Zarząd spółki akcyjnej
Kto jest uprawniony do zarządzania spółką akcyjną?
W spółkach osobowych (np. spółce jawnej, partnerskiej), opartych na osobistej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki, każdy wspólnik ma prawo prowadzenia jej spraw i ją reprezentować. W spółkach kapitałowych (sp. z o.o, spółce akcyjnej), posiadających osobowość prawną, gdzie odpowiedzialność wspólników ograniczona jest do wysokości wkładów, zajmują się tym organy spółki, głównie zarząd. Jedynym organem właścicielskim, w którym zasiadają wspólnicy/akcjonariusze jest walne zgromadzenie. Jest to zasada rozdziału kapitału od zarządzania. W zarządzie zasiadają przeważnie profesjonaliści, których celem jest pomnożenie majątku spółki. W spółce akcyjnej, do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona.
Jaki jest charakter zarządu?
Zarząd w spółce akcyjnej jest zawsze obligatoryjny. Musi być powołany jeszcze przed zgłoszeniem spółki do rejestru. Jeśli jednak z jakiś powodów spółka utraciła swój zarząd , konieczne jest ustanowienie kuratora dla spółki. Jego zadaniem jest doprowadzenie do powołania zarządu, jeśli mu się to nie uda, musi podjąć czynności zmierzające do likwidacji spółki.
Zarząd może być jedno- lub wieloosobowy. O tym decyduje statut spółki:
przez wskazanie konkretnej liczby członków zarządu, lub
przez wskazanie minimalnej lub maksymalnej liczby - przez równoczesne wskazanie minimalnej i maksymalnej liczby tzw. określenie widełkowe
Kto powołuje członków zarządu?
Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, ale statut może przewidywać inne rozwiązanie. Nie można natomiast ograniczyć lub wyłączyć kompetencji walnego zgromadzenia do odwołania lub zawieszenia w czynnościach członków zarządu. Eliminuje to niewątpliwie możliwość działania zarządu wbrew woli akcjonariuszy. Odwołanie może nastąpić w każdym czasie i bez podania przyczyn, chyba że statut ograniczy prawo odwołania do ważnych powodów.
Kadencja członka zarządu trwa maksymalnie 5 lat, nie może być on powołany na czas nieoznaczony. Zasadą jest odrębna kadencja dla każdego członka, ale statut może przewidywać powołanie na okres wspólnej kadencji.
Kompetencje członków zarządu
Kompetencje zarządu należy rozpatrywać w dwóch sferach działania:
reprezentacji spółki
prowadzenia spraw spółki
Ustawodawca przewiduje wyłączną kompetencję zarządu do reprezentowania spółki. Od tej zasady istnieją dwa wyjątki:
w przypadku umowy między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub specjalny pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia. Jednakże w przypadku, w którym akcjonariusz, któremu przysługują wszystkie akcje spółki albo gdy wszystkie akcje przysługują jemu i spółce, zasady powyższej nie stosuje się. Jednakże czynności prawna pomiędzy tym akcjonariuszem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego.
w przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, jego współmałżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powiązany osobiście, członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takich spraw i może żądać zaznaczenia tego w protokole.
Reprezentowanie spółki przez zarząd obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe. Nie można ograniczyć tej kompetencji zarządu ze skutkiem wobec osób trzecich.
Na płaszczyźnie prowadzenia spraw spółki, co obejmuje głownie podejmowanie decyzji gospodarczych, wprowadzono domniemanie kompetencji zarządu (z wyjątkiem niezbywalnych kompetencji walnego zgromadzenia). Jednakże statut może to uprawnienie znacznie ograniczyć poprzez:
wprowadzenie obowiązku uzyskania przez zarząd zgodny innych organów
oddanie tym organom pewnych kategorii spraw do wyłącznej kompetencji
Przyjęte rozwiązanie będzie zależało od tego czy w statucie zdecydowano się na model silnego czy słabego zarządu.
Kodeks spółek handlowych chroni niezależność decyzyjną członków zarządu. Zgodnie z art. 375[1] ksh, walne zgromadzenie i rada nadzorcza nie mogą wydawać zarządowi wiążących poleceń dotyczących spraw spółki.
Sposób działania zarządu
Przy reprezentowaniu spółki
Gdy zarząd jest jednoosobowy nie ma wątpliwości, kto jest uprawniony do reprezentowania spółki. Natomiast przy zarządzie kolegialnym ważne jest by określić kto ma takie uprawnienia. Co do zasady sposób reprezentacji określa statut. Jeśli nic w tej materii nie przewiduje, zasadą jest reprezentacja łączna tzn. przez dwóch członków zarządu lub członka zarządu łącznie z prokurentem.
Przy prowadzeniu spraw spółki
Obowiązuje zasada dowolności uregulowania przez statut. Może on w szczególności określić:
sprawy wymagające podjęcia przez zarząd uchwały i te, które członkowie zarządu mogą prowadzić samodzielnie,
sposób podejmowania uchwał,
wewnętrzny podział kompetencji miedzy poszczególnymi członkami
szczególne kompetencje prezesa zarządu np. w zakresie kierowania pracami zarządu.
Jeżeli jednak statut milczy w tej kwestii przyjmuje się rozwiązania kodeksowe:
wspólne prowadzenie spraw spółki przez wszystkich członków łącznie, do czego konieczne jest podejmowanie uchwał,
uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów (tzn. więcej niż połowa głosów oddanych),
uchwały mogą być powzięte jeśli wszyscy członkowie zarządu zostali prawidłowo powiadomieni o posiedzeniu tzn. wiedzą o dacie, miejscu i celu posiedzenia z takim wyprzedzeniem, że mogą się do niego przygotować,
uchwały zarządu są protokołowane; protokół powinien zawierać porządek obrad, nazwiska obecnych członków zarządu, liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały i zdania odrębne; musi być podpisany przez wszystkich obecnych członków zarządu,
członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w głosowaniu i może żądać zaznaczenia tego w protokole, jeśli dochodzi do sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, jego współmałżonka, jego krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest on osobiście związany
W tym miejscu należy również wskazać, na obowiązek zamieszczania w pismach i zamówieniach handlowych składanych przez spółkę (którą reprezentuje zarząd) w formie papierowej i elektronicznej, a także w informacjach na stronach internetowych spółki:
firmy spółki, jej siedziby i adresu,
oznaczenia sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki oraz numer pod którym spółka jest wpisana do rejestru,
numeru identyfikacji podatkowej (NIP),
wysokości kapitału zakładowego i kapitału wpłaconego.
Wygaśnięcie mandatu członka zarządu
Mandat członka zarządu wygasa na skutek:
upływu kadencji, na który został powołany- najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia akcjonariuszy, które zatwierdza sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji przez tego członka,
jego śmierci,
jego rezygnacji- członek zarządu może zrezygnować w każdym czasie; jeżeli jednak zrobi to bez ważnego powodu, a z racji pełnienia swej funkcji otrzymywał wynagrodzenie, będzie odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną spółce i zobowiązany do zapłacenia odszkodowania
odwołania go ze składu zarządu- jeśli jednak dodatkowo członek zarządu pozostaje ze spółką w stosunku pracy, odwołanie go z pełnienia funkcji nie wpływa na jego roszczenia z tego stosunku.
Odwołany członek zarządu ma prawo i obowiązek złożenia wyjaśnień niezbędnych do sporządzenia sprawozdania z pracy zarządu i sprawozdania finansowego za okres pełnienia przez niego funkcji a także udziału w walnym gromadzeniu zatwierdzającym te sprawozdania.
Ograniczenia dotyczące członków zarządu
Członek zarządu nie może:
bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi lub uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej lub osobowej oraz członek organu spółki kapitałowej lub innej osoby prawnej
być równocześnie członkiem rady nadzorczej.
Wobec spółki członkowie zarządu podlegają ograniczeniom ustanowionym w kodeksie spółek handlowych, w statucie, w regulaminie zarządu a także uchwałach rady nadzorczej i walnego zgromadzenia. W tym ostatnim przypadku tylko gdy uchwały te wydano w ramach kompetencji tych organów.
Wynagrodzenie członków zarządu
Wynagrodzenie członków zarządu jest ustalane przez radę nadzorczą, ale statut spółki może to odmiennie uregulować i przekazać to uprawnieni np. walnemu zgromadzeniu lub określonej osobie, może również ustalić górną lub dolną granicę wynagrodzenia.
Kodeks przewiduje możliwość upoważnienia rady nadzorczej przez walne zgromadzenie do przyznania członkom zarządu części wynagrodzenia w postaci udziału w zysku spółki. Jeśli rada nadzorcza skorzysta z tego uprawnienia, uszczuplona zostaje dywidenda przeznaczona dla akcjonariuszy.
Pamiętaj, że:
w spółce akcyjnej akcjonariusz nie ma prawa reprezentowania spółki i prowadzenia jej spraw,
do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona,
członkowie zarządu mogą być zawsze odwołani przez walne zgromadzenie akcjonariuszy,
reprezentacja spółki należy zasadniczo do wyłącznej kompetencji zarządu,
prowadzenie spraw spółki jest przeważnie podzielone między wszystkie organy spółki.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 r., Nr 94, poz. 1037, ze zmianami)
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?