Wyłączenie pracownika lub organu z postępowania administracyjnego

Wyłączenie pracownika organu

Cel wyłączenia

Określenie przesłanek wyłączenia pracownika od udziału w sprawie ma na celu zapewnienie maksymalnej bezstronności ze strony organu administracyjnego, a także prawidłowość wydanych decyzji.

Powody wyłączenia

Zgodnie z tym (art. 24 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego), pracownik podlega obowiązkowemu wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie:

• w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki.

Stroną postępowania administracyjnego może być osoba fizyczna, osoba prawna, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej. Każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek może zostać uznany za stronę postępowania. O istnieniu interesu prawnego, każdorazowo decydują normy prawa materialnego (np. prawa budowlane). Pracownik podlega wyłączeniu, jeżeli pozostaje ze stroną w określonym stosunku prawnym - nie wystarczy tu więź faktyczna. Okoliczność zachodzi np., gdy pracownik organu jest jednocześnie członkiem organu osoby prawnej będącej stroną postępowania. Wyłączeniu na podstawie tego przepisu podlegać będą również wszyscy pracownicy gminy w sytuacji, gdy gmina jest stroną postępowania.

• swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia.

Przesłanka ta została ograniczona do drugiego stopnia zarówno pokrewieństwa jak i powinowactwa. Nie podlega, więc wyłączeniu pracownik, jeżeli stroną postępowania są np. wnukowie rodzeństwa pracownika. Powinowactwo to stosunek łączący małżonka z rodziną współmałżonka. Powody wyłączenia istnieją także po ustaniu małżeństwa.

• osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli.

Stosunek przysposobienia oraz opieki, o którym mówi niniejszy przepis, powstaje wyłącznie w wyniku orzeczenia sądu opiekuńczego. Opieka" może być ustanowiona dla małoletniego lub osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Kuratela" może być ustanowiona także prze inny niż sąd, organ państwowy. Zgodnie z ustawą, powody wyłączenia istnieją także po ustaniu każdego z tych stosunków.

• w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3,

Umocowanie do działania w cudzym imieniu, może pochodzić bądź z wyraźnego brzmienia przepisu ustawy (przedstawicielstwo ustawowe) bądź z oświadczenia osoby reprezentowanej (pełnomocnictwo).

• w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji,
• z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,
• w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

Jeżeli zajdzie chociażby jedna z okoliczności powodujących wyłączenie pracownika od udziału w sprawie, wyłączenie to następuje z mocy prawa.

Jednak nie tylko te powody mogą skutkować wyłączeniem pracownika. Taki skutek wywołuje również uprawdopodobnienie istnienia innych okoliczności, które mogą wywoływać wątpliwości, co do bezstronności pracownika. W takiej sytuacji, strona może żądać od bezpośredniego przełożonego pracownika, wyłączenia go od udziału w sprawie. Przełożony, jest również obowiązany wyłączyć pracownika na jego żądanie oraz z urzędu, jeżeli okoliczności uzasadniające wyłącznie zostaną uprawdopodobnione.

Skutki wyłączenia

Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron. W przypadku wyłączenia pracownika, jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy. Jeżeli wskutek wyłączenia pracowników organu administracji publicznej organ ten stał się niezdolny do załatwienia sprawy, kompetencja do jej załatwienia przechodzi na organ wyższego stopnia, który może wyznaczyć inny podległy sobie organ.

Wyłączenie organu

Ustawa przewiduje również okoliczności uzasadniające wyłączenie organu administracji publicznej od załatwienia sprawy. Ma to miejsce, gdy sprawa dotyczy interesów majątkowych:

• kierownika organu lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunku małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki lub kurateli. W takiej sytuacji kompetentny do załatwienia sprawy, jest organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę.
• osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunku małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki lub kurateli. Organem kompetentnym do załatwienia sprawy, jest organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba ta zajmuje stanowisko kierownicze. W razie gdy osobą zajmującą stanowisko kierownicze lub jej małżonkiem, krewnym lub powinowatym a także osobą pozostającą z nią w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli jest minister lub prezes samorzadowego kolegium odwoławczego, organ właściwy dla załatwienia danej sprawy wyznacza Prezes Rady Ministrów

Organ wyższego stopnia może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ.

Interes majątkowy

Podstawowym kryterium wyłączenia organu jest to, aby sprawa dotyczyła interesów majątkowych. Chodzi tu o sytuację, gdy interes majątkowy wynika, choćby pośrednio z charakteru sprawy, będącej przedmiotem postępowania. Jednak interes majątkowy, musi mieć charakter obiektywny, np. w postaci prawa rzeczowego. Sprawa będzie miała taki charakter, jeżeli choćby pośrednio prowadzi do przysporzenia lub uszczuplenia stanu majątkowego danego podmiotu. Jeżeli zachodzą okoliczności wyłączenia organu, to nie jest możliwe wydanie decyzji z upoważnienia tego organu, a kompetencje do rozstrzygnięcia sprawy przechodzą na organ wyższego stopnia.

Charakterystyczna jest pozycja wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w świetle przepisów o wyłączeniu pracownika oraz organu. Powinien być on traktowany na takich samych zasadach jak każdy pracownik administracji. Podlega on wyłączeniu jak każdy pracownik. W takiej sytuacji możliwe jest wydanie decyzji z jego upoważnienia. Natomiast, jeżeli zachodzą powody wyłączenia go jako organu, nie jest wówczas możliwe wydanie decyzji z jego upoważnienia i kompetencje przechodzą na organ wyższego stopnia.

Stanowisko kierownicze

Przez stanowisko kierownicze w organie wyższego stopnia, o którym jest mowa, należy rozumieć takie stanowisko, które daje faktyczną możliwość, lub co najmniej stwarza uprawdopodobnione podejrzenie wpływania na bieg sprawy toczącej się przed organem podporządkowanym.

Organy kolegialne

Regulacje szczególne dotyczą członków organu kolegialnego. Podlegają oni wyłączeniu na podstawie tych samych powodów, co każdy pracownik administracji. Jeżeli jednak przyczyną wyłączenia jest inna niż ta, która powoduje automatyczne wyłączenie pracownika, o wyłączeniu postanawia przewodniczący organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia na wniosek strony, członka organu kolegialnego albo z urzędu. Jeżeli na skutek wyłączenia członków organu, stał się on nie zdolny do podjęcia uchwały (na skutek braku quorum), kompetencje do rozstrzygnięcia sprawy posiada organ wyższego stopnia.

Pamiętaj, że:

• Pracownik podlega wyłączeniu z mocy prawa z powodów określonych w k.p.a.," a z innych powodów, gdy istniejące okoliczności mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika, wyłączenia dokonuje bezpośredni przełożony pracownika,
• W określonych sytuacjach wyłączeniu podlega także organ administracji publicznej,
• Wyłączony pracownik może podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron,
• Uczestnictwo w rozstrzyganiu sprawy wyłączonego pracownika lub organ uzasadnia żądanie o uchylenie decyzji w postępowaniu odwoławczym, wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl