Jacy mogą być inni uczestnicy postępowania o podział majątku wspólnego?
Wbrew pozorom, uczestnikami postępowania o podział majątku wspólnego mogą być nie tylko małżonkowie (byli małżonkowie), ale również inne osoby. Zgodnie z regułami obowiązującymi w polskiej procedurze sądowej, wniosek o podział majątku może być również złożony przez:
- spadkobiercę zmarłego małżonka,
- wierzyciela każdego z małżonków,
- prokuratora,
- Rzecznika Praw Obywatelskich.
Oczywiście, najczęściej inicjatorami wniosku o podział majątku są sami zainteresowani, czyli małżonkowie (byli małżonkowie).
Szczególnymi uczestnikami postępowania działowego są jednak spadkobiercy oraz wierzyciel jednego z małżonków.
Wierzyciel małżonka jako uczestnik postępowania działowego
Zgodnie z art. 510 § 1 kpc, zainteresowanym w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym jest każdy, czyjego praw dotyczy wynik postępowania. Mogłoby się wydawać, że zainteresowanymi w sprawie o podział majątku są przede wszystkim byli małżonkowie. Okazuje się jednak, że nie tylko ich może interesować wynik sprawy. W uchwale z dnia 12.04.1995 r. Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że uczestnikiem postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków może być również wierzyciel jednego z nich (sygn. III CZP 34/95, OSNC 1995/7-8/109). Dla wierzyciela jednego z małżonków z pewnością ma znaczenie to, czy jego dłużnik w wyniku podziału majątku zachowa, czy też wyzbędzie się majątku i stanie się przez to osobą niewypłacalną. Zdaniem Sądu Najwyższego nie można uznać, że udział wierzyciela w postępowaniu o podział majątku jest niedopuszczalny ze względu na „rodzinny” charakter tej sprawy - z obowiązujących przepisów nie można wyciągać wniosku, że sprawy o podział majątku są sprawami szczególnymi o charakterze ściśle rodzinnym i że do udziału w takich sprawach nie mogą być dopuszczane osoby trzecie. Tylko jakieś szczególne, występujące w konkretnej sprawie, okoliczności mogłyby uzasadnić stanowisko, iż wierzyciel jednego z małżonków nie może być uznany za osobę zainteresowaną sposobem podziału majątku wspólnego.
Wierzyciel jednego z małżonków może przystąpić do sprawy aż do zakończenia postępowania w II instancji. Jeżeli postanowi wziąć w niej udział, stanie się uczestnikiem. Na odmowę dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie przysługuje temu wierzycielowi zażalenie.
Podział majątku po śmierci małżonka a dział spadku
Wiele problemów sprawia sytuacja, w której ustanie wspólności majątkowej następuje przez śmierć jednego małżonka. W tym przypadku w skład spadku wchodzi udział w majątku wspólnym, który nie został przecież podzielony. Sytuacja komplikuje się dodatkowo, jeśli jednym ze współspadkobierców jest drugi małżonek.
Udziały małżonków w majątku wspólnym są w zasadzie równe, jednak z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka zaś mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. Ponadto, w postępowaniu o podział majątku dokonuje się rozliczenia wzajemnych wydatków i nakładów.
W tej sytuacji brak podziału majątku, w którym następuje ewentualne ustalenie wysokości udziałów w majątku wspólnym oraz rozliczenie wydatków i nakładów z majątków osobistych na majątek wspólny i z majątku wspólnego na osobiste, nie jest możliwe dokonanie należytego działu spadku, obejmującego przedmioty objęte wspólnością ustawową.
W związku z tym należy przed złożeniem wniosku o dział spadku (albo równocześnie ze złożeniem tego wniosku), złożyć wniosek o podział majątku (ewentualnie wnosząc o odpowiednie ustalenie udziałów oraz o dokonanie rozliczenia wydatków i nakładów). Jeśli wniosek o podział majątku nie zostanie złożony, sąd zawiesi postępowanie o dział spadku.
Dział spadku bez podziału majątku dopuszczalny jest tylko wtedy, gdy przed złożeniem wniosku o ten dział, zapadł już prawomocny wyrok rozstrzygający o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o żądaniach zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek odrębny lub odwrotnie, albo gdy częściowy dział spadku nie dotyczy udziału spadkodawcy w majątku wspólnym (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 02. marca 1972 r., III CZP 100/71 OSNC 1972/7-8/129). W przeciwnym razie, do dokonania działu spadku niezbędne jest uprzednie albo jednoczesne z działem spadku, połączone w tym samym postępowaniu, przeprowadzenie podziału majątku wspólnego.
Przykład:
-
Pan Stefan zmarł. Jako spadkobierców testamentowych pozostawił: żonę Zofię oraz dwóch synów. Sąd stwierdził nabycie spadku przez nich spadku: po 1/3 każdy. Jeden z synów złożył wniosek o dział spadku, w skład którego wchodzi dom jednorodzinny, wnosząc jednocześnie o przyznanie go Pani Zofii wraz z spłatą na jego rzecz. Drugi syn Pani Zofii złożył wniosek o podział majątku wspólnego. Pani Zofia zgłosiła wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, argumentując, że tylko ona przez całe życie pracowała, a mąż alkoholik trwonił pieniądze. Sąd, przychylając się do wniosku Pani Zofii, ustalił nierówne udziały w stosunku 80:20, co w oczywisty sposób wpłynie na wzajemne rozliczenia przy dziale spadku.
Żadnych problemów nie będzie, jeśli cały spadek po zmarłym małżonku przypadnie drugiemu małżonkowi. W tej sytuacji stanie się on po prostu jedynym właścicielem wszystkich przedmiotów objętych dotychczas wspólnością majątkową.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami),
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zmianami);
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami)
Potrzebujesz porady prawnej?
Sądowe ustalenie udziałów w majątku wspólnym Ogólna zasada, wyrażona w Kodeksie rodzinnym stanowi, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 kro). Od zasady tej możliwe są jednak odstępstwa. Z ważnych powodów (...)
Stan faktyczny Zamierzam wystąpić o rozwód z orzeczeniem winy żony, na co ona się nie zgadza. Żona od 1,5 roku utrzymuje kontakty z innym mężczyzną (systematyczne spotkania, niekiedy wspólne wyjazdy z noclegami, setki rozmów i SMS-ów miesięcznie, o czym świadczą (...)
Podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej obejmuje – jak sama nazwa wskazuje – składniki majątkowe, które stanowią majątek wspólny. Punktem wyjścia przy omawianiu zagadnienia podziału majątku jest ustalenie, co w skład (...)
Jak przeprowadzić umowny podział majątku wspólnego (byłych) małżonków?
Kiedy można dokonać umownego podziału majątku wspólnego? Żaden z obowiązujących przepisów nie zabrania małżonkom (czy byłym małżonkom) dokonania umownego podziału majątku. Jeśli zainteresowani dojdą do porozumienia w sprawie podziału umownego, z pewnością oszczędzą (...)
W jaki sposób sąd dokonuje podziału majątku wspólnego (byłych) małżonków?
Jaki sposób podziału majątku powinien wybrać sąd? Sposób, w jaki dochodzi do podziału majątku wspólnego, jest chyba jednym z najbardziej kluczowych zagadnień tego podziału. Podział majątku wspólnego może nastąpić przez: podział w naturze (fizyczny (...)
Sądowy podział majątku wspólnego małżonków - uwagi ogólne
Na wstępie należy zaznaczyć, że prawo do wystąpienia z wnioskiem o dokonanie podziału majątku jest uprawnieniem, z którego można skorzystać praktycznie w każdym czasie. Oznacza to, że prawo do wystąpienia z wnioskiem o podział majątku nie ulega przedawnieniu. Ponieważ od (...)
Kiedy można dokonać częściowego, a kiedy uzupełniającego podziału majątku wspólnego?
Częściowy podział majątku wspólnegoPodział majątku może odbyć się w sądzie lub poza nim. Istnieje jeszcze jedna ważna różnica między oboma sposobami podziału. Otóż: sądowy podział majątku powinien obejmować cały majątek, a więc nie można poprzestać na podziale (...)
Prawa i obowiązki różnych podmiotów po dokonaniu podziału majątku wspólnego małżonków
Podział majątku wspólnego ma na celu definitywne rozliczenie majątkowe małżonków (byłych małżonków), po ustaniu między nimi wspólności majątkowej. Uczestnicy postępowania działowego będą jednak często zmuszeni do dokonania dodatkowych czynności, które (...)
Nakłady z majątku wspólnego na osobisty sąd ustala z urzędu
Wnioskodawczyni wniosła o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między nią a uczestnikiem postępowania i przedstawiła do rozliczenia nakłady, jakie zostały poczynione z majątku wspólnego na nieruchomość wchodzącą w skład majątku osobistego (...)
Jak zmniejszyć koszty podziału wspólnego majątku - opinia prawna
Stan faktyczny Planujemy złożyć pozew o rozwód bez orzekania o winie stron. W zakresie majątku myślimy o tym, że strony dokonają pomiędzy sobą faktycznego podziału majątku dorobkowego, poza postępowaniem sądowym (chyba, że podział majątku w sądzie przyniesie znaczną minimalizację (...)
Podział majątku wspólnego małżonków, rozwód i separacja
Możliwość dokonania podziału majątku w trakcie sprawy rozwodowej Podział majątku w trakcie rozwodu może nastąpić jedynie wyjątkowo. Zgodnie z art. 58 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, (...)
Jak wnieść apelację? Sąd w postępowaniu o podział majątku nie wydaje wyroku, lecz postanowienie, jednak jest to postanowienie merytoryczne, rozstrzygające sprawę co do istoty i różni się od "zwykłych" postanowień, wydawanych w kwestiach formalnych. Postanowienie takie można (...)
Jak współwłaściciele mogą korzystać ze wspólnej nieruchomości?
Od czego zależy sposób korzystania z rzeczy wspólnej przez współwłaścicieli? Ustawową regulację sposobu korzystania z rzeczy wspólnej, w tym także ze wspólnej nieruchomości zawiera art. 206 k.c., który stanowi, że „Każdy ze współwłaścicieli (...)
Jaka część majątku wspólnego nie podlega podziałowi po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej?
W zasadzie majątek wspólny małżonków będzie stanowił przedmiot podziału. Nie podlega natomiast podziałowi majątek osobisty każdego z małżonków. Czy majątek, który stanowi współwłasność małżonków w częściach ułamkowych, podlega podziałowi? Nie (...)
Jak podzielić spółdzielcze prawa do lokalu między (byłych) małżonków?
Jak zmieniały się przepisy dotycząca praw spółdzielczych?Regulacja dotycząca praw spółdzielczych ulegała w ostatnich latach ciągłym zmianom i większość orzecznictwa dotyczy sytuacji otrzymywania takich praw w drodze przydziału, który dzisiaj już nie występuje. Dla (...)
Kiedy można podzielić majątek wspólny małżonków?
Możliwość dokonania podziału, czyli ustanie wspólności majątkowej Powszechnie uważa się, że podział majątku wspólnego może zostać dokonany dopiero po rozwodzie lub separacji. To błędne przekonanie wynika z powszechności wspólności majątkowej jako podstawowego (...)
Podział majątku wspólnego małżonków jest czynnością, która ma na celu ostateczne rozwiązanie kwestii majątkowych byłych małżonków. Jego przeprowadzenie prowadzi do ustania wspólności majątkowej przedmiotów, które należały do nich obu - wchodziły (...)
Podział majątku spadkowego a prawa małżonki zmarłego - opinia prawna
Stan faktyczny Interesuje mnie skład i podział majątku spadkowego. Co wchodzi w masę spadkową? Czy do spadku należą np. telewizor, sprzęt elektroniczny, meble, sprzęt AGD? Spadkobiercami są żona oraz troje dzieci w wieku 39, 37 oraz 34 lat. Ile należy się poszczególnym (...)
Zabezpieczenie w postępowaniu rozwodowym - opinia prawna
Stan faktyczny W trakcie rozwodu wydano tymczasowe postanowienie sądowe nakazujące mężowi wpłacanie tytułem zabezpieczenia rodziny kwoty 550 zł. Mąż niestety nigdy nic nie wpłacił. Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia zostało wydane 29.11.2004 r., na podstawie art. 443 par. 1 kpc (...)
Czy dochód z najmu to mój majątek odrębny, czy wspólny z żoną? – opinia prawna
Stan faktyczny W roku 2002 wykupiłem mieszkanie komunalne, którego byłem głównym najemcą, będąc w związku małżeńskim 50% zapłaciłem gotówką, resztę spłacam w 5 rocznych ratach – zostało mi jeszcze 3 raty. Tak więc na dzisiaj mam „zapłacone” za 70% wartości (...)
