Odpowiedź prawnika: Naruszenie danych osobowych i dóbr osobistych
Co do odpowiedzi w zakresie ustawy o ochronie danych osobowych należy wskazać, że w rozumieniu ustawy za dane osobowe uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne. W zakresie przetwarzania danych osobowych stosuje sie ustawę o ochronie danych osobowych. Ustawy jednak nie stosuje się do osób fizycznych, które przetwarzają dane wyłącznie w celach osobistych lub domowych. Rozumieć należy przez to przede wszystkim przetwarzanie danych osobowych w ramach wspólnot rodzinnych (dyrektywa 95/46/WE posługuje się w tym kontekście pojęciami uzasadniającymi takie rozumienie; w niemieckiej wersji językowej są to - familiarer Tatigkeiten). Nadmienić warto, że wspólnota rodzinna nie może być rozumiana w sposób nieograniczony.
Ustawy nie stosuje się również do działalności literackiej (kronika jako utwór literacki), chyba że wolność wyrażania swoich poglądów i rozpowszechniania informacji istotnie narusza prawa i wolności osoby, której dane dotyczą. Jeżeli kronikę uznamy za utwór literacki, to w tym przypadku mają zastosowanie regulacje dotyczące wykonywania kontroli przez Generalnego Inspektora, jego zastępcę i inspektorów oraz pociągania administratorów danych do odpowiedzialności administracyjnej oraz regulacji, która nakłada na administratora danych ogólny obowiązek ich zabezpieczenia. Rozstrzygając, czy „wolność wyrażania swoich poglądów i rozpowszechniania informacji istotnie narusza prawa i wolności osoby, której dane dotyczą”, należy uwzględnić wagę interesu administratora danych usprawiedliwiającego ich przetwarzanie, typ danych przetwarzanych (np. dane wrażliwe – np. dobre imię), itp. W naszej ocenie - z opisu wskazanego w pytaniu – kronika nie jest dziełem literackim. Jednakże prowadzenie chronologicznej kroniki można zakwalifikować jako działalność osobistą, która nie wykracza poza krąg rodziny. Wskazać należy, że ustawę stosuje się tylko do danych osobowych osób fizycznych.
Zgodnie z powszechnie obowiązującą wykładnią osobą fizyczną jest człowiek uczestniczący w stosunkach prawnych. Zdolność prawna człowieka, a tym samym zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków ustaje z chwilą jego śmierci. Osoba zmarła nie może być podmiotem praw i obowiązków w stosunkach prawnych i nie może być uznana za osobę fizyczną. Jej dane zatem nie podlegają ochronie w świetle ustawy o ochronie danych osobowych. Danymi osobowymi są gromadzone akty urodzeń, małżeństwa, jednakże jak już wskazano są przetwarzane w celach osobistych.
Reasumując, naszym zdaniem, nie stosuje się regulacji o ochronie danych osobowych w powyższym przypadku, z uwagi na to, że przetwarzanie następuje w celach osobistych oraz niektóre z osób już nie żyją, a zatem nie podlegają ochronie ustawy o ochronie danych osobowych, chyba że jest to działalność literacka – którą wykluczyliśmy.
W zakresie natomiast dóbr osobistych sprawa wygląda nieco inaczej. W zasadzie może dojść do naruszenia takich dóbr osobistych jak dobre imię, część, prawo pietyzmu po zmarłym. Zasadą jest, że skoro nie żyją pewne osoby, to nie można naruszyć ich dóbr osobistych. Jednakże mogą być naruszone prawa spadkobierców a konkretnie dobro osobiste do tzw. pietyzmu po zmarłym – czyli nienaruszania jego dobrego imienia. Zgodnie z prawem rządzącym ochroną dóbr ocenie sądu czy doszło do naruszenia dobra osobistego przez określoną osobę podlegają fakty a nie wypowiedzi ocenne. Np. nie podlega ocenie sądu stwierdzenie, że „przyłączenie się do wojsk bolszewickich było moim zdaniem (zdaniem autora) antypolskie”, lecz podlegają ocenie fakty tj. czy rzeczywiście fakt przyłączenia się do wojsk bolszewickich przez danego członka rodziny miał miejsce. Fakty te są badane na podstawie dowodów. To znaczy czy w oparciu o posiadane dowody da się rzetelnie stwierdzić, iż dana osoba służyła w obcym wojsku. Fakt wykazania, że dana osoba nie służyła w wojsku obcym lub, że nie popełniła określonych przypisywanych jej czynów nie obciąża osoby, która temu zaprzecza, lecz tą która taki zarzut postawiła. Inaczej mówiąc osoba, która uważa, że jej członek rodziny służył w wojsku obcym lub dopuścił się innych czynów powinna to udowodnić. Z treści pytania wynika, że nie na wszystkie okoliczności zawarte w kronice ma Pan dowody. W takim stanie rzeczy sąd w razie ewentualnego procesu może uznać, że podawane fakty i przeprowadzana na ich podstawie ocena są nierzetelne. Redakcja w formie jednoznacznych pytań nie uchroni Pana przed ewentualnymi zarzutami ze strony członków rodziny, którzy nie akceptują treści kroniki. Właściwa redakcja powinna odpowiadać wskazanemu poniżej przykładowi.
Przykład – Opisując pewne zdarzenie w postaci przyłączenia się do wojsk bolszewickich lub innych czynów powinien Pan powołać określone dowody. Opisując umieszczenie w szpitalu powinien Pan wskazać np. z opisu mojej mamy (imię i nazwisko), który to opis znajduje się w liście X i został potwierdzony opisem ojca, brata wynika, że (imię i nazwisko) w roku tym a tym wywiózł moich rodziców do szpitala psychiatrycznego. Jeśli są zdania odrębne to powinny zostać umieszczone w ten sposób, że „faktom tym zaprzecza” (imię i nazwisko) wskazując na nieścisłości (jeśli wskazuje) i powołując się na dowody (jeśli przedstawia).
Właściwa redakcja i sposób dowodzenia, argumentacji oraz weryfikowalność tych dokumentów, zeznań i właściwa interpretacja uchronią Pan przed ewentualną przegraną w razie wytoczenia powództwa. Oczywiście nie możemy zagwarantować, że nawet przy spełnieniu tych przesłanek, któryś z członków rodziny nie wytoczy przeciwko Panu powództwa. Wytoczenie powództwa nawet niezasadnego leży wyłącznie w gestii osoby, która je wytacza. Jednakże w takim przypadku strona przegrywająca ponosi koszty procesu. Jako wskazówkę należy podać, że osoba opisywana w kronice jeśli przeczy określonym zdarzeniom nie musi przedstawiać na to dowodów. Jeśli z innych dowodów wynika inny przebieg zdarzeń, to zasada rzetelności przekazu pomimu sprzeciwu danej osoby zostaje zachowana.
