Nawet pewnie nie przypuszczamy jak wiele czynności, których dokonujemy podlega obowiązkowo podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Wydawać by się mogło, że sama nazwa tego ciężaru wskazuje od czego należy taki podatek uiścić, ale czy na pewno potrafisz określić owe czynności cywilnoprawne?

Kto jest podatnikiem w rozumieniu przepisów o podatku o czynności cywilnoprawnych?

W pierwszej kolejności niezbędnym jest określenie zakresu tego właśnie pojęcia. Tak więc podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych, na których ciąży obowiązek podatkowy, zgodnie z przepisami ustawy, a zatem:

           przy umowie sprzedaży - kupujący;

           przy umowie zamiany - strony czynności;

           przy umowie darowizny - obdarowany;            przy umowie dożywocia - nabywca własności nieruchomości;                 przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności - podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we            współwłasności;                       przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności - użytkownik lub nabywający prawo służebności;            przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - biorący pożyczkę lub przechowawca;                 przy ustanowieniu hipoteki - składający oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki;

           przy umowie spółki cywilnej - wspólnicy, a przy pozostałych umowach spółki - spółka

Czy podatnik i płatnik to ten sam podmiot?

Najczęściej nie. Płatnikami bowiem podatku od czynności cywilnoprawnych są:

• notariusze - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego, zatem zwłaszcza czynności przeniesienia własności nieruchomości

Kiedy powstaje obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych?

Powstanie obowiązku podatkowego określa się z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. Jak wyraźnie wskazuje ustawa, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą:

1. dokonania czynności cywilnoprawnej; 

2. podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną; 
3. złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki; 
4. uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody - które wywołują skutki powodujące konieczność uiszczenia podatku
5. powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania. 

Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność. 

Co jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych?

Przedmiotem opodatkowania są w tym wypadku:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, 

• umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, 

• umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, 

• umowy dożywocia, 

• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat, 

• ustanowienie hipoteki, 

• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności, 

• umowy depozytu nieprawidłowego, 

• umowy spółki.

     a także zmiany tych umów, jeśli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania oraz orzeczenia sądów lub ugody, jeśli wywołują skutki takie jak te czynności.

Godne podkreślenia jest to, iż czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, jeżeli spełniają pewne warunki, tak więc jeżeli ich przedmiotem są rzeczy znajdujące się:

• rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

• rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 

Co jest podstawą opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych?

Podstawa opodatkowania oraz stawki podatku określone zostały w art. 6 oraz 7 ustawy (w odniesieniu do poszczególnych czynności cywilnoprawnych podlegających podatkowi). Maksymalna procentowa stawka podatku – która przewidziana jest m.in. dla umów sprzedaży (np. nieruchomości, rzeczy ruchomych), pożyczki i depozytu nieprawidłowego - wynosi 2% (jednakże w tym przypadku stawka wynosi aż 20 %, jeśli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony). 

Podstawę opodatkowania stanowi przykładowo:

• przy umowie sprzedaży - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego

• przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - kwota lub wartość pożyczki albo depozytu.

Przed którymi organami należy rozliczyć się z podatku od czynności cywilnoprawnych?

Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane w kraju jest:

• od przeniesienia własności nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego i prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym lub prawa użytkowania wieczystego – naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości,

• od przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, innych niż wymienione w pkt 1, oraz od pozostałych umów - naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby podatnika, a w przypadku gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku podmiotach - naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby jednego z tych podmiotów,

• od umowy spółki – naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki,

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie właściwości miejscowej organu podatkowego w żaden z ww. sposobów – organem właściwym jest Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.
 
Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, jest naczelnik urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) nabywcy.

Czy można zostać zwolnionym od obowiązku płacenia podatku od czynności cywilnoprawnych?

Tak, taką możliwość przewiduje sama ustawa. Zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych o charakterze podmiotowym wymienione są w art. 8 ww. ustawy.
I tak na przykład zwolnione od podatku od czynności cywilnoprawnych są:

• organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

• jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa),

• Skarb Państwa,

• osoby nabywające na potrzeby własne: sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle, oraz samochody osobowe," zaliczone, w rozumieniu przepisów  o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności, w związku ze schorzeniami narządu ruchu.

• Agencja Rezerw Materiałowych.

Zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych o charakterze przedmiotowym zawarte zostały w art. 9 ww. ustawy.

Wśród czynności cywilnoprawnych zwolnionych od podatku wymienić można:

• sprzedaż walut obcych,

• sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł,

• sprzedaż bonów i obligacji skarbowych,

• sprzedaż bonów pieniężnych Narodowego Banku Polskiego,

• pożyczki udzielane na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn – do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu tym podatkiem.

Zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe od podatku mogą wynikać również z odrębnych przepisów.

Pamiętaj, że:

• Podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, według ustalonego wzoru, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika.

• Zapłaty podatku dokonuje się bądź bezpośrednio w kasie właściwego urzędu skarbowego, bądź na rachunek bankowy tego urzędu w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity: Dz. U. 2010 r., Nr 101, poz. 649 ze zmianami)