Czy upadły może spłacać tylko część poszczególnych długów? - opinia prawna

 

Opinia prawna

 

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2003 r., Nr 60, poz. 535 ze zmianami).

 

Upadłość z możliwością zawarcia układu

 

Na wstępie niniejszej porady należy określić sytuacje, w których możliwe jest ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu. Nie każda bowiem sytuacja faktyczna dłużnika dopuszcza taki sposób jego upadłości.

 

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 2 prawa upadłościowego, nakreślającym tzw. zasadę najwyższego dobra, postępowanie upadłościowe należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą - dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Z literalnej wykładni zasady najwyższego dobra wynika, że dobrem tym jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu, a zachowanie dotychczasowego przedsiębiorstwa dłużnika możliwe jest wówczas, gdy przemawiają za tym racjonalne względy.

 

Ogłoszenie upadłości dłużnika z możliwością zawarcia układu dopuszczalne jest tylko wówczas, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika. Oznacza to, że ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu jest sygnałem dla wierzycieli, że istnieje większa szansa na zaspokojenie ich wierzytelności niż w przypadku likwidacji majątku dłużnika. Innymi słowy, taka decyzja sądu jest „dobrą wiadomością” dla wierzycieli.

 

O sposobie przeprowadzenia postępowania upadłościowego (układ lub likwidacja) decyduje sąd. Dokonuje tego po przeprowadzeniu tzw. wstępnego zgromadzenia wierzycieli, w którym mają prawo uczestniczyć dłużnik, tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy (ustanawiani w obligatoryjnym postępowaniu zabezpieczającym) oraz wierzyciele, których wierzytelności stwierdzone są tytułami egzekucyjnymi. Inni wierzyciele mogą zostać dopuszczeni przez sąd, jeżeli ich wierzytelności są bezsporne lub uprawdopodobnione.

 

Wstępne zgromadzenie wierzycieli zwoływane jest przed formalnym postanowieniem sądu o ogłoszeniu upadłości i tylko wówczas, gdy możliwe jest ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu.

 

Na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli można podjąć także uchwałę co do wyboru rady wierzycieli, opinie co do wyboru syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy. Jak wspomniano, ostateczną decyzję o sposobie przeprowadzenia postępowania upadłościowego podejmuje sąd. Wstępne zgromadzenie wierzycieli może podjąć uchwałę co do sposobu dalszego prowadzenia postępowania. Uchwała ta wiąże sąd w sposobie dalszego prowadzenia postępowania, chyba że byłaby ona sprzeczna z prawem.

 

Przed podjęciem uchwał, o którym mowa powyżej, sporządzana jest tzw. spis wierzytelności. Ponieważ do spisu wierzytelności na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli stosuje się odpowiednio przepisy o ustaleniu listy wierzytelności, spis powinien odpowiadać następującym regułom:

 

W spisie umieszcza się w osobnych rubrykach następujące dane:

• sumę, w jakiej wierzytelność podlega uznaniu,

• kategorię, w jakiej wierzytelność podlega zaspokojeniu,

• istnienie i rodzaj zabezpieczenia wierzytelności,

• czy wierzytelność jest uzależniona od warunku,

• czy wierzycielowi przysługuje prawo potrącenia,

• stan postępowania sądowego lub administracyjnego w sprawie zgłoszonej wierzytelności, jej zabezpieczenia lub prawa potrącenia.

 

Spis wierzytelności sporządzany jest w celu stwierdzenia, jakie wierzytelności mogłyby być objęte układem a także wartość tych wierzytelności oraz liczbę wierzycieli. Ma to istotne znaczenie dla samych wierzycieli, gdyż już na wstępnym zgromadzeniu mogą oni zawrzeć układ z upadłym, jednak tylko wtedy, gdy uczestniczy w nim co najmniej połowa wierzycieli mających łącznie trzy czwarte ogólnej sumy wierzytelności stwierdzonych tytułami egzekucyjnymi albo wierzytelności bezspornych lub uprawdopodobnionych.

 

O zawarciu układu z upadłym już na etapie wstępnego zgromadzenia wierzycieli decydują sami wierzyciele. Sytuacja taka zapobiega formalnemu ogłoszeniu upadłości dłużnika i jest ostatnim etapem, na którym możliwe jest porozumienie pomiędzy wierzycielami a dłużnikiem.

 

Powyższe uwagi jednoznacznie wskazują, że najlepszym sposobem zabezpieczenia interesów wierzycieli jest uczestnictwo w postępowaniu upadłościowym dłużnika już od samego początku, tj. od wzięcia udziału we wstępnym zgromadzeniu wierzycieli. Ma ono istotny wpływ na dalsze prowadzenie postępowania oraz wybór osób, które postępowanie to będą prowadzić (a pośrednio na szanse zaspokojenia swych wierzytelności).

 

Zabezpieczenie roszczenia

 

Istnieje możliwość ustanowienia na Pana rzecz zabezpieczenia wspomnianej wierzytelności. Jest to oczywiście uzależnione od zgody dłużnika. Gdyby dłużnik zgodził się ustanowić na Pana rzecz hipotekę, zastaw, czy innego rodzaju zabezpieczenie, mógłby Pan dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia w całości, niezależnie od jego wysokości. W praktyce jest to jednak mało prawdopodobne, ponieważ ustanowienie takiego zabezpieczenia jest sprzeczne z interesem samego dłużnika.

 

Jako jeszcze jedną alternatywę rozwiązania przedstawionego problemu można także rozważyć porozumienie z kontrahentami w sprawie zawarcia układu.  Może Pan zaproponować, że zgodzi się na układ w zamian za pewne dodatkowe profity, na przykład możliwość nabycia określonych składników majątku po korzystnej cenie lub zmiana sposobu zaspokojenia.

 

Sprzedaż wierzytelności pracownikom

 

W przedstawionym stanie faktycznym proponuje Pan sprzedaż swych wierzytelności wobec dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, pracownikom.

 

Zbycie wierzytelności wobec osoby trzeciej jest oczywiście dopuszczalne, po spełnieniu określonych warunków określonych w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 509 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z przelaną wierzytelnością na nabywcę przechodzą wszystkie związane z nią prawa, a w szczególności roszczenie o odsetki. Umowa sprzedaży wierzytelności powinna być zawarta w formie pisemnej.

 

Zbywca wierzytelności ponosi wobec nabywcy (pracownik) odpowiedzialność tylko za to, że wierzytelność mu przysługuje. Jeżeli chodzi o wypłacalność dłużnika, odpowiedzialność zbywcy w tym zakresie istnieje tylko wówczas, gdy zbywca odpowiedzialność tę na siebie przyjął (art. 516 k.c.). W analizowanej sytuacji, wobec wystąpienia przez dłużnika o ogłoszenie upadłości, zasadnym byłoby nieprzyjmowanie przez Pana odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika.

 

Odpowiedzieć także należy o sens dokonania takiej operacji w świetle przedstawionego stanu faktycznego. Należy na wstępie zaznaczyć, że jeżeli chodzi Panu tylko i wyłącznie o jak najszybsze i jak najpełniejsze zaspokojenie swych wierzytelności wobec dłużnika, zbycie tych wierzytelności osobom trzecim jest jak najbardziej wskazane i korzystne. W tym przypadku zbywca uzyskuje bowiem swoją wierzytelność bez względu na wynik postępowania upadłościowego. Zbycie wierzytelności nie ma natomiast znaczenia dla dalszego postępowania upadłościowego. Jeżeli zbędzie Pan swą wierzytelność wobec dłużnika, nie będzie Pan dłużej jego wierzycielem, więc sens uczestnictwa w postępowaniu upadłościowym znika. Większy problem (aczkolwiek już nie dla Pana, lecz dla nabywcy [pracownika] takiej wierzytelności) pojawia się w chwili jej zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym. Jedyną, lecz największą korzyścią z faktu zbycia wierzytelności pracownikom jest ta, iż pozbywa się Pan tych wierzytelności wobec niewypłacalnego dłużnika, czyli pozbywa się problemu.

 

Jedyna korzyść wynikająca ze zbycia wierzytelności pracownikom jest taka, iż wierzytelności te mogą być podzielone w ten sposób, by każda z nich mieściła się w pierwszym progu, zgodnie z proponowaną przez dłużnika treścią układu, tj. w progu do 15 000 złotych. Takie wierzytelności, zgodnie z projektowanym układem, podlegałyby zaspokojeniu w 100%.

 

Pozorność

 

Należy jednak rozważyć jeszcze jedną kwestię, mianowicie czy taka transakcja nie jest transakcją pozorną.

Pozorność oświadczenia woli potraktowana została przez ustawodawcę jako wada oświadczenia woli. Jest to jednak wada szczególnego rodzaju, bo dotycząca oświadczenia złożonego świadomie i swobodnie dla pozoru drugiej stronie, która o takim charakterze oświadczenia wie i na to się zgadza. Oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron brak woli wywołania skutków prawnych, przy jednoczesnej chęci wprowadzenia innych osób (lub organów władzy) w błąd co do rzekomego dokonania określonej czynności prawnej. Strony więc udają, że dokonują jakiejś czynności prawnej. Zwykła pozorność ma miejsce wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością prawną poza tym nic się nie kryje, na przykład osoba A - pragnąc uchronić się od odpowiedzialności podatkowej - zawiera z osobą B umowę pozorującą sprzedaż (pozbycie się) wartościowego składnika majątkowego po to, ażeby uniemożliwić jego egzekucyjne zajęcie i sprzedaż w drodze licytacji, przy czym obie strony tej rzekomej umowy są zgodne co do tego, że nie będzie ona miała żadnych skutków prawnych wynikających z umowy sprzedaży.

 

W omawianym przypadku każdy, także dłużnik który ma w tym interes, może dochodzić przed sądem stwierdzenia nieważności takiego częściowego przeniesienia wierzytelności na pracowników, jako czynności dokonanej dla pozoru. Można bowiem argumentować, że zbycie tych wierzytelności miało na celu wyłącznie zaspokojenie wierzyciela w jak największym stopniu, a nie było faktycznym „sprzedaniem” owych wierzytelności pracownikom. Czynność prawna zawarta przez strony dla pozoru jest bezwzględnie nieważna, czyli nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

 

Częściowa spłata należności

 

Jeżeli chodzi o częściową spłatę należności przez dłużnika (część z każdej faktury), to nie należy doszukiwać się w tym postępowaniu jakiegoś celowego działania. Tak więc spłata długów (w części) nie może Panu w żaden sposób zaszkodzić.