Urzędnicy państwowi - nawiązanie i rozwiązanie stosunku pracy - podstawowe zasady i odrębności

Do urzędników państwowych należą np. prezydenci miast, pracownicy Kancelarii Sejmu i Senatu, pracownicy zatrudnieni w następujących Biurach np: Trybunału Konstytucyjnego, Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Biurze Rzecznika Praw Dziecka, Biurze Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji a także komornicy czy kuratorzy zawodowi

Kto może zostać urzędnikiem państwowym?

Może nim zostać osoba, która:

1. jest obywatelem polskim,

2. ukończyła 18 lat i ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,

3. ma nieskazitelny charakter,

4. ma odpowiednie wykształcenie i odbyła aplikację administracyjną (celem aplikacji jest teoretyczne i praktyczne przygotowania pracownika do należytego wykonywania obowiązków urzędnika państwowego, trwa ona 12 miesięcy i kończy się oceną kwalifikacyjną),

5. posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku.

Na jakiej podstawie może zostać nawiązany stosunek pracy?

Nawiązanie stosunku pracy z urzędnikiem państwowym następuje na podstawie mianowania. Stosunek pracy na tej podstawie nawiązuje się z dniem określonym w akcie nominacyjnym, który powinien określać stanowisko służbowe, miejsce pracy oraz wynagrodzenie. Mianowanie może nastąpić na stałe lub do odwołania albo na czas określony.

W uzasadnionych wypadkach na stanowisku samodzielnym można zatrudnić urzędnika na podstawie umowy o pracę, w szczególności jeżeli pracownik wystąpi z takim wnioskiem, a także w razie zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy.

W jakiej sytuacji urzędnik państwowy zostaje zawieszony w pełnieniu obowiązków służbowych?

Urzędnik państwowy zostanie z mocy prawa zawieszony w pełnieniu obowiązków służbowych w razie tymczasowego aresztowania do czasu wygaśnięcia stosunku pracy, chyba że wcześniej rozwiązano z nim stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy lub upłynął już okres wypowiedzenia przed tymczasowym aresztowaniem urzędnika. Wynagrodzenie w okresie tymczasowego aresztowania urzędnika państwowego ulega ograniczeniu do połowy. Jeżeli zapadł wyrok uniewinniający lub postępowanie karne zostało umorzone, urzędnikowi państwowemu wypłaca się pozostałą część wynagrodzenia, chyba że postępowanie karne umorzono warunkowo lub na podstawie amnestii, a zainteresowany w przepisanym trybie nie domagał się rehabilitacji.

Kierownik urzędu może zawiesić (nie dłużej niż na 3 miesiące) w pełnieniu obowiązków służbowych urzędnika państwowego mianowanego, jeżeli zostało wszczęte przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne.

W okresie zawieszenia urzędnik państwowy mianowany zachowuje prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń przysługujących na podstawie stosunku pracy.

Kiedy dojdzie do rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym w drodze wypowiedzenia?

Nastąpi to w razie:

1. otrzymania ujemnej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej ponowną ujemną oceną, która nie może być dokonana wcześniej niż po upływie trzech miesięcy,

2. likwidacji urzędu lub jego reorganizacji, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie urzędnika państwowego mianowanego na inne stanowisko w tym samym urzędzie,

3. niezawinionej utraty uprawnień wymaganych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, (w tym przypadku urząd powinien zaproponować urzędnikowi państwowemu mianowanemu podjęcie pracy na innym stanowisku odpowiadającym posiadanym kwalifikacjom, jeżeli takim stanowiskiem dysponuje),

4. trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia urzędnika państwowego mianowanego na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, albo gdy urzędnik państwowy mianowany odmawia przejścia do takiej pracy,

5. nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów dotyczących ogółu pracowników.

Okres wypowiedzenia stosunku pracy wynosi trzy miesiące i kończy się ostatniego dnia miesiąca.

W sytuacji, gdy do rozwiązania stosunku pracy dochodzi w wypadkach określonych w pkt. 1-3, o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy.

Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia.

W razie nieuwzględnienia zgłoszonych w terminie zastrzeżeń zakładowej organizacji związkowej, pracodawca przedstawia sprawę ogólnokrajowej organizacji związkowej, która wypowiada się w kwestii zastrzeżeń zakładowej organizacji związkowej w ciągu 5 dni od przedstawienia sprawy.

Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, a także w razie nie zajęcia przez nią stanowiska w ustalonym terminie, pracodawca podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia.

Kiedy stosunek pracy może zostać rozwiązany bez wypowiedzenia?

Stosunek pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym ulega z mocy prawa rozwiązaniu z jego winy bez wypowiedzenia, w razie:

1. prawomocnego skazania na karę pozbawienia praw publicznych albo prawa wykonywania zawodu,

2. prawomocnego ukarania karą dyscyplinarną wydalenia z pracy w urzędzie,

3. zawinionej utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,

4. utraty obywatelstwa polskiego.

Rozwiązanie stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym bez wypowiedzenia może nastąpić także w razie jego nieobecności w pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż rok lub odosobnienia ze względu na chorobę zakaźną w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a także w razie usprawiedliwionej nieobecności w pracy z innych przyczyn.

Pamiętaj, że:

• Małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa (do drugiego stopnia włącznie) lub powinowactwa pierwszego stopnia, np. rodzeństwo, wnuki i dziadkowie, nie mogą być zatrudnieni w tym samym urzędzie, jeżeli powstałby między tymi osobami stosunek służbowej podległości.

• Stosunek pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym ulega rozwiązaniu w drodze porozumienia stron lub z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia dokonanego przez tego urzędnika. W okresie wypowiedzenia urzędnik państwowy mianowany może być zwolniony z pełnienia obowiązków, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

• Jeżeli wymagają tego potrzeby urzędu, urzędnikowi państwowemu można zlecić, na okres do trzech miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż określona w akcie mianowania, lub w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami. W okresie tym przysługuje mu wynagrodzenie stosowne do wykonywanej pracy, lecz nie niższe od dotychczasowego.

• Urzędnika państwowego można, na jego wniosek lub za jego zgodą, przenieść do pracy w innym urzędzie w tej samej lub innej miejscowości. Przeniesienia dokonuje kierownik urzędu, w którym urzędnik ten ma być zatrudniony, w porozumieniu z kierownikiem urzędu dotychczas zatrudniającego urzędnika. Niedopuszczalne jest czasowe przeniesienie, bez zgody zainteresowanego, do urzędu mającego siedzibę w innej miejscowości kobiety w ciąży lub urzędnika państwowego sprawującego opiekę nad dzieckiem w wieku do czternastu lat, a także w wypadkach, gdy stoją temu na przeszkodzie ważne względy osobiste lub rodzinne urzędnika.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 16 września 1982 roku o pracownikach urzędów państwowych (tekst jednolity: Dz.U. 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.)

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 listopada 1982 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych oraz zasad nawiązywania z urzędnikami państwowymi stosunku pracy na podstawie mianowania (Dz.U. 1982 r. Nr 39, poz. 257 ze zm.)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.