Wydanie przedmiotu zastawu rejestrowego

Odpowiedź prawnika: Wydanie przedmiotu zastawu rejestrowego

Dopuszczalność umownego uregulowania możliwości przejęcia przez zastawnika przedmiotu zastawu ograniczona jest do czterech grup przypadków. Stosowna klauzula może być bowiem umieszczona w umowie, jeżeli:

1) zastaw ustanowiony został na instrumentach finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,

2) przedmiotem zastawu są rzeczy występujące powszechnie w obrocie,

3) przedmiotem zastawu są: a) rzeczy, b) wierzytelności i prawa lub c) zbiory rzeczy lub praw stanowiące całość gospodarczą - a strony w umowie zastawniczej ściśle oznaczyły wartość przedmiotu zastawu albo określiły sposób ustalenia jego wartości dla zaspokojenia zastawnika, oraz

4) przedmiotem zastawu rejestrowego jest wierzytelność z rachunku bankowego.

Przejęcie na własność przedmiotów zastawu przez zastawnika następuje w drodze jednostronnego oświadczenia woli złożonego przez uprawnionego i z dniem złożenia takiego oświadczenia (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 20 kwietnia 2006 r., sygn. IV CSK 62/2006). Od tej pory zastawnik staje się właścicielem zastawionej rzeczy i może domagać się jej skutecznego wydania:

Art. 222. § 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie jest roszczeniem uzupełniającym właściciela wobec posiadacza rzeczy (tak jak roszczenia o wynagrodzenie za zużycie, pogorszenie lub utratę rzeczy oraz o wynagrodzenie za pobrane pożytki rzeczy). Należy wskazać, że choć roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie klasyfikowane jest jako roszczenie uzupełniające to nie znaczy, że ma ono charakter akcesoryjny. Wynagrodzenia za bezumowne korzystanie można bowiem dochodzić nie dochodząc jednocześnie odzyskania utraconej możliwości korzystania z rzeczy (tak Stanisław Rudnicki, op. cit. oraz tezy z uzasadnienia orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2004 r., sygn. II CK 32/2003).

Podstawą prawną do żądania odszkodowania (w zasadzie wynagrodzenia) za bezumowne korzystanie z rzeczy jest art. 225 w związku z art. 224 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tymi przepisami od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Zastawca w opisanej sytuacji byłby samoistnym posiadaczem rzeczy w złej wierze.

Naliczanie zaś odsetek od wierzytelności następować może niezależnie od dochodzenia za korzystanie z rzeczy. Obowiązują tutaj inne podstawy prawne obu roszczeń.