Odpowiedź prawnika: Wydziedziczenie dzieci
W skład spadku wchodzą nie tylko prawa i obowiązki, ale także ekspektatywy (uzasadnione prawnie nadzieje na nabycie prawa). Zasadą jest, że spadkobiercy wchodzą w sytuację w jakiej pozostawał spadkodawca. Nie podlegają dziedziczeniu prawa i obowiązki zmarłego, które miały charakter niemajątkowy (np. dobra osobiste), podobnie jak prawa majątkowe ściśle związane z osobą zmarłego (np. obowiązek alimentacyjny).
Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Od tego momentu do masy spadkowej stosuje się przepisy prawa spadkowego. O tym co wejdzie w skład spadku decyduje chwila śmierci spadkodawcy, bowiem do spadku wchodzą tylko te prawa i obowiązki, które przysługiwały spadkodawcy w chwili śmierci, a które nie wygasły. Z chwilą otwarcia spadku powstają też pewne prawa i obowiązki np. roszczenie o wykonanie zapisu. Ponadto chwila otwarcia spadku jest istotna dla ustalenia kręgu spadkobierców, bowiem aby osoba fizyczna mogła być spadkobiercą, musi żyć w chwili otwarcia spadku (wyjątkiem jest dziecko poczęte, ale jeszcze nieurodzone). Spadkobiercy nabywają spadek z chwilą otwarcia spadku, nie jest ono uzależnione od złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku, ani od orzeczenia sądu. Nabycie spadku następuje z mocy prawa, co oznacza, ze spadkobierca nie musi być świadomy nabycia spadku. Przy czym należy mieć świadomość, że nie jest to nabycie definitywne, bowiem spadkobierca może spadek odrzucić, może zostać uznany za niegodnego, może także umrzeć. Powołanie do spadku może wynikać z testamentu albo z ustawy, przy czym jeśli został sporządzony testament to wyprzedza on ustawę. Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Jeśli powołany zostanie spadkobierca testamentowy, wtedy wyłączone zostanie dziedziczenie ustawowe co do tej części. Osoba powołana na spadkobiercę musi zostać w sposób precyzyjny określona, najlepiej podać imię i nazwisko danej osoby, można wskazać też inne dane, które pozwolą na pewną identyfikację. Brak dopełnienia tych wymogów będzie skutkował bezskutecznością powołania takiej osoby.
Darowizna jest umową nazwaną uregulowaną w kodeksie cywilnym. Od innych czynności prawnych odróżnia ją to, że ma na celu przysporzenie obdarowanemu korzyści kosztem majątku darczyńcy. Darowizna jest umową, a nie jednostronną czynnością prawną. Nie ma przeszkód, aby przedmiotem darowizny był udział w rzeczach. Umowa darowizny, ze względu na fakt, że jej przedmiotem jest nieruchomość, musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.
Zstępni spadkodawcy są uprawnieni do zachowku. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Dzieci (ewentualnie wnuki) będą mogły domagać się zachowku albo jego uzupełnienia. Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku. Aby wykluczyć możliwość domagania się zachowku należy spadkobierców wydziedziczyć. Wydziedziczenia można dokonać w testamencie (przyczyna powinna wynikać z treści testamentu). Wydziedziczenie jest możliwe tylko jeśli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przy czym zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę. Ocena, czy spełnione zostały przesłanki wydziedziczenia będzie należała do sądu. Jednak nawet jeśli dzieci zostaną wydziedziczone, to zachowku będą mogły domagać się wnuki.
W takiej sytuacji, aby darowizna nie została zaliczona do spadku (aby nie była konieczności zapłaty zachowku od jej wartości), musiałoby upłynąć od jej dokonania 10 lat (jeśli bratanek nie będzie jednocześnie spadkobiercą). Możliwe jest także zawarcie umowy dożywocia. Jest to umowa gdzie w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie, powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Prawo dożywocia jest niezbywalne. W przypadku zawarcia takiej umowy, wartość nieruchomości nie zostałyby zaliczona do spadku, dlatego nie byłoby konieczne zapłacenie zachowku od jej wartości.
W przedstawionej sytuacji, aby uniknąć obowiązku zapłaty zachowku należy spadkobierców wydziedziczyć ? co może nie przynieść zamierzonego rezultatu, bowiem będą mogły się go domagać wnuki - gdyż aby darowizna nie została zaliczona do spadku musi upłynąć, od jej dokonania, 10 lat (jeśli ta osoba nie jest spadkobiercą). Natomiast możliwe jest zawarcie umowy dożywocia (konieczna jest forma aktu notarialnego), wtedy wartość tej nieruchomości nie zostanie zaliczona do spadku.
