Czy spłata długu na rzecz wierzycieli hipotecznych, to pokrzywdzenie pozostałych wierzycieli - opinia prawna

Opinia prawna

Zgodnie z artykułem 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece „W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Część ułamkowa nieruchomości może być obciążona hipoteką, jeżeli stanowi udział współwłaściciela”. Oczywiście w świetle prawa do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.

Jednocześnie należy przypomnieć, iż hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Istotne jest także to, iż zgodnie z przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece „Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z nieruchomości następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, chyba że z nieruchomości dłużnika jest prowadzona egzekucja przez administracyjny organ egzekucyjny”.

Powyższe przepisy mają znaczenie przede wszystkim z tego względu, iż udzielają wprost odpowiedzi na Pana pierwsze pytanie. Istotą bowiem hipoteki, a raczej wierzytelności zabezpieczonej hipoteką jest to, że podlega (z racji brzmienia samych przepisów) zaspokojeniu w pierwszej kolejności, przed innymi wierzytelnościami. Jeżeli zatem w Pana przypadku wierzyciele hipoteczni (posiadający względem Pana wierzytelności zabezpieczone hipoteką) w pierwszej kolejności uzyskali zaspokojenie („ściągnęli swoje długi”), to nie popełnił Pan żadnego przestępstwa, gdyż owo pierwszeństwo gwarantują im przepisy o wierzytelnościach zabezpieczonych hipoteką. Wynika to także z wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 19 marca 1997 r., I ACa 27/97, OSA w Lublinie 1997, Nr 4, poz. 19, w którym Sąd stwierdził, iż pokrzywdzenie wierzycieli nie zachodzi, gdy dłużnik zaspokoi wierzycieli, którzy i tak mają pierwszeństwo przed innymi wierzycielami danego dłużnika.

Z punktu widzenia dłużnika (czyli Pana) ważne jest także i to, iż warunkiem skutecznego dochodzenia zaspokojenia z nieruchomości jest uzyskanie przez wierzyciela hipotecznego tytułu wykonawczego przeciwko właścicielowi nieruchomości, zasądzającego od niego zabezpieczoną hipoteką wierzytelność, chociażby właściciel był tylko dłużnikiem odpowiadającym rzeczowo (hipotecznym). Podkreślić raz jeszcze należy, iż uprawnienie wierzyciela hipotecznego wyczerpuje się w uprawnieniu do zaspokojenia się z obciążonej nieruchomości bez względu na to, kto stał się jej właścicielem i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi. Zmiana właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką nie ma wpływu na dalsze jej istnienie. Dla wierzyciela hipotecznego nie mają większego znaczenia zmiany we własności obciążonej nieruchomości, gdyż każdy kolejny właściciel staje się dłużnikiem hipotecznym; na tym polega skuteczność hipoteki wobec każdoczesnego właściciela.

Skoro hipoteka zapewnia wierzycielowi hipotecznemu przywilej, polegający na możliwości zaspokojenia się z nieruchomości z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości, to oznacza to, że w razie egzekucji z nieruchomości z sumy uzyskanej z licytacji będzie spłacony najpierw wierzyciel hipoteczny, a dopiero po nim wierzyciele osobiści właściciela, w miarę środków pozostałych na ich zaspokojenie. Jeżeli nieruchomość jest obciążona kilkoma hipotekami, o kolejności zaspokojenia z nieruchomości decyduje ich pierwszeństwo.

W tym miejscu niezbędnym jest jednak wtrącenie istotnej uwagi na temat omawianego pierwszeństwa zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, które nie jest gwarantowane w sposób bezwzględny, ustępuje bowiem wobec tzw. wierzytelności uprzywilejowanych z mocy samego prawa, w szczególności wymienionych w art. 1025 § 1 i 4, art. 1026 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. W myśl artykułu 1025 kodeksu postępowania cywilnego należności przypadające od dłużnika ulegają zaspokojeniu w następującej kolejności:

1. koszty egzekucyjne,

2. należności alimentacyjne,

3. należności za pracę oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci jak również koszty ostatniej choroby i zwykłego pogrzebu dłużnika

-przed należnościami zabezpieczonymi hipotecznie.

Jeżeli zatem pozostali wierzyciele (ci nie zabezpieczeni hipotecznie) mają względem Pana wierzytelności o takim jak w powyższych punktach wymienionym charakterze, to ich wierzytelności podlegają zaspokojeniu w pierwszej kolejności. Gdyby jednak tak nie było, nie ma potrzeby ani prawnego obowiązku zawierać z wierzycielami ugody, gdyż sposób ich zaspokojenia, a także konieczność zaspokojenia w pierwszej kolejności wynika wprost z przepisów.

Co do obowiązków informacyjnych względem komornika, to przede wszystkim należy podkreślić, iż nie ma Pan prawa, ani prawnej możliwości dokonać jakiegokolwiek zbycia tych przedmiotów i praw, które zostały przez komornika zajęte, jeżeli postępowanie egzekucyjne jest w toku lub zostało zawieszone. O wszystkich potencjalnych działaniach związanych z Pana mieniem ma Pan w takim przypadku obowiązek informować komornika. Jeżeli natomiast egzekucja została prawomocnie umorzona, co zdaje się wynikać z pierwszej części Pana zapytania, może Pan swobodnie dysponować swoimi przedmiotami.

Należy jeszcze przypomnieć, iż rzeczywiście kodeks karny w artykule 302 stanowi, iż „Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności”. Jest to przestępstwo o charakterze materialnym co oznacza, że musi nastąpić określony skutek w postaci udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia pozostałych wierzycieli. Skutkiem może być zarówno faktyczne wystąpienie szkody, jak i wywołanie stanu, w którym wystąpienie szkody jest obiektywnie realne i bezpośrednie. Jednak jak już to zostało wspomniane, zaspokojenie wierzycieli hipotecznych w pierwszej kolejności (zgodnie z powyższymi uwagami) nie wypełnia znamion powyższego przestępstwa, gdyż spłacenie przez Pana wierzycieli hipotecznych w żaden sposób nie pogarsza sytuacji pozostałych wierzycieli, którzy i tak nie zostaliby zaspokojeni przed wierzycielami hipotecznymi.