Zwolnienie od kosztów sądowych

Zwolnienie od kosztów z mocy ustawy

Zwolnienie ustawowe uzależnione jest zarówno od rodzaju sprawy jak i od podmiotu, który występuje przed sądem. Z mocy ustawy od obowiązku uiszczania kosztów sądowych zwolnieni są:

• strona dochodząca ustalenia ojcostwa,( za wyjątkiem oczywistej bezzasadności powództwa, sąd wówczas może obciążyć kosztami ) lub macierzyństwa  i roszczeń z tym związanych,
• strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych,oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów
• strona wnosząca o ustalenie postanowień umownych za niedozwolone
• pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za wyjątkiem zażalenie, apelacji, skargi kasacyjnej, oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
• kurator wyznaczony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy w danej sprawie
• prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Dziecka, Rzecznik Praw Pacjęta
• powiatowy rzecznik praw konsumentów w sprawach naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub konkurencję oraz indywidualnych interesów konsumenta;
• inspektor pracy , związki zawodowe w sprawach z zakresu prawa pracy,
• strona w sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego
• osoba ubezwłasnowolniona we wniosku dotyczącym zmiany lub uchylenia ubezwłasnowolnienia
• strona dochodząca naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, o których mowa w dziale VIII ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r

Koszty sądowe za podmioty wymienione powyżej pokrywane są tymczasowo przez Skarb Państwa. Tymczasowo, to znaczy do chwili decyzji sądu o pokryciu tych kosztów, która stanowi część orzeczenia sądowego.

W przypadku kuratora wyznaczonego przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy dla danej sprawy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, tymczasowo wydatki poniesione przez sąd ponosi strona, dla której kurator został ustanowiony. Jeżeli nie byłoby to możliwe – wydatki te ponosi strona, która swym wnioskiem lub czynnością spowodowała ustanowienie kuratora.

Należy zauważyć, że z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych korzystają także organizacje pozarządowe, nie prowadzące działalności gospodarczej, wnoszące powództwa na rzecz obywateli, gdyż do nich kodeks postępowania cywilnego nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów o prokuratorze.

Niezależnie od zwolnień przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego, wiele ustaw szczegółowych zawiera zwolnienie stron od obowiązku uiszczania kosztów sądowych.

Zwolnienie od kosztów sądowych na wniosek

Dostęp do wymiaru sprawiedliwości nie może być ograniczany. W pewnych sytuacjach strony dochodzące swych praw przed sądem nie mają po prostu możliwości finansowych aby pokryć koszty sądowe. Dlatego też kodeks postępowania cywilnego dopuszcza zwolnienie z tych kosztów na wniosek.

Osoba fizyczna może zostać zwolniona od kosztów sądowych, jeżeli we wniosku o zwolnienie wykaże, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Wniosek taki powinien zawierać dokładne dane o stanie rodzinnym, majątkowym oraz o uzyskiwanych dochodach. Przyznanie zwolnienia od kosztów zależy tylko i wyłącznie od decyzji sądu, która sąd może podjąć na posiedzeniu niejawnym. W celu dokładniejszego zbadania rzeczywistej sytuacji majątkowej, zarobkowej i rodzinnej wnioskodawcy, sąd może zażądać przedstawienia dodatkowych dokumentów, a nawet zarządzić przeprowadzenie dochodzenia w tej sprawie, w szczególności wówczas, gdy na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej, sąd poweźmie wątpliwości co do istotnego stanu majątkowego wnioskodawcy.

Zwolnienie od kosztów sądowych może być przyznane także osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, jeżeli podmiot ten wykaże, że nie ma dostatecznych środków na pokrycie tych kosztów. Także w tym przypadku sąd może żądać przedstawienia dodatkowych dokumentów oraz przeprowadzić dochodzenie.

Jeżeli strona nie jest w stanie ponieść tylko części kosztów sądowych, sąd może zwolnić ją od kosztów tylko częściowo. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych może polegać na zwolnieniu od poniesienia bądź ułamkowej części kosztów sądowych, bądź określonej ich sumy, bądź też niektórych tylko opłat sądowych lub wydatków.

Jeżeli sąd nie przychyli się do wniosku i odmówi zwolnienia od kosztów sądowych, strona, która złożyła wniosek może złożyć zażalenie na postanowienie o zwolnieniu. Zażalenie należy złożyć w terminie tygodniowym od od dnia doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała doręczenia – od dnia ogłoszenia postanowienia (jeżeli postanowienie było ogłoszone na rozprawie).

Wniosek o zwolnienie

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych powinien być przedstawiony sądowi na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się ma toczyć, lub w którym juz się toczy. Oznacza to, że wniosek ten można złożyć zarówno przed rozprawą jak i w jej trakcie. Wniosek może być częścią pozwu skierowanego do sądu jak również częścią odpowiedzi na pozew.

Jeżeli strona, która chce złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów postępowania nie ma miejsca zamieszkania w okręgu, w którym siedzibę ma sąd właściwy, wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych może złożyć w sądzie rejonowym właściwym z uwagi na swoje miejsce zamieszkania. Wówczas, sąd rejonowy przekaże wniosek sadowi właściwemu.

Kiedy sąd odmówi zwolnienia od kosztów sądowych?

Odmowa zwolnienia do kosztów sądowych nastąpi w przypadku powództwa, które jest oczywiście bezzasadne lub w przypadku całkowicie bezzasadnej obrony. Sąd zobowiązany jest także do cofnięcia zwolnienia od kosztów sądowych, jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których zwolnienie przyznano nie istniały, lub przestały istnieć. W tym drugim przypadku cofnięcie zwolnienia może dotyczyć tylko części kosztów, stosownie do zmiany, która nastąpiła. Storna, której odmówiono zwolnienia od kosztów sądowych, może ponownie się o nie ubiegać w sytuacji, gdy zaistnieją odpowiedni ku temu przesłanki.

Pamiętaj, że:

• zwolnienie od kosztów może nastąpić z ustawy oraz na wniosek,
• zwolnienie od kosztów sadowych na wniosek następuje w formie postanowienia, na które można wnieść zażalenie,
• zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalania strony od obowiązku zwrotu drugiej stronie poniesionych przez nią kosztów celowych,
• zwolnienie od kosztów sądowych jest przesłanką ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu,
• zwolnienie od kosztów sądowych przyznane w postępowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta z mocy ustawy rozciąga się na postępowanie egzekucyjne,
• zwolnienie od kosztów sądowych wygasa wraz ze śmiercią strony zwolnionej i nie skutkuje wobec następców tej strony.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami),
• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwośći z dnia 31 stcznia 2006 w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2011.299.1775)
• ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005. nr 167. poz.1398)

Zespół
e-prawnik.pl