Z jakimi kosztami należy się liczyć w postępowaniu sądowo-administracyjnym?

9.3.2005

Postępowanie sądowo-administracyjne – jak każde inne – związane jest także z koniecznością ponoszenia jego kosztów. Co do zasady należne opłaty sądowe w postępowaniu sądowo-administracyjnym są pobierane od stron, chyba że w drodze ustawy lub postanowienia sądu zostanie przyznane zwolnienie od kosztów sądowych. Strony ponoszą oczywiście również określone wydatki, stosownie do rodzaju podejmowanych czynności, np. opłaty pocztowe czy telefoniczne.

Co obejmują koszty sądowe?

Koszty sądowe obejmują opłaty sądowe (wpis i opłata kancelaryjna) i zwrot wydatków (czyli należności tłumaczy i kuratorów ustanowionych w danej sprawie, koszty ogłoszeń oraz diety i koszty podróży należne sędziom i pracownikom sądowym z powodu wykonania czynności sądowych poza budynkiem sądowym, określone w odrębnych przepisach).

Kto ponosi koszty postępowania sądowo-administracyjnego?

Co do zasady do uiszczenia kosztów sądowych obowiązany jest ten, kto wnosi do sądu pismo. Pismo wnoszone przez kilka osób, których uprawnienia lub obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, podlega jednej opłacie. W przeciwnym razie każda z tych osób uiszcza opłatę oddzielnie stosownie do swojego uprawnienia lub obowiązku.

Jak określić wysokość opłaty, którą należy wnieść wraz z pismem?

W tym zakresie także funkcjonuje pewna zasada ogólna, zgodnie z którą w każdym piśmie wszczynającym postępowanie sądowe w danej instancji należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy wysokość opłaty. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia zaokrągla się wzwyż do pełnych złotych. Istotne jest to, iż obowiązek pisemnego podania wartości przedmiotu zaskarżenia dotyczy spraw, których przedmiotem są należności pieniężne. Wartość tę stanowi należność główna, liczona bez należnych odsetek i kosztów z nią związanych.

Co zatem stanowi wartość przedmiotu zaskarżenia? Między innymi wartość przedmiotu skargi, wartość przedmiotu skargi kasacyjnej lub zażalenia, wartość przedmiotu skargi o wznowienie postępowania. Wartość przedmiotu zaskarżenia podana przez stronę, co do zasady, wiąże przewodniczącego przy ustalaniu wysokości żądanej opłaty, jeżeli nie jest oczywiście błędna. Jednak przewodniczący może sprawdzić wartość przedmiotu zaskarżenia oznaczoną w piśmie i zarządzić w tym celu dochodzenie.

Kiedy należy uiścić opłatę sądową?

Przepis stanowi wprost, że należy to zrobić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie. W praktyce opłatę sądową należy uiścić gotówką do kasy właściwego sądu administracyjnego lub na rachunek bankowy właściwego sądu. Końcówki opłat zaokrągla się wzwyż do pełnych złotych. Należy pamiętać, że opłaty tej nie można uiścić znakami opłaty sądowej (znaki opłaty sądowej podlegałyby zwrotowi, a strona zostałaby wezwana do uiszczenia opłaty w zakreślonym terminie). Oczywiście przy uiszczaniu kwot opłat sądowych konieczne jest jeszcze przestrzeganie terminu, ma to znaczenie szczególnie przy uiszczaniu opłaty przelewem. Wtedy o zachowaniu terminu decyduje data złożenia przez stronę zlecenia w banku, pod warunkiem, że w tej dacie, a przynajmniej przed upływem terminu do wniesienia opłaty, istniało pokrycie na rachunku strony. Dowodem na zachowanie terminu jest odcisk stempla bankowego na poleceniu przelewu. W przypadku dokonania przelewu przez Internet, dowodem w tym względzie może być stosowny zapis komputerowy lub zaświadczenie wydane przez bank strony.

Jakie są skutki nieuiszczenia opłaty sądowej w postępowaniu sądowo-administracyjnym?

Najistotniejszą konsekwencją jest to, iż sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie zostanie uiszczona należna opłata.

W takiej sytuacji przewodniczący wzywa wnoszącego pismo, aby pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania uiścił opłatę w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania. W razie bezskutecznego upływu tego terminu przewodniczący wydaje zarządzenie o pozostawieniu pisma bez rozpoznania. Przepisy wymagają więcej od profesjonalistów, czyli od adwokata, czy też radcy prawnego, bowiem pisma przez nich wnoszone, które nie są należycie opłacone, pozostawia się bez rozpoznania albo odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie stałej. Bardzo ważne jednak jest to, iż takiego skutku nie wywrze pismo wniesione przez innego pełnomocnika strony.

Za pismo nienależycie opłacone uznaje się także pismo adwokata czy tez radcy prawnego z opłatą wniesioną znakami opłaty sądowej – w takim wypadku pismo sąd pozostawi wniesione przez adwokata lub radcę prawnego bez rozpoznania albo odrzuci je bez wezwania do uiszczenia opłaty.

Czy pomimo ustawowego obowiązku możliwe jest, że sąd administracyjny nie zażąda wniesienia opłaty?

Tak, gdyż nie żąda się opłat od pisma, jeżeli już z niego wynika, że podlega ono odrzuceniu.

Co do zasady w toku postępowania sąd orzeka o obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Gdyby tego nie zrobił lub też orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wyda na posiedzeniu niejawnym wojewódzki sąd administracyjny. Na postanowienie w sprawie kosztów przysługuje zażalenie, a zatem należy je doręczyć stronom wraz z uzasadnieniem.

Czy możliwy jest zwrot opłaty sądowej?

Tak, zwrot nienależnej opłaty następuje z urzędu po potrąceniu przez księgowość sądu kosztów zwrotu opłaty.

Czy należności sądowe w postępowaniu sądowo-administracyjnym mogą zostać umorzone?

Tak, istnieje taka możliwość. Może to nastąpić z urzędu lub na wniosek dłużnika. Podobnie zresztą możliwe jest odroczenie zapłaty lub rozłożenie na raty należności sądowych (z tym, że tylko na wniosek dłużnika). Warunkiem skorzystania z takiej możliwości jest to, że okres odroczenia zapłaty lub rozłożenia na raty należności sądowych nie może przekraczać trzech lat.

Jakie warunki musi spełnić dłużnik, aby należności sądowe zostały umorzone?

Pierwszym warunkiem jest wspomniany już powyżej wniosek dłużnika. We wniosku tym dłużnik powinien określić, czy wnosi o umorzenie całości czy części oraz powinien wykazać, że z uwagi na swoją sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów nie jest w stanie ich uiścić, a ściągnięcie należności w drodze egzekucji spowodowałoby dla dłużnika lub jego rodziny nadmierne obciążenie majątkowe lub inne ciężkie skutki.

W przypadku, gdy należności sądowe miałyby zostać umorzone z urzędu (także w całości lub części) również konieczne jest spełnienie pewnych warunków, tzn. należności te mogą być z urzędu umorzone w części lub w całości, jeżeli:

egzekucja ich okazała się bezskuteczna, a ponowne jej wszczynanie byłoby bezcelowe,
wszczęcie egzekucji okazało się niemożliwe albo byłoby bezcelowe wobec stwierdzenia, że kwota uzyskana z egzekucji nie pokryłaby kosztów egzekucyjnych.

Zapłata należności sądowych może być odroczona lub rozłożona na raty, jeżeli natychmiastowe ich ściągnięcie byłoby połączone z niewspółmiernymi trudnościami lub powodowałoby dla dłużnika nadmierne obciążenie majątkowe lub inne ciężkie skutki. Jednak rozłożenie na raty lub odroczenie zapłaty może być cofnięte w razie ustalenia, że uiszczenie należności sądowych może nastąpić we wcześniejszym terminie, a także w razie niezapłacenia którejkolwiek raty w terminie.

Pamiętaj, że:

Pismo nieopłacone nie wywołuje żadnych skutków. Oznacza to, że do czasu uzupełnienia tego braku sąd nie może rozpoznać żadnych innych wniosków strony,
O umorzeniu, rozłożeniu na raty lub odroczeniu zapłaty należności sądowych rozstrzyga w formie zarządzenia prezes tego wojewódzkiego sądu administracyjnego, który orzekał w sprawie w pierwszej instancji, jest on również właściwy do rozstrzygania w przedmiocie cofnięcia rozłożenia na raty lub odroczenia należności sądowych,
Wnioski o umorzenie, rozłożenie na raty lub odroczenie zapłaty należności sądowych wnosi się do prezesa sądu lub do dyrektora administracyjnego tego sądu,
Wniosek o umorzenie, rozłożenie na raty lub odroczenie zapłaty powinien zawierać oświadczenie dłużnika obejmujące dokładne dane o jego stanie majątkowym i dochodach, a jeżeli wniosek składa osoba fizyczna - także o jej stanie rodzinnym, o dochodach małżonka pozostającego we wspólności majątkowej z dłużnikiem, a ponadto wszelkie inne okoliczności uzasadniające składany wniosek.
Jeżeli oświadczenie dłużnika zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jego rzeczywistych możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, dłużnik jest obowiązany złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, uzupełniające oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jego stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego oraz inne, które organ wzywający uzna za niezbędne w danej sprawie,
Dokumentami świadczącymi o stanie majątkowym mogą być w szczególności odpisy zeznań podatkowych, informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych, informacji o gruntach, wyciągi lub wykazy z posiadanych rachunków bankowych, w tym kont i lokat dewizowych, wypisy z rejestrów urzędowych, odpisy aktualnych bilansów, odpisy orzeczeń alimentacyjnych, zaświadczenia o wysokości wynagrodzeń, nagród, honorariów, emerytur i rent, zasiłków z tytułu ubezpieczenia społecznego, pomocy społecznej lub bezrobocia oraz innych należności i otrzymywanych świadczeń, a także dotyczące obciążeń i zobowiązań finansowych, w odniesieniu zaś do osób fizycznych ponadto informacje lub odpisy wywiadów środowiskowych, rodzinnych, sporządzonych przez ośrodki pomocy społecznej.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2002 r., Nr 153, poz. 1270 ze zmianami),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu umarzania, odraczania i rozkładania na raty oraz cofania odroczenia lub rozłożenia na raty nieuiszczonych należności sądowych orzeczonych w postępowaniu przed sądem administracyjnym (Dz. U. 2003 r., Nr 221, poz. 2194).

Zespół
e-prawnik.pl