Urlop macierzyński - Najważniejsze informacje o urlopie macierzyńskim

Ile trwa urlop macierzyński?

Obecnie urlopy macierzyńskie przysługują pracownicy w poniższym wymiarze (art. 180 § 1 obecnego Kodeksu pracy):

1. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2. 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

3. 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

4. 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,

5. 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu. W razie zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Jedyną przesłanką różnicowania wymiaru urlopu macierzyńskiego ma być ilość dzieci urodzonych przez pracownicę przy jednym porodzie. W nowym brzmieniu przepisu ustawodawca zrezygnował z różnicowania wymiaru urlopu macierzyńskiego ze względu na urodzenie pierwszego bądź kolejnego dziecka przez pracownicę. Zdaniem ustawodawcy przesłanka ta nie ma racji bytu, ze względu na to, że zajmowanie się dzieckiem urodzonym przy pierwszym porodzie nie jest łatwiejsze niż zajmowanie się kolejnymi dziećmi. Nie ma więc podstaw dla różnicowania wymiaru urlopu macierzyńskiego ze względu na tę przesłankę. Z tego też względu uchylony został art. 180 ust. 2 Kodeksu pracy.

Pracownica będąca w ciąży może co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego wykorzystać przed przewidywaną datą porodu. W takim przypadku pracownica po porodzie wykorzystuje część urlopu macierzyńskiego nie wykorzystanego przed porodem.  Obecnie jest to 6 tygodni (nie więcej niż 6 tygodni).

Urlop macierzyński pracownicy, która przyjęła dziecko na wychowanie

Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1. 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,

2. 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,

3. 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,

4. 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,

5. 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Jeżeli pracownik przyjął dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1. do 6 tygodni - w przypadku pracownika, któremu przysługiwało 20 tygodni urlopu macierzyńskiego,

2. do 8 tygodni - w przypadkach pracownika, któremu przysługiwało więcej niż 20 tygodni urlopu macierzyńskiego,

3. do 3 tygodni - w przypadku pracownika, któremu przysługiwało do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Rezygnacja z części urlopu macierzyńskiego

Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku pracownik-ojciec może skorzystać z niewykorzystanej przez matkę części urlopu macierzyńskiego jeżeli wychowuje on dziecko.

Skorzystanie przez pracownika-ojca z pozostałej części urlopu macierzyńskiego wymaga złożenia przez niego pisemnego wniosku. W celu rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku powinna dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

W razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej części tego urlopu.

Dodatkowy urlop macierzyński

Kolejną nowością jest wprowadzenie instytucji dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlop ten miałby przysługiwać obok urlopu macierzyńskiego podstawowego i kobieta samodzielnie decydowałaby, czy chce z tego urlopu skorzystać. Urlop ten byłby dobrowolny i pracownica zamierzająca z niego skorzystać, obowiązana byłaby do złożenia w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Wniosek pracownicy byłby dla pracodawcy wiążący i pracodawca byłby obowiązany do udzielenia tego urlopu. Dodatkowy urlop macierzyński będzie udzielany jednorazowo w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego. Docelowo urlop ten przysługiwałby w wymiarze: (art. 182[1] znowelizowanego Kodeksu pracy)

1. do 6 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2. do 8 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Istotną nowością jest to, że pracownica uprawniona do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy.

Ochrona stosunku pracy podczas urlopu macierzyńskiego

Stosunek" pracy podczas korzystania z urlopu macierzyńskiego w niepełnym wymiarze jest chroniony, poprzez wprowadzenie zakazu rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Urlop macierzyński dla ojca dziecka

Ponadto w przypadku rezygnacji przez pracownicę - matkę dziecka - z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlop ten może wykorzystać pracownik - ojciec wychowujący dziecko w wymiarze, który przysługiwałby pracownicy - matce dziecka. W tym celu powinien on złożyć wniosek o przyznanie takiego urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca ojca dziecka będzie związany wnioskiem pracownika.

Oprócz możliwości wykorzystania urlopu macierzyńskiego niewykorzystanego przez pracownicę - matkę dziecka, pracownikowi ojcu przysługuje także odrębny urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni (od 1 stycznia 2012 roku, gdyż w latach 2010 i 2011 - ojcu będzie przysługiwał wyłącznie jeden tydzień urlopu), nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. (art. 182[3] znowelizowanego Kodeksu pracy). Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu ojcowskiego na wniosek tego pracownika złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Zasiłek macierzyński

Nadto, co z punktu widzenia pracownicy jest ważne, pracownicy (bądź pracownikowi ojcu) przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, nie tylko za okres podstawowego urlopu macierzyńskiego, ale także za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Należy jednak wskazać, że w przypadku korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego przez pracownicę i jednoczesnego pozostawania przez nią w stosunku pracy na część etatu, przysługujący jej zasiłek macierzyński ulega stosunkowemu obniżeniu.

Dłuższy wymiar zasiłku chorobowego w czasie ciąży

Ponadto ustawodawca wydłużył okres, za który przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy do 270 dni w przypadku pozostawania przez pracownicę w ciąży. Wielokrotnie w praktyce zdarzało się, że w przypadku ciąży zagrożonej, kiedy kobieta od samego początku ciąży była niezdolna do pracy, poprzednio obowiązujący okres 180 dni możliwości pobierania zasiłku chorobowego był niewystarczający i kobieta musiała ubiegać się o świadczenia rehabilitacyjne.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. 1998 r. Nr 21 poz. 94).

Zespół
e-prawnik.pl