Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki wobec US i ZUS - opinia prawna

Stan faktyczny 

W 2000 roku założyłem jednoosobową spółkę z o. o., której byłem prezesem. Spółka początkowo prosperowała bardzo dobrze, jednakże ok 2005 roku pojawiły się problemy w postaci zadłużenia w US i ZUS - ie. Wprawdzie ogółem wartość majątku spółki przewyższała wysokość zadłużenia, jednakże postanowiłem zbyć udziały w spółce i uwolnić się w ten sposób od wszelkich zobowiązań. Nabywcą był mój kontrahent, z którym przez wiele lat prowadziłem interesy, także w czasie kiedy prowadziłem jednoosobową działalność gospodarczą. Miał świadomość istnienia zadłużenia. Jak się później okazało nie spłacił zadłużenia, pozbył się majątku spółki u uciekł za granicę. Czy ja teraz będę odpowiadał za zadłużenie spółki? Co w sytuacji gdy okaże się, że spółka nie ma wystarczających środków na zaspokojenie należności? Czy będę również odpowiedzialny za zadłużenie powstałe po sprzedaży spółki?

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. 2005 r. Nr 8 poz. 60).

Odpowiedzialność podatników za zobowiązania podatkowe regulują przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Wprawdzie zasadniczo odpowiedzialność za zaległości podatkowe spoczywa na podatniku, jednakże jak wskazują przepisy w/w ustawy (art. 107 § 1 ordynacji podatkowej) w przypadkach i w zakresie przewidzianych w rozdziale 15, za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Odpowiedzialność osób trzecich jest oparta na zasadzie solidarności, co oznacza, iż wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia tak od wszystkich zadłużonych, od każdego z osobna jak i tylko od niektórych dłużników. Nawiązując do wskazanej sytuacji organy podatkowe mogą żądać zaspokojenia należności tak od podatnika jak i osoby trzeciej, jeśli zajdą ku temu przewidziane przez prawo podstawy.

W przedstawionym w stanie faktycznym zastosowanie znajdzie przepis art. 116 § 1 ordynacji podatkowej.

Zgodnie z jego treścią za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

• nie wykazał, że:

  • we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

  • zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;

• nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu, określona w art. 116 § 1 ordynacji podatkowej, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

Odpowiedzialność podatkowa za zobowiązania spółki spoczywa więc nie tylko na samej spółce ale także na członkach zarządu. Jest ona uzależniona od skuteczności a ściślej mówiąc bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.

Przepisy ustawy o ordynacji podatkowej nie definiują pojęcia bezskuteczności egzekucji. Jednakże w zakresie tym wypowiedział się WSA w Bydgoszczy: „Warunkiem jednak odpowiedzialności członka zarządu jest wykazanie przez organ podatkowy bezskuteczności egzekucji. Niedopuszczalne jest obciążanie członka zarządu odpowiedzialnością bez przeprowadzenia formalnej egzekucji zakończonej niezaspokojeniem wierzyciela. Bezskuteczność egzekucji ma miejsce wówczas, gdy egzekucja dotyczyła całego majątku spółki, a wierzyciel wyczerpał wszelkie sposoby egzekucji (por. A. Mariański: Odpowiedzialność osób trzecich według regulacji Ordynacji podatkowej, Glosa 1998/4 str. 8). Chodzi tu o taką sytuację, gdy nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że egzekwowana wierzytelność nie może być zaspokojona z jakiejkolwiek części majątku spółki (por. B. Adamiak, J. Borkowski, R. Mastalski, J. Zubrzycki: Ordynacja podatkowa. Komentarz, Wrocław 2003, str. 423)." (I SA/Bd 382/2005).

Członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności jeśli wykaże, iż we właściwym czasie został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe albo wykaże brak winy w niepodjęciu działań w tym kierunku bądź też jeżeli wskaże mienie spółki umożliwiające zaspokojenie znacznej części zaległości podatkowych spółki.

Jak wskazuje przepis art. 116 § 4 Ordynacji podatkowej wskazane powyżej zasady odpowiedzialności stosuje się nie tylko do tych członków zarządu którzy pełnią swoją funkcję w czasie, przykładowo, prowadzenia postępowania egzekucyjnego, ale również do byłych członków zarządu.

W świetle powyższego, były członek zarządu spółki ponosi także odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki, które powstały w czasie kiedy pełnił swoją funkcję. Członek zarządu nie ponosi jednak odpowiedzialności za zobowiązania, które powstały już po zaprzestaniu pełnienia w/w funkcji.

Należy także wspomnieć o odpowiedzialności członka zarządu za należności uboczne (odsetki) od tych zaległości, które powstały w czasie kiedy pełnił swoją funkcję. Otóż, jak wskazał WSA w Warszawie w orzeczeniu z dnia 17 listopada 2004 roku (III SA 3331/2003): „członek zarządu spółki kapitałowej ponoszący odpowiedzialność za jej zaległości podatkowe na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej odpowiada nie tylko za odsetki od zaległości podatkowych, które powstały w okresie pełnienia przez niego funkcji członka zarządu, ale również za odsetki powstałe po upływie okresu jego odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki"

Pańska odpowiedzialność zależy od wykazania przez organ podatkowy, iż egzekucja z majątku spółki jest całkowicie lub częściowo bezskuteczna. Z opisu stanu faktycznego wynika, że w chwili obecnej spółka nie posiada majątku, z którego można by uregulować zaległości podatkowe, w związku z czym można domniemywać, iż będzie Pan odpowiedział za zobowiązania spółki wobec organu podatkowego.

Należy podkreślić, iż nawet w w/w sytuacji możliwe jest uwolnienie od odpowiedzialności.

Jak wskazuje przepis art. 108 Ordynacji podatkowej, odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania podatkowe organ podatkowy orzeka w drodze decyzji. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed:

1. upływem terminu płatności ustalonego zobowiązania; 
2. dniem doręczenia decyzji: 
   • określającej wysokość zobowiązania podatkowego, 
   • o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, 
   • w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług, 
   • określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę; 
3. dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego w przypadku wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji, na zasadach przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Analogiczne zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki znajdą zastosowanie w odniesieniu do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, przepisy ordynacji podatkowej w tym zakresie stosuje się bowiem odpowiednio (art. 31 ustawy z dnia 31 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).