Podatek spadkowy a mieszkanie lokatorskie

Odpowiedź prawnika: Podatek spadkowy a mieszkanie lokatorskie

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego powstaje na drodze umowy pomiędzy spółdzielnią mieszkaniową a jej członkiem. Jest to zatem prawo, które wynika z zawarcia odpowiedniej umowy. Charakteryzuje się tym, że jest to niezbywalne (a więc nie można dokonać jego przeniesienia na inny podmiot), nie podlega egzekucji (wierzyciel nie może się z niego zaspokoić) i nie przechodzi na spadkobierców (nie można go zatem np. zapisać w testamencie). W związku z tym spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie może być zaliczone do spadku. Dziedziczony jest tylko ew. wkład mieszkaniowy.

Zgodnie z artykułem 9 paragraf 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie przechodzi na spadkobierców. Ponadto zgodnie z artykułem 11 spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą ustania członkostwa, a to członkostwo ustaje, np. z chwilą śmierci członka. Po śmierci członka, zgodnie z artykułem 15 ustawy, roszczenia o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługują: zamieszkałym razem z byłym członkiem: małżonkowi, dzieciom i innym osobom bliskim. Podobne zasady obowiązywały na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów Prawa spółdzielczego z 16 września 1982 r. W wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (a w razie gdy przysługuje ono małżonkom, wygaśnięcie prawa następuje z chwilą ustania członkostwa obojga małżonków), spółdzielnia zwraca zgodnie z postanowieniami statutu osobie uprawnionej wniesiony wkład mieszkaniowy albo jego wniesioną część, zwaloryzowane według wartości rynkowej lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość. W rozliczeniu tym nie uwzględnia się długu obciążającego członka z tytułu przypadającej na niego części zaciągniętego przez spółdzielnię kredytu na sfinansowanie kosztów budowy danego lokalu wraz z odsetkami. Wspomniany wkład mieszkaniowy wchodzi do spadku i zgodnie z ogólnymi zasadami spadkobrania przechodzi na spadkobierców. Tym samym zostają spełnione przesłanki powstania obowiązku podatkowego z ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Z pytania wynika jednak, że spółdzielcze lokatorskie prawo do mieszkania przysługuje matce. Jeżeli nawet spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego przysługiwało wczeniej obydwu małżonkom, tzn. przydział tego prawa nastąpił w czasie trwania związku małżeńskiego, prawo to - po śmierci jednego z małżonków - przypada drugiemu małżonkowi.

Jak stanowi art. 19 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, osoby prawne (tzn. np. spółdzielnie) oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące dłużnikiem spadkodawcy, są obowiązane przy zapłacie długu potrącić i przekazać do właściwego urzędu skarbowego podatek od nabycia spadku, należny od spadkobiercy w wysokości ustalonej przez naczelnika tego urzędu skarbowego. Zapłata długu (np. z tytułu wkładu mieszkaniowego) bez potrącenia podatku od nabycia spadku może nastąpić tylko za uprzednią pisemną zgodą naczelnika urzędu skarbowego albo po stwierdzeniu przez naczelnika urzędu skarbowego, że nabycie spadku jest zwolnione od podatku lub że należny podatek został zapłacony albo prawo do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego uległo przedawnieniu. Przepisy nie określają, ile czasu należy przechowywać dowód zapłaty dla US podatku od spadku.

Jeśli matka chce „przekazać” synowi mieszkanie, musi wpierw wygasnąć jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Zgodnie bowiem z art. 11 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, umowa spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, zawarta z innym członkiem przed wygaśnięciem prawa do tego lokalu, jest nieważna. Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą ustania członkostwa oraz w innych wypadkach określonych w tej ustawie. W wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielnia zwraca zgodnie z postanowieniami statutu osobie uprawnionej wniesiony wkład mieszkaniowy albo jego wniesioną część, zwaloryzowane według wartości rynkowej lokalu. Jeśli zaś połowa tego wkładu przysługiwała zmarłemu mężowi, to może to nastąpić na podstawie zaświadczenia od naczelnika US o zapłacie podatku spadkowego lub o przedawnieniu. 

Zgodnie z art. 10 ust. 2 i 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, członek zawierający umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (syn), do którego wygasło prawo przysługujące innej osobie wnosi wkład mieszkaniowy według zasad określonych w statucie w wysokości wkładu wypłaconego innej osobie oraz zobowiązuje się do spłaty długu obciążającego tę osobę z tytułu przypadającej na nią części zaciągniętego przez spółdzielnię kredytu na sfinansowanie kosztów budowy danego lokalu wraz z odsetkami.

Polecamy też:

• Gdy odziedziczyłeś wkład mieszkaniowy... - opinia prawna
• Czy Twoje lokatorskie prawo do lokalu może wygasnąć?
• Jakie są różnice między spółdzielczym lokatorskim a spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu?
• Prawo do lokalu spółdzielczego po śmierci męża