Czy i kiedy przedawniają się roszczenia ze stosunku pracy?
Przedawnienie roszczeń to konsekwencja upływu czasu, określonego przepisami prawa, po którym roszczeń dochodzić nie można, choćby były one bezspornie należne. Przedawnione roszczenie właściwie nie wygasa lecz nabiera cechy tzw. "roszczenia niezupełnego", czyli takiego, które nie może być zasądzone i przymusowo wyegzekwowane. Właśnie dlatego roszczenia przedawnionego nie można dochodzić. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, kiedy to ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje zrzeka się z korzystania z przedawnienia. Takiego zrzeczenia można dokonać dopiero po upływie przedawnienia. Wcześniej dokonane zrzeczenie jest nieważne.
Sąd pracy nie uwzględnia upływu przedawnienia z urzędu, należy się na nie powołać w formie zarzutu. Przedstawienie zarzutu przedawnienia powoduje oddalenie powództwa.
Jakie terminy przedawnienia przewiduje prawo pracy?
Podkreślić należy, iż zasadą jest, że roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne.
O wymagalności roszczenia decyduje chwila, w której uprawniony mógł żądać spełnienia świadczenia.
Od reguły 3 lat istnieją wyjątki.
- Roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Przepis ten ma zastosowanie do roszczeń zakładu pracy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, wymienionych nie tylko w zamkniętym katalogu art. 100 kodeksu pracy, ale również roszczeń z tytułu nie wyliczenia się lub nie zwrócenia mienia powierzonego pracownikowi przez pracodawcę.
Wspomniany art. 100 kodeksu pracy stanowi, iż pracownik jest obowiązany w szczególności:
- przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
- przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
- przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
- dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
- przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
- przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
SN doprecyzował pojęcie dowiedzenia się o wyrządzeniu przez pracownika szkody jako powzięcie wiadomości nie tylko o samym fakcie powstania szkody, ale także o tym kto i w jakiej wysokości był sprawcą tej szkody, gdyż tylko wówczas można wystąpić przeciwko określonej osobie o konkretną kwotę.
- "Skrócony okres przedawnienia", czyli drugi wyjątek od reguły 3 lat stosuje się także do roszczeń pracodawcy w dwóch kolejnych wypadkach:
- w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie zarzutu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracodawcy wobec pracownika (o odszkodowanie z tego tytułu),
- w razie poniesienia przez pracodawcę szkody wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w zawartej miedzy nimi umowie (o wyrównanie szkody).
- Istnieje jeszcze jeden wyjątek, od generalnej zasady 3 lat przedawniania się roszczeń ze stosunku pracy. Można powiedzieć, że jest, tym razem wydłużeniem tego terminu. Jeżeli pracownik wyrządził szkodę umyślnie, do przedawnienia roszczenia o naprawienie tej szkody stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące przedawnienia. Kodeks cywilny tak odnosi się do kwestii przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonych: ulegają one przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenia wyrządzające szkodę. Jednakże trzeba pamiętać, że jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenia o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat 10 od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia.
Mówiąc o długości terminów przedawnienia należałoby jeszcze wspomnieć, iż roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu pracy jak również roszczenie stwierdzone ugodą sądową ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia lub zawarcia ugody. Czyli termin przedawnienia wydłuża się.
Jakie cechy charakteryzują terminy przedawnienia w prawie pracy?
Do cech terminów przedawnienia należy:
- niemożność ich skracania jak i przedłużania przez czynność prawną.
