), podczas gdy wierzyciel - tylko w ww. okolicznoÅ›ciach. Wierzyciel musi zatem posiadać tytuÅ‚ wykonawczy.
Ponadto przepis wymaga, by "uprawdopodobnił", że zaspokojenie jego wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego. Uprawdopodobnienia nie należy mylić z udowodnieniem. Pojęcie to nie zostało zdefiniowane w przepisach; przepis art. 243 k.p.c. stanowi jedynie, iż zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. Sąd Najwyższy, definiując to pojęcie, stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy nabierze przekonania, iż prawdopodobnie tak właśnie było lub jest (wyrok z dnia 19 czerwca 1951 r., sygn. akt C. 398/51, OSN 1951/III poz. 89; wyrok z dnia 9 września 1961 r. 4, sygn. akt CZ 54/61, OSNCP 1963/6 poz. 114 i z dnia 13 lipca 1966 r., sygn. akt II CZ 74/66, OSPiKA 1967/3 poz. 68) - nie musi natomiast nabierać pewności, że tak jest lub było. Uprawdopodobnienie oznacza zatem znacznie mniej niż udowodnienie.
Celem powództwa z art. 52 § 1a k.r.o. ma być uzyskanie przez wierzyciela możliwoÅ›ci zaspokojenia jego wierzytelnoÅ›ci. Powództwo może być uwzglÄ™dnione tylko wówczas, jeÅ›li wierzyciel uprawdopodobni, że w wyniku podziaÅ‚u majÄ…tku wspólnego dÅ‚użnika i jego małżonka nastÄ…pi chociażby częściowe zaspokojenie jego wierzytelnoÅ›ci. Instytucja z art. 52 § 1a k.r.o. - jako ingerujÄ…ca w wolność i swobodÄ™ małżonków - powinna być stosowana z dużą ostrożnoÅ›ciÄ…, a zawarte w tym przepisie przesÅ‚anki należy interpretować Å›ciÅ›le, a nie rozszerzajÄ…co. W szczególnoÅ›ci nie można dopuÅ›cić do sytuacji, w której powództwo zostanie wniesione nie w celu zaspokojenia należnoÅ›ci wierzyciela, ale szykanowania małżonka, bÄ…dź też małżonków (zob. wyrok SÄ…du OkrÄ™gowego w Nowym SÄ…czu z dnia 15 października 2013 r., sygn. III Ca 464/13).
Sprawa o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest sprawą majątkową i należy do właściwości rzeczowej sądu rejonowego, bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Zniesienie wspólności majątkowej jeszcze nie oznacza, iż wierzyciel może sięgać do tych przedmiotów, które tą wspólnością były objęte. O tym, jakie kroki powinien podjąć wierzyciel, można przeczytać w artykule: Jak wyegzekwować dług z majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej?
Podstawa prawna:
-
ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami);
-
ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity: Dz.U. 2014 r., poz. 101, ze zmianami)
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?