Jakie świadczenia niepieniężne mogą być przyznane z pomocy społecznej?

Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej. Gmina i powiat, obowiązane do wykonywania zadań pomocy społecznej, nie mogą odmówić pomocy osobie potrzebującej, mimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub osób prawnych do zaspokajania jej niezbędnych potrzeb życiowych. Zadania pomocy społecznej w gminach wykonują jednostki organizacyjne - ośrodki pomocy społecznej.

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc udzielana jest w formie świadczeń pieniężnych oraz w postaci świadczeń niepieniężnych.

Do świadczeń niepieniężnych należą:

  1. praca socjalna, 

  2. bilet kredytowany, 

  3. składki na ubezpieczenie zdrowotne, 

  4. składki na ubezpieczenia społeczne, 

  5. pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie, 

  6. sprawienie pogrzebu, 

  7. poradnictwo specjalistyczne, 

  8. interwencja kryzysowa, 

  9. schronienie, 

  10. posiłek, 

  11. niezbędne ubranie, 

  12. usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy, 

  13. specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, 

  14. mieszkanie chronione, 

  15. pobyt i usługi w domu pomocy społecznej

  16. opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczo-wychowawczej, 

  17. pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, 

  18. szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. 

 

Zgodnie z art. 5a w/w ustawy, Prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego przysługuje cudzoziemcom, o których mowa w art. 33 ust. 1 pkt 5 oraz art. 53 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach.

Praca socjalna

Zgodnie z ustawą, praca socjalna świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku społecznym.

Może być ona prowadzona:

  • z osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej lub

  • ze społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków społeczności.

Ustawa ta przewiduje możliwość prowadzenia pracy socjalnej w oparciu o kontrakt socjalny.

Co ważne, na mocy tej ustawy, praca socjalna świadczona jest osobom i rodzinom bez względu na posiadany dochód.

Poradnictwo specjalistyczne

Zgodnie z ustawą, poradnictwo specjalistyczne jest świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód. Poradnictwo prawne realizuje się przez udzielanie informacji o obowiązujących przepisach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego, ochrony praw lokatorów. Poradnictwo psychologiczne natomiast realizowane jest przez procesy diagnozowania, profilaktyki i terapii. Poradnictwo rodzinne obejmuje szeroko rozumiane problemy funkcjonowania rodziny, w tym problemy wychowawcze w rodzinach naturalnych i zastępczych oraz problemy opieki nad osobą niepełnosprawną, a także terapię rodzinną.

Interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa stanowi zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej.

W ramach interwencji kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej, a w zależności od potrzeb - poradnictwa socjalnego lub prawnego, w sytuacjach uzasadnionych - schronienia do 3 miesięcy.

Co ważne, interwencją kryzysową obejmuje się osoby i rodziny bez względu na posiadany dochód

Matki z małoletnimi dziećmi oraz kobiety w ciąży dotknięte przemocą lub znajdujące się w innej sytuacji kryzysowej mogą w ramach interwencji kryzysowej znaleźć schronienie i wsparcie w domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Do tych domów mogą być również przyjmowani ojcowie z małoletnimi dziećmi albo inne osoby sprawujące opiekę prawną nad dziećmi.

Prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania

Każda osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. Także pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje każdemu, kto własnym staraniem nie może go sobie zapewnić. W przypadku dzieci i młodzieży w okresie nauki szkolnej taka pomoc doraźna może być przyznana w formie zakupu posiłków. Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach do tego przeznaczonych. Przyznanie niezbędnego ubrania następuje przez dostarczenie osobie potrzebującej bielizny, odzieży i obuwia odpowiednich do jej indywidualnych właściwości oraz pory roku.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze

Jak stanowią przepisy ustawy, osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. Usługi takie mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.

Usługi opiekuńcze obejmują:

  • pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych,

  • opiekę higieniczną,

  • zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości,

  • zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze są świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze w ośrodkach wsparcia

Osobom, które ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymagają częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, mogą być przyznane usługi opiekuńcze, specjalistyczne usługi opiekuńcze lub posiłek świadczone w ośrodku wsparcia.

Ośrodek wsparcia jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej dziennego pobytu.

W ośrodku wsparcia mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu

Takim ośrodkiem wsparcia jest m.in. środowiskowy dom samopomocy, dzienny dom pomocy, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schronisko i dom dla bezdomnych oraz klub samopomocy.

W przypadku braku możliwości zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osoba wymagająca z powodu wieku pomocy innych osób może korzystać z usług opiekuńczych i bytowych w formie rodzinnego domu pomocy.

Rodzinny dom pomocy jest miejscem, gdzie usługi opiekuńcze i bytowe świadczone są całodobowo przez wykwalifikowaną osobę w jej miejscu zamieszkania, dla nie mniej niż trzech i nie więcej niż ośmiu osób wymagających pomocy.

Pobyt w mieszkaniu chronionym

Osobie, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki, w szczególności:

  • osobie z zaburzeniami psychicznymi,

  • osobie opuszczającej rodzinę zastępczą, całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich,

  • uchodźcy,

może być przyznany pobyt w mieszkaniu chronionym.


 
Mieszkanie chronione jest formą pomocy społecznej przygotowującą osoby tam przebywające, pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia lub zastępującą pobyt w placówce zapewniającej całodobową opiekę. Mieszkanie chronione zapewnia warunki samodzielnego funkcjonowania w środowisku, w integracji ze społecznością lokalną.
Mieszkanie chronione może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub organizację pożytku publicznego.

Zasady przyznawania świadczeń społecznych

Zgodnie z zapisami ustawy o pomocy społecznej, w postępowaniu w sprawie świadczeń z pomocy społecznej należy kierować się przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej i ochroną ich dóbr osobistych.

W szczególności nie należy podawać do wiadomości publicznej nazwisk osób korzystających z pomocy społecznej oraz rodzaju i zakresu przyznanego świadczenia.

Właściwość miejscową gminy ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie (w przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały).
W przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki oraz w sprawach cudzoziemców, którym udzielono zgody na pobyt tolerowany, i cudzoziemców, o których mowa w art. 5a ustawy, właściwą miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie.

Dla mieszkańca domu opieki społecznej właściwa jest gmina, która skierowała go do domu pomocy społecznej.

Generalną zasadą jest, że świadczenia z pomocy społecznej są udzielane na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego albo innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.

Możliwe jest jednak także udzielenie pomocy społecznej z urzędu.

Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej następuje w formie decyzji administracyjnej (wyjątkiem jest udzielanie świadczeń w postaci pracy socjalnej i poradnictwa, a także przyznanie biletu kredytowanego, gdzie wydanie decyzji nie jest wymagane).

Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej przyznaje się i wypłaca za okres miesiąca kalendarzowego, począwszy od miesiąca, w którym został złożony wniosek wraz z wymaganą dokumentacją. W przypadku gdy uprawnienie do świadczenia nie obejmuje pełnego miesiąca, świadczenie przyznaje się za niepełny miesiąc, a kwotę świadczenia ustala się, dzieląc pełne kwoty przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni objętych świadczeniem.

Decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, z wyjątkiem decyzji o odmowie przyznania biletu kredytowanego oraz decyzji w sprawach cudzoziemców, o których mowa w art. 5a ustawy, wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Zmiana lub uchylenie decyzji o przyznaniu pomocy społecznej na niekorzyść strony jest możliwa bez zgody strony w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia. Odwołanie od decyzji w sprawie świadczeń z pomocy społecznej może złożyć inna osoba za zgodą osoby ubiegającej się o świadczenie.

Co więcej, osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.

Pamiętaj, że:

  • Ustawa o pomocy społecznej wprowadza szeroki wachlarz świadczeń niepieniężnych,

  • Zasadą jest przyznawanie pomocy na wniosek osoby uprawnionej,

  • Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego (czyli na właściwej miejscowo gminie).

Podstawa prawna:

  • Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2004 r., Nr 64, poz. 593 ze zm.)

Michał Włodarczyk - Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.