Z końcem marca 2009 r. wprowadzony został nowy typ postępowania oddłużeniowego, określanego jako upadłość konsumencka. Możliwość tzw. upadłości konsumenckiej mają osoby fizyczne, które nie są przedsiębiorcami. Postępowanie upadłościowe w sprawach konsumenckich, oprócz oddłużenia upadłego, ma także w pewnym zakresie zaspokoić wierzycieli, dlatego przyjęto, iż postępowanie to będzie prowadzone według przepisów o postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego (z pewnymi jednak odrębnościami), żeby tą drogą spieniężyć majątek upadłego i zaspokoić należności wierzycieli. Takie postępowanie polega na przeprowadzeniu, pod nadzorem syndyka i przede wszystkim sądu, egzekucji generalnej z majątku upadłego tworzącego masę upadłości.
W jaki sposób zaspokajane są roszczenia wierzycieli uczestniczących w postępowaniu upadłościowym?
Sposób zaspokojenia roszczeń wierzycieli uczestniczących w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego zależy przede wszystkim od tego, czy ich wierzytelność korzysta z zabezpieczenia rzeczowego na majątku upadłego. Jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską, a także wygasające według przepisów ustawy prawa oraz prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości, podlegają zaspokojeniu z sumy uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu obciążonego, pomniejszonej o koszty związane ze sprzedażą. Wierzytelności te są zaspokajane w kolejności przysługującego im pierwszeństwa. Wraz z wierzytelnościami zaspokajane są odsetki objęte tymi zabezpieczeniami oraz koszty postępowania w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części kapitału.
W razie sprzedaży nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego prawa do lokalu lub statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego obciążonych odpowiednio hipoteką, hipoteką morską lub prawami, które wygasają według przepisów ustawy, oraz prawami i roszczeniami osobistymi, przed zaspokojeniem tych wierzytelności, które były tak zabezpieczone, zaspokaja się wierzytelności alimentacyjne oraz wierzytelności o wynagrodzenie za pracę pracowników upadłego pracujących na sprzedanej nieruchomości lub statku morskim za okres ostatnich trzech miesięcy przed dniem ich sprzedaży, jednak tylko do wysokości trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, jak również renty należne za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci.
Kategorie zaspokojenia
Poza tym wierzytelności i należności podlegające zaspokojeniu z funduszów masy upadłości dzieli się na następujące kategorie zaspokojenia:
-
kategoria pierwsza - która obejmuje: koszty postępowania upadłościowego (np. wynagrodzenie syndyka, wynagrodzenia nadal zatrudnionych pracowników za pracę wykonywaną po ogłoszeniu upadłości, podatki i inne daniny publiczne należne za okres po ogłoszeniu upadłości, należności z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe pracowników, należności ze stosunku pracy, należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego za ostatnie dwa lata, renty należne za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, ciążące na upadłym zobowiązania alimentacyjne, należności powstałe wskutek czynności syndyka albo zarządcy, należności z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów wzajemnych, których wykonania żądał syndyk albo zarządca, należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości oraz należności, które powstały z czynności upadłego dokonanych za zgodą nadzorcy sądowego;
-
kategoria druga - która obejmuje: podatki, inne daniny publiczne oraz niepodlegające zaspokojeniu w kategorii pierwszej należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne należne za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości wraz z należnymi od nich odsetkami i kosztami egzekucji;
-
kategoria trzecia - która obejmuje: inne wierzytelności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w kategorii czwartej, wraz z odsetkami za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości, z odszkodowaniem umownym, kosztami procesu i egzekucji;
-
kategoria czwarta - która obejmuje: odsetki, które nie należą do wyższych kategorii w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów.
Wierzytelność nabyta w drodze przelewu lub indosu po ogłoszeniu upadłości, podlega zaspokojeniu w kategorii trzeciej, jeżeli nie podlega zaspokojeniu w kategorii czwartej. Nie dotyczy to wierzytelności powstałej wskutek czynności syndyka albo zarządcy albo czynności upadłego podjętych za zgodą nadzorcy sądowego.
Zasady dotyczące zaspokojenia należności ze stosunku pracy stosuje się odpowiednio do roszczeń Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zwrot z masy upadłości świadczeń wypłaconych przez Fundusz pracownikom upadłego.
Syndyk zaspokaja należności pierwszej kategorii za zgodą sędziego-komisarza w miarę wpływu do masy upadłości stosownych sum; jeśli należności te w ten sposób nie będą zaspokojone, zostaną zaspokojone w drodze podziału funduszów masy upadłości. Ciążące na upadłym zobowiązania alimentacyjne syndyk zaspokaja w przypadających terminach ich płatności każdemu uprawnionemu do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Regułę tę stosuje się odpowiednio również do wierzytelności zasądzonych orzeczeniem sądu albo objętych ostateczną decyzją administracyjną, które zostały wydane przeciwko upadłemu po ogłoszeniu upadłości, jeżeli należności te podlegają zaspokojeniu z funduszów masy upadłości. Reguła ta nie dotyczy kosztów postępowania upadłościowego, które pokrywa się niezwłocznie w miarę posiadanych funduszy.
Jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności, należności dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii, a gdy majątek nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się stosunkowo do wysokości każdej z nich.
Innymi słowy zaspokojenie dokonywane jest w ten sposób, że z sumy przeznaczonej do podziału najpierw zaspokaja się kategorię pierwszą, a gdy po jej zaspokojeniu pozostaną wolne środki - zaspokaja się z nich kategorię drugą, zaś gdy po zaspokojeniu kategorii drugiej pozostaną jeszcze wolne środki - zaspokaja się z nich kategorię trzecią itd. Jeśli zaś zabraknie majątku na zaspokojenie wszystkich należności w ramach tej samej kategorii - należności takie zaspokaja się proporcjonalnie do wysokości każdej z nich.
Jak sporządzany jest plan podziału funduszów masy upadłości?
Syndyk ma obowiązek sporządzenia tzw.
planu podziału funduszów masy upadłości, który po zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza staje się podstawą do dokonania podziału. Fundusze masy upadłości obejmują sumy uzyskane z likwidacji masy upadłości upadłego konsumenta oraz odsetki od tych sum zdeponowanych w banku, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej. W planie podziału funduszów masy upadłości syndyk:
-
określa sumę podlegającą podziałowi;
-
wymienia wierzytelności i prawa osób uczestniczących w podziale;
-
określa sumę, jaka każdemu z uczestników przypada z podziału;
-
wskazuje, które sumy mają być wypłacone, a które iz jakich przyczyn mają być pozostawione w depozycie sądowym;
-
określa, czy plan podziału jest częściowy czy ostateczny.
Sędzia-komisarz może wnieść do planu poprawki lub polecić syndykowi dokonanie wskazanych zmian w planie. Po etapie formalnego sprawdzenia planu podziału sędzia-komisarz zawiadamia upadłego oraz ogłasza przez obwieszczenie i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, że plan podziału można przeglądać w sekretariacie sądu upadłościowego i że w terminie 2 tygodni od dnia obwieszczenia możliwe jest wnoszenie przeciwko niemu zarzutów. Plan podziału wykonuje się niezwłocznie po jego zatwierdzeniu. Wykonanie planu podziału nie może jednak nastąpić przed uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. W razie wniesienia zarzutów przeciwko planowi podziału lub zażalenia na postanowienie w sprawie zarzutów, plan wykonuje się w tych częściach, których nie dotyczą żądania zgłoszone w zarzutach lub zażaleniu. W takim przypadku zakres wykonania planu określa sędzia-komisarz. Wykonując plan podziału, syndyk wydaje wierzycielowi należną mu kwotę lub przelewa ją na rachunek bankowy wierzyciela.
Podstawa prawna:
-
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2008 r., Nr 234, poz. 1572);
-
Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2003 r., Nr 60, poz. 535 ze zmianami)
