Odpowiedź prawnika: Ignorowanie sygnałów dotyczących dziecka
Brak jednego, konkretnego przepisu, który można uznać za naruszony w przedstawionej sytuacji. Zgodnie z art. 70 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej udzielając pomocy należy mieć na względzie podmiotowość dziecka i rodziny oraz prawo dziecka do:
-
wychowania w rodzinie, a w przypadku wychowywania dziecka poza rodziną do zapewnienia mu w miarę możliwości zgodnie z jego potrzebami opieki i wychowania w rodzinnych formach opieki zastępczej;
-
zapewnienia stabilnego środowiska wychowawczego;
-
utrzymywania osobistych kontaktów z rodziną;
-
powrotu do rodziny naturalnej;
traktowania w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;
praktyk religijnych zgodnych z wolą rodziców i potrzebami dziecka;
kształcenia, rozwoju uzdolnień, zainteresowań i indywidualności oraz zabawy i wypoczynku;
pomocy w przygotowaniu do samodzielnego życia w przypadku wychowywania poza rodziną naturalną;
dostępu do informacji;
wyrażania opinii w sprawach, które go dotyczą;
ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem.
Zgodnie z art. 119 ust. 2 tej ustawy przy wykonywaniu zadań pracownik socjalny jest obowiązany:
-
kierować się zasadami etyki zawodowej;
-
kierować się zasadą dobra osób i rodzin, którym służy, poszanowania ich godności i prawa tych osób do samostanowienia;
-
przeciwdziałać praktykom niehumanitarnym i dyskryminującym osobę, rodzinę lub grupę;
-
udzielać osobom zgłaszającym się pełnej informacji o przysługujących im świadczeniach i dostępnych formach pomocy;
-
zachować w tajemnicy informacje uzyskane w toku czynności zawodowych, także po ustaniu zatrudnienia, chyba że działa to przeciwko dobru osoby lub rodziny;
-
podnosić swoje kwalifikacje zawodowe poprzez udział w szkoleniach i samokształcenie.
Można więc powiedzieć, że pracownicy pomocy społecznej nie wykonują należycie swoich obowiązków.
Co do sądu opiekuńczego, to działa on na ogół z inicjatywy ośrodka pomocy społecznej czy starosty. Przede wszystkim sąd opiekuńczy może wszcząć postępowanie z urzędu (art. 570 kpc). Trudno jednak przyjąć jednoznaczne naruszenie przepisów - po pierwsze wszczęcie postępowania z urzędu jest fakultatywne, ponadto przedmiotem tego postępowania byłoby rozstrzygniecie o powrocie dziecka do rodziców naturalnych lub o umieszczeniu go w innej rodzinie zastępczej; być może zgłoszenie opisanych w pytaniu sytuacji nie zostało uznane za wystarczającą podstawę do tych zmian, a do sądu nie należy badanie podłoża takiego zachowania się dziecka.
Prokuratura lub Policja mają obowiązek wszcząć postępowanie przygotowawcze, jeśli zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa. Samo opisane w pytaniu zachowanie dziecka nie przesądza, iż popełniono przestępstwo.
Zgodnie z ustawą o Rzeczniku Praw Dziecka RPD działa na rzecz ochrony praw dziecka, między innymi na rzecz ochrony prawa do wychowania w rodzinie. Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę w szczególności informacje wskazujące na naruszenie praw lub dobra dziecka. Jeśli RPD nie podejmuje działań leżących w jego gestii, nie spełnia należycie swej roli. Brak jednak przepisów, które umożliwiałyby kwestionowanie działania czy zaniechania RPD.