Odpowiedzialność za długi małżonka hazardzisty

Wierzyciel nie może jednak pozwać dłużnika o zapłatę dług z gry lub zakładu, który jest zorganizowany nielegalnie lub towarzysko. Uregulowanie takiego długu jest więc praktycznie zależne od dobrej woli dłużnika, który nie będzie mógł być prawnie zmuszony do zapłaty. To oznacza, że małżonek hazardzisty również nie będzie za taki dług odpowiadał (art. 413 kodeksu cywilnego)

Długiem z gry lub hazardu nie jest jednak obowiązek spłaty pożyczki udzielonej na graczowi po to, by ten mógł zagrać. Taka pożyczka, bez względu na cel, na jaki została udzielona, może być dochodzona przed sądem. W takiej sytuacji istotne będzie, czy na zaciągnięcie takiej pożyczki małżonek wyraził zgodę. Jeżeli taka zgoda nie została wyrażona, to wierzyciel będzie mógł sięgnąć ponownie tylko do majątku osobistego oraz wynagrodzenia i tantiem pożyczkobiorcy. Zwrot może obciążać również małżonka gracza, jeśli wyraził zgodę na jej zaciągnięcie.

Czy małżonek może odpowiadać za zapłatę kar orzeczonych w postępowaniu karnym skarbowym?

Zgodnie z art. 107 § 2 kodeksu karnego skarbowego uczestniczenie w zagranicznych grach hazardowych jest przestępstwem skarbowym (a w wypadkach mniejszej wagi wykroczeniem skarbowym). Przedmiotem tego artykułu nie jest ocena legalności korzystania z oferowanych on-line gier hazardowych przez przedsiębiorców zagranicznych – dla jego potrzeb zakładamy jedynie, że gracz został przez sąd uznany za winnego popełnienia tego przestępstwa skarbowego. Skazanie gracza za ww. przestępstw i wymierzenie mu kar i środków karnych może dotknąć współmałżonka gracza w następujący sposób:

Po pierwsze, na gracza może zostać kara grzywny do 120 stawek dziennych. Tak wysokie zagrożenie grzywną nie oznacza, że rzeczywiście maksymalna kara zostanie wymierzona. Kara ma być dolegliwością, ale nie ma prowadzić do bankructwa skazanego i rodziny. Sąd, wymierzając karę czy środek karny lub inny środek, bada wcześniej m.in. właściwości i warunki osobiste sprawcy. Ustalając stawkę dzienną grzywny, sąd bierze pod uwagę to, czy daną grzywnę sprawca jest w stanie realnie zapłacić. Sąd ma więc ustalić (i wziąć pod uwagę): dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Niestety małżonek gracza nie ma możliwości wpłynięcia na sąd co do wymiaru kary, bowiem małżonek nie jest stroną postępowania karnego.

Jeśli już kara została prawomocnie wymierzona, to, co do zasady, będzie egzekwowana z majątku osobistego gracza (a więc np. z pieniędzy lub domu, który otrzymał w darowiźnie od rodziców lub przedmiotów, które odziedziczył). Jeśli gracz pozostaje z małżonkiem w ustroju wspólności ustawowej (nie została podpisana intercyza), to w toku egzekucji może zostać również zajęty majątek wspólny gracza i jego współmałżonka, ale (przynajmniej w tej pierwszej fazie) tylko w zakresie wynagrodzenia za pracę lub za inne usługi świadczone przez skazanego małżonka osobiście, jak również z praw twórcy wynalazku, wzoru użytkowego oraz projektu racjonalizatorskiego. To oznacza, że grzywna może więc dotknąć współmałżonka gracza w ten sposób, że ulegną zmniejszeniu środki jakie gracz przynosił co miesiąc do domu na utrzymanie rodziny (art. 28 § 1 kodeksu karnego wykonawczego).

Dopiero jeśli zapłata grzywny z tych ww. źródeł okaże się niemożliwa, egzekucja może być prowadzona z majątku wspólnego. I w takiej sytuacji egzekucja może zostać skierowana do wspólnych oszczędności, wspólnego samochodu lub wspólnego mieszkania. W razie skierowania egzekucji do majątku wspólnego, małżonek skazanego gracza może żądać ograniczenia lub wyłączenia w całości zaspokojenia grzywny z majątku wspólnego lub niektórych jego składników, jeżeli skazany gracz nie przyczynił się lub przyczynił się w stopniu nieznacznym do powstania tego majątku albo do nabycia określonych jego składników lub jeżeli zaspokojenie z majątku wspólnego tych należności jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 28 § 3 kodeksu karnego wykonawczego). W szczególności chodzi o sytuacje, w których to praca małżonka gracza przyczyniła się do powstania majątku wspólnego.

Oczywiście egzekucja nie może być w ten sposób prowadzona z majątku osobistego małżonka gracza – a więc nie można „zabrać” małżonkowi zgromadzonych na wspólnym rachunku oszczędnościowym środków, które są darowizną dla małżonka gracza od rodziców lub zostały zgromadzone przez zawarciem związku małżeńskiego.

Powyższa zasada zadziała jednak wyłącznie wówczas, gdy małżonkowie pozostają w ustroju wspólności ustawowej. jeśli małżonkowie podpiszą umowę majątkową małżeńską wprowadzającą rozdzielność majątkową (tzw. intercyza). W takiej sytuacji mamy do czynienia bowiem z majątkami osobistymi małżonków. Rozdzielność majątkowa nie wyklucza nabycia rzeczy „wspólnie” – w takiej jednak sytuacji do majątku każdego z małżonków wchodzi udział we własności tego mieszkania (np. udział ½) i tylko udział przypadający graczowi będzie mógł być zajęty i sprzedany w toku egzekucji.

Po drugie, na gracza, w razie skazania, zostanie nałożony środek karny w postaci przepadku korzyści pochodzących z przestępstwa lub równowartości pieniężnej tej korzyści (art. 33 kodeksu karnego skarbowego). Taką korzyścią jest przysporzenie majątkowe, które nie jest uzasadnione stosownym tytułem prawnym (np. gracz nie może wykazać, że jest to darowizna od członka rodziny, pożyczka lub premia w pracy). Taką korzyścią może być zwiększenie aktywów (np. środków na koncie) lub zmniejszenie pasywów (np. spłata kredytu przy pomocy „nielegalnej” wygranej). Oznaczać to może przede wszystkim orzeczenie przepadku wygranych, które zostały pobrane w związku z uczestniczeniem w nielegalnym hazardzie i znajdują się na koncie bankowym gracza, ale również nieruchomości, które zostały sfinansowane taką wygraną (nawet wówczas, gdy nieruchomość została częściowo sfinansowana z legalnych źródeł). Za korzyść majątkową osiągniętą z popełnienia przestępstwa skarbowego uważa się także pożytki z rzeczy lub praw stanowiących tę korzyść.

W sytuacji, w której korzyść pochodząca z przestępstwa stanowi współwłasność gracza i jego współmałżonka, wówczas sąd orzeknie przepadek udziału należącego do sprawcy lub równowartości pieniężnej tego udziału. Bez względu na to, czy została zawarta umowa o rozdzielności majątkowej, czy nie, sytuacja małżonka skazanego gracza kształtuje się podobnie – przedmiotem przepadku będzie udział, jaki przypada graczowi w danej korzyści, np. domu, ale już nie udział, jaki przypadał jego małżonkowi.

W przypadku rozdzielności ustawowej udziały w korzyści majątkowej, której przepadek jest orzekany są określane przez okoliczności, w jakich dochodzi do powstania współwłasności ułamkowej (np. umową nabycia nieruchomości).

Jeśli małżonkowie nie mieli zawartej intercyzy, to z chwilą prawomocnego orzeczenia środka karnego przepadku przedmioty majątkowe, których dotyczy przepadek lub które podlegają egzekucji przepadku równowartości przedmiotów lub korzyści, tracą z mocy prawa charakter składników majątku wspólnego. Od tej chwili stosuje się do nich odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, przy czym udział Skarbu Państwa stanowi część orzeczona przepadkiem. Ponieważ domniemuje się, że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, cześć przepadkiem będzie objęty udział równy ½. Ponownie, jeśli małżonek gracza w znacznej mierze swoimi legalnymi dochodami przyczynił się do powstania korzyści (n. zakupu domu), wówczas skazanego może wystąpić z żądaniem ograniczenia lub wyłączenia w całości wykonania przepadku takich korzyści.