12.7.2021
Zespół
e-prawnik.pl
Czym są dobra osobiste?
Dobra osobiste są atrybutem każdej osoby fizycznej. Ze względu na ich charakter, dobra osobiste są nieodłącznie związane z człowiekiem, bez względu na stan jego zdrowia czy psychiki. Dlatego też są one niezbywalne i niedziedziczne - czyli prawa do dóbr osobistych gasną ze śmiercią osoby, która była do nich uprawniona.
W prawie nie ma dokładnej definicji tego pojęcia, można jednak przyjąć, że odnosi się ono do uznanych przez społeczeństwo oraz system prawny wartości obejmujących fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność, godność i pozycję w społeczeństwie. Wśród dóbr osobistych można wymienić: zdrowie, cześć, "dobre imię", swobodę sumienia, wolność, nazwisko lub pseudonim, nazwę zespołu, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność mieszkania, nietykalność cielesną, twórczość naukową, artystyczną , kult po zmarłej osobie itp.
Dobra osobiste to rodzaj dóbr niemajątkowych, nie wyrażają się w pieniądzach, ale pośrednio mogą mieć wpływ na sytuację ekonomiczną danej osoby (np. sława jakiegoś piosenkarza powoduje, że więcej osób kupi jego nową płytę).
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Zobacz także: Ochrona dóbr osobistych w mediach.
Jakie są przesłanki ochrony dóbr osobistych?
Prawo chroni nas tylko przed bezprawnym naruszeniem dóbr osobistych, aczkolwiek nie wymaga, aby naruszenie było zawinione. Gdy nastąpi naruszenie dobra osobistego, domniemywa się bezprawność czynu naruszającego dobro osobiste.
Jednak mają miejsce przypadki, w których czyjeś działania naruszające dobra osobiste nie będą miały cechy bezprawności. Są to:
- zgoda uprawnionego - uznaje się, że zgoda osoby na naruszenie jej praw osobistych uchyla bezprawność naruszenia owych praw (np. pacjent zgadza się na przeprowadzenie zabiegu lekarskiego, czyli wyraża zgodę na naruszenie jego nietykalności). Taka zgoda nie może być jednak skutecznie udzielona, jeżeli jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (np. zgoda osoby na okaleczenie swojego ciała przez osoby trzecie dla ich przyjemności nie uchyli bezprawności tego czynu). Udzielenie zgody na naruszenie praw osobistych odnosi się do konkretnego działania osoby ingerującej w cudzą sferę dóbr osobistych, ma ona charakter odwołalny (np. pomimo uprzedniej zgody na zabieg lekarski pacjent przed rozpoczęciem owego zabiegu ma pełne prawo z niego zrezygnować).
- działanie oparte na przepisie prawnym - również nie ma charakteru bezprawnego naruszenia dóbr osobistych, chociażby osoba działaniem takim dotknięta lub zagrożona nie wyraziła na to zgody (np. wystawienie fotografii, rysopisu oraz danych osobowych osoby poszukiwanej listem gończym nie będzie stanowiło naruszenia jej dóbr osobistych).
- sytuacje, gdy ochrona przez osobę swoich dóbr osobistych byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Jakie są środki ochrony dóbr osobistych?
W prawie cywilnym są przewidziane pewne środki ochrony dóbr osobistych. Środki te mają formę powództwa i mogą być skierowane przeciwko dowolnej osobie fizycznej czy prawnej, która dopuściła się naruszenia dóbr osobistych. W powództwie można domagać się:
- zaniechania naruszania dóbr osobistych - przed sądem można żądać zaniechania działań, które zagrażają dobrom osobistym, bądź je naruszają (np. zaniechanie druku lub kolportażu publikacji, godzącej w cześć człowieka lub naruszającej jego prywatność).
- usunięcia skutków naruszenia - może to polegać na przykład na złożeniu oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie powtórzonego kilkakrotnie we wskazanych odstępach czasu we wskazanej gazecie (np. umieszczenie w prasie sprostowania, że publikacja, która pojawiła się wtedy i wtedy zawierała materiał niezgodny z prawdą).
- zadośćuczynienia pieniężnego - krzywdy, którą doznaje osoba, czyjej dobra osobiste zostały naruszone, nie można zrekompensować pieniędzmi, jednak mogą one złagodzić cierpienie, dostarczając pokrzywdzonemu środków materialnych, które pozwolą mu zaspokoić w szerszej mierze różne jego potrzeby. A więc zadośćuczynienie pieniężne ma kompensacyjny charakter.
- albo, zamiast zadośćuczynienia pieniężnego, osoba poszkodowana może zażądać zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez siebie cel społeczny (np. pomoc dzieciom z niewydolnością nerek), co w praktyce oznacza zapłatę sumy pieniężnej na rzecz instytucji, która ten cel realizuje (np. Czerwony Krzyż).
W razie naruszenia dobra osobistego dopuszczalna jest kumulacja roszczeń określonych w art. 448 k.c. (tak: uchwała SN z dnia 19 czerwca 2007 r.; sygn. akt III CZP 54/07), a więc w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
Pamiętaj, że:
- powoływanie się na ochronę interesu społecznego nie uzasadnia naruszenia dobra osobistego i nie uchyla bezprawności tego czynu (np. umieszczenie wizerunku osoby bez jej zgody w celu promocji sprzedaży "cegiełek" na Dom Dziecka);
- jeżeli naruszeniem dobra osobistego została osobie wyrządzona szkoda materialna, to osoba, która ją wyrządziła, zobowiązana jest do zapłaty odszkodowania;
- jako dobra osobiste ochronie podlegają również prawo autorskie i prawa pokrewne i wynalazki;
- ochronie dóbr osobistych służą również pojęcia zniesławienia i zniewagi, które to działania są przestępstwami opisanymi w artykułach 212 oraz 216 kodeksu karnego, a popełnienie ich pociąga odpowiedzialność karną. Karane są one karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności - w zależności od charakteru przestępstwa.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. 2014 r. poz. 121).
Potrzebujesz porady prawnej?
Sejm zdecyduje o granicach wolności prasy
Nowelizacja Ustawy prawo prasowe ma zapewnić ochronę cywilnoprawną osobom, których dobro, przez publikację prasową,zostało naruszone. Zachowanie przez dziennikarza szczególnej staranności i rzetelności, nie wyłącza bezprawności naruszenia dobra osobistego, spowodowanego opublikowaniem (...)
Ochrona dóbr osobistych w mediach
Dobra osobiste są czymś niematerialnym. Jednakże naruszenie ich, może zmaterializować się w postaci powstania szkody. Jeżeli ktoś nazywa nas złodziejem, może skutkować to spadkiem zaufania do naszej osoby, a w konsekwencji do wielu nieprzyjemnych sytuacji, np.: zwolnienia z pracy. Aby móc (...)
Jak chronić swoje dobra osobiste?
Zacznijmy od tego, czym są dobra osobiste. Jeżeli chodzi o dobra osobiste to ich katalog otwarty zawarty jest w przepisie art. 23 k.c. Doktryna i orzecznictwo doprecyzowuje charakter tych dóbr oraz metody ich ochrony. Ochrona cywilnoprawna Zgodnie z art. 23 k.c.: "Dobra osobiste człowieka, (...)
Nie można żądać zadośćuczynienia za zdradę małżeńską
Zdrada małżeńska i narodziny pozamałżeńskiego dziecka nie mogą być podstawą dochodzenia zadośćuczynienia od zdradzającego małżonka i jego partnera w trybie ochrony dóbr osobistych. Orzekł tak Sąd Najwyższy, który uwzględnił skargę Rzecznika Praw Obywatelskich (...)
Artykuł w internetowym archiwum a dobra osobiste
Powodowie wygrali wcześniej proces o ochronę dóbr osobistych. Naruszenie ich dóbr osobistych polegało na opublikowaniu artykułu w papierowym wydaniu gazety. Sąd nakazał wówczas umieszczenie w gazecie oświadczenia zawierającego przeproszenie. Ten sam artykuł opublikowany (...)
Naruszenie dóbr osobistych na forum internetowym
Powód domagał się od pozwanego przeprosin za to, że pozwany obraził go wulgarnymi słowami na internetowym forum dyskusyjnym. Podstawę prawną jego powództwa stanowił przepis art. 24 k.c. Powód przyłączył się do dyskusji na forum, ale jego poglądy nie były akceptowane (...)
Ochrona wizerunku w prawie cywilnym i w prawie autorskim
Agencja reklamowa wykorzystała moje zdjęcia wykonane na sesji zdjęciowej do wydrukowania kilku kalendarzy na rok 2002, które następnie sprzedała na przełomie listopada i grudnia 2001 roku różnym firmom mimo tego, że nie podpisano ze mną żadnej umowy, w której wyrażałabym (...)
Login podlega takiej samej ochronie jak imię i nazwisko
Powód był użytkownikiem internetowego serwisu aukcyjnego; miał kilka kont, a najczęściej występował jako „c.". Serwis internetowy zawiesił jego konto i na swoich stronach zamieścił oświadczenie, w którym zarzucił „c." zniechęcanie użytkowników do wygłaszania własnych (...)
Dziennikarz nie przekroczył granic dopuszczalnej krytyki...
Sąd Najwyższy: dziennikarz nie musi przepraszać partii politycznej w sporze o ochronę dóbr osobistych 11 października 2019 r. Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego nakazujący dziennikarzowi oraz wydawcy gazety zamieszczenie przeprosin partii politycznej w części zmieniającej (...)
Wolność słowa a odpowiedzialność karna
W dniu 19 października 2006 r. Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał połączone pytania prawne II Wydziału Karnego Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku dotyczące wolności prasy. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 212 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks (...)
Naruszenie dóbr osobistych pracownika
W poradzie niniejszej staramy się odpowiedzieć, jakie działania pracodawcy są zgodne z prawem, a jakie naruszają dobra osobiste pracownika, o które pracodawca ma obowiązek dbać. Dla naszych rozważań najistotniejsza jest ochrona jaką przewiduje prawo pracy w stosunku do pracownika. Pracodawca (...)
Naruszenie dóbr osobistych przez skierowanie na badania psychiatryczne przez sąd - opinia prawna
Stan faktyczny Za naruszenie wartości chronionych art. 23-24 kc (bezpodstawne skierowanie na badania psychiatryczne) pozwałem Sąd Rejonowy do Sądu Okręgowego. Po wymianie pism procesowych Sąd Okręgowy uznał moje powództwo za uzasadnione. Wydał satysfakcjonujący mnie wyrok. Sąd Rejonowy (...)
Ochrona dóbr prawem chronionych przed treściami opublikowanymi w internecie
Łatwiejsza ochrona dóbr prawem chronionych przed treściami opublikowanymi w internecie W dniu 15 grudnia br. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 82/17, podjął uchwałę następującej treści: Przedsiębiorca, dochodzący roszczeń (...)
Jakie są konsekwencje ujawnienia skandalu z udziałem osoby z życia publicznego - opinia prawna
Stan faktyczny Opublikowałem w Internecie bardzo obiektywną relację z rozmowy z kontrahentem, w której na stanowcze żądanie o uiszczenie opłaty za wykonane usługi odpowiada on grożąc pobiciem. Relację z nagranej rozmowy telefonicznej opublikowałem wraz z materiałem dźwiękowym. Nazwisko (...)
Czy wizerunek stanowi dobro osobiste osoby prawnej i w ten sposób podlega ochronie prawnej?
Dobro osobiste, jakim jest wizerunek podlega ochronie prawnej na podstawie art. 23 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Nie budzi zatem wątpliwości, że osoby fizyczne mogą skutecznie bronić się przed bezprawnym naruszeniem swojego wizerunku, np. poprzez żądanie usunięcia swoich zdjęć umieszczonych (...)
Wynagrodzenia dla twórców i ich spadkobierców
Jakie przepisy dotyczą prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki? 6 maja 2006 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 23 marca 2006 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Implementuje ona do polskiego porządku prawnego postanowienia (...)
Proponowane zmiany w postanowieniach dotyczących umowy ubezpieczenia
Na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości zamieszczony został projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Jakie są założenia zmian uwzględnionych w projekcie? Jako (...)
Powództwo o ochronę dóbr osobistych przeciwko adwokatowi
14 grudnia 2005 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Edwarda Ł. dotyczącą umorzenia postępowania wobec adwokata, który występując jako pełnomocnik pomówił go podczas rozprawy. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 8 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (...)
Naruszenie przez pracodawcę osobistych i majątkowych praw autorskich - opinia prawna
Stan faktyczny 4 lata temu pracowałem dla ogromnej firmy (doskonale prosperującej) w Polsce. W związku ze swoim wykształceniem (3 studia wyższe) i zainteresowaniami próbowałem się przenieść do działu planowania finansowego. W tym celu poza godzinami pracy (używając starych danych firmy, (...)
Projekt zmian w ustawie o wykonywaniu manadatu posła i senatora
Do Sejmu przesłana została ustawa nowelizująca ustawę o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Ustawa ta, przyjęta przez Sejm 26 czerwca przewiduje duże zmiany w zakresie immunitetu parlamentarnego. Biorąc pod uwagę ostatnie wydarzenia, analiza proponowanych zmian wydaje się wielce interesująca.Zgodnie (...)
