27.1.2020
Michał Pichór
Radca prawny
Chcąc przekazać bliskim swoją nieruchomość za życia, wiele osób decyduje się na dokonanie umowy darowizny. Jednakże nie jest to jedyna droga. Warto rozważyć także zawarcie z bliskimi umowy dożywocia.
Czym jest umowa dożywocia?
Regulacja umowy dożywocia znajduję się w artykułach od 908 do 916 kodeksu cywilnego. Art. 908 kc stanowi, że:
§ 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
§ 2. Jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.
§ 3. Dożywocie można zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości.
Zatem umowa dożywocia polega na zobowiązaniu się właściciela nieruchomości (można również przenieść udział we współwłasności nieruchomości lub prawo użytkowania wieczystego) do przeniesienia jej własności na nabywcę, w połączeniu z zobowiązaniem tegoż nabywcy do zapewnienia właścicielowi lub osobie mu bliskiej, dożywotniego utrzymania. Konkretne postanowienia określające na czym ma polegać dożywotnie utrzymanie, Strony tej umową mogą w niej sprecyzować. W razie braku odpowiednich zapisów, dożywotnie utrzymanie obejmuje obowiązki wyrażone w par. 1 art. 908 k.c. Co ważne umowa ta dla swej ważności wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Płaci się również od niej podatek od czynności cywilnoprawnych.
Wpływ umowy dożywocia na roszczenie o zachowek
Zgodnie z kodeksem cywilnym, przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku - darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.
Natomiast wartość nieruchomości zbytej w drodze umowy dożywocia nie będzie brana w takim przypadku pod uwagę. Jeżeli zbyta nieruchomość stanowiła prawie cały spadek po danej osobie, uprawniony z tytułu zachowku będzie mógł go żądać, jednakże w istotnie pomniejszonej postaci.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1145, ze zm.).
Potrzebujesz porady prawnej?
Umowa dożywocia - na czym polega i jak zawrzeć umowę dożywocia?
Do niedawna nasze społeczeństwo starzało się w tempie podobnym do istniejącego w krajach wysoko rozwiniętych. Każdego roku mniej osób pracowało na emerytury coraz większej rzeszy osób nieaktywnych zawodowo. Powodowało to zmniejszanie się świadczeń emerytalno-rentowych osób (...)
Umowa dożywocia a kwestia dziedziczenia
Stan Faktyczny Jestem właścicielką lokalu mieszkalnego. Obecnie jestem wdową, ale planuję wkrótce zawrzeć związek małżeński również z wdowcem. Chciałabym, aby mieszkanie którego jestem właścicielką i w którym obecnie mieszkam, stało się po mojej śmierci (...)
Rozporządzanie nieruchomością obciążoną prawem dożywocia - opinia prawna
Stan faktyczny Rodzice w zamian za ustanowienie na ich rzecz prawa dożywocia obejmującego część domu (parter oraz lokal handlowy) przekazali mi własność nieruchomości. Aktualnie wspólnie chcemy wynająć pawilon handlowy, co do którego ustanowione jest prawo dożywocia. (...)
Czym jest spadek - czyli co możesz odziedziczyć?
Pod pojęciem spadku kryje się ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na spadkobierców w drodze spadkobrania. Nie należą jednak do spadku praw i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, jak również prawa, które z chwilą śmierci spadkodawcy (...)
Dożywocie jest instytucją uregulowaną w kodeksie cywilnym (od art. 908 kc do art. 916 kc). Umowa dożywocia jest jednym ze sposobów na przeniesienie własności nieruchomości na osobę trzecią. Często porównywana jest do umowy darowizny, jednak w przeciwieństwie do umowy darowizny, (...)
Żądanie zachowku od obdarowanego - opinia prawna
Stan faktyczny Moi rodzice mają dwoje dzieci: mnie i brata. Brat w wieku 20 lat ożenił się i wyprowadził (26 lat temu), ja wyszłam za mąż i zostałam z rodzicami w domu. Rodzice 12 września 1996 r. notarialnie przepisali mi działkę z domem w formie darowizny. Zapłaciłam od tego podatek, (...)
Aby nie miał już prawa do spadku... - opinia prawna
Stan faktyczny Kilka lat temu (około 4) rodzice podarowali córce dom jednorodzinny, który wyczerpywał cały ich majątek (sporządzono akt notarialny)). W akcie tym darczyńcy nie uwzględnili swojego syna (mojego jedynego brata). Zobowiązali mnie jednak (ustnie) do wypłacenia (...)
Ukryta umowa nie korzysta z formy umowy pozornej
Powódka i pozwany zawarli notarialną umowę sprzedaży nieruchomości. W rzeczywistości była to jednak umowa dożywocia, bo strony nie przewidywały zapłaty ceny. Powódka wytoczyła powództwo o ustalenie nieważności tej pozornej umowy dożywocia. Sąd Okręgowy powództwo (...)
200 zł miesięcznie – za tyle można już nabyć własność mieszkania. W jaki sposób? Podpisując umowę dożywocia z właścicielem mieszkania. Całkiem niedawno analizowałem umowę dożywocia, jaką spółka zawarła ze starszą, schorowaną właścicielką mieszkania. (...)
Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym - opinia prawna
Stan faktyczny W styczniu 2007 r. zmarła moja matka. Jeszcze przed swoją śmiercią, pod koniec 2006 r., podarowała mojemu bratu nowy samochód i przepisała na niego mieszkanie. Drugie mieszkanie, które jest obecnie wynajmowane, miała przepisać na mnie. Chciała za życia podzielić (...)
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Przedmiot opodatkowania Stawka Umowa sprzedaży Nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (...)
Zwolnienie od podatku od czynności cywilnoprawnych
Czym jest zwolnienie od podatku? Zwolnienia podatkowe stosowane są w praktycznie każdej ustawie podatkowej. Dokonuje się ich z uwagi na rodzaj tych zwolnień. Zwolnienie może być bowiem przedmiotowe – zwalnia się wówczas określone czynności, z którymi z normalnym toku zdarzeń (...)
Jakie zmiany mogą zajść w podatku od czynności cywilnoprawnych?
Dnia 27 czerwca 2006 r. wpłynął do sejmu rządowy projekt o zmianie ustawy o podatku od spadku i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Projekt przewiduje ochronę interesów majątkowych członków najbliższej rodziny, zgodność przepisów z prawem UE, realizację (...)
Zachowek od obdarowanego - opinia prawna
Stan faktyczny Po śmierci mojej matki, jako spadkobierca ustawowy, założyłem w sądzie rejonowym we Wrocławiu sprawę o stwierdzenie nabycia spadku oraz poinformowałem sąd, że spadkiem zarządza bezprawnie wnuk zmarłej, nie dopuszczając do niego spadkobierców ustawowych. (...)
Renta dożywotnia pod lupą UOKiK-u. Są pierwsze zarzuty
UOKiK sprawdził jak przestrzegane są prawa seniorów, którzy zdecydowali się przekazać swoje mieszkania w zamian za tzw. rentę dożywotnią. Skontrolowano działania wszystkich przedsiębiorców oferujących takie usługi na polskim rynku – łącznie 37 wzorców umów i 46 przekazów reklamowych. (...)
Renta za mieszkanie. Jest raport UOKiK
UOKiK sprawdził jak przestrzegane są prawa seniorów, którzy zdecydowali się przekazać swoje mieszkania w zamian za tak zwaną rentę dożywotnią. Skontrolowano działania wszystkich przedsiębiorców oferujących takie usługi na polskim rynku - łącznie 37 wzorców umów i 46 przekazów (...)
Umowa dożywocia - na czym polega i jak zawrzeć umowę dożywocia?
Do niedawna nasze społeczeństwo starzało się w tempie podobnym do istniejącego w krajach wysoko rozwiniętych. Każdego roku mniej osób pracowało na emerytury coraz większej rzeszy osób nieaktywnych zawodowo. Powodowało to zmniejszanie się świadczeń emerytalno-rentowych osób (...)
Rozporządzanie nieruchomością obciążoną prawem dożywocia - opinia prawna
Stan faktyczny Rodzice w zamian za ustanowienie na ich rzecz prawa dożywocia obejmującego część domu (parter oraz lokal handlowy) przekazali mi własność nieruchomości. Aktualnie wspólnie chcemy wynająć pawilon handlowy, co do którego ustanowione jest prawo dożywocia. (...)
Dożywocie jest instytucją uregulowaną w kodeksie cywilnym (od art. 908 kc do art. 916 kc). Umowa dożywocia jest jednym ze sposobów na przeniesienie własności nieruchomości na osobę trzecią. Często porównywana jest do umowy darowizny, jednak w przeciwieństwie do umowy darowizny, (...)
Umowa dożywocia a kwestia dziedziczenia
Stan Faktyczny Jestem właścicielką lokalu mieszkalnego. Obecnie jestem wdową, ale planuję wkrótce zawrzeć związek małżeński również z wdowcem. Chciałabym, aby mieszkanie którego jestem właścicielką i w którym obecnie mieszkam, stało się po mojej śmierci (...)
Jakie zmiany mogą zajść w podatku od czynności cywilnoprawnych?
Dnia 27 czerwca 2006 r. wpłynął do sejmu rządowy projekt o zmianie ustawy o podatku od spadku i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Projekt przewiduje ochronę interesów majątkowych członków najbliższej rodziny, zgodność przepisów z prawem UE, realizację (...)
Ukryta umowa nie korzysta z formy umowy pozornej
Powódka i pozwany zawarli notarialną umowę sprzedaży nieruchomości. W rzeczywistości była to jednak umowa dożywocia, bo strony nie przewidywały zapłaty ceny. Powódka wytoczyła powództwo o ustalenie nieważności tej pozornej umowy dożywocia. Sąd Okręgowy powództwo (...)
Czym jest spadek - czyli co możesz odziedziczyć?
Pod pojęciem spadku kryje się ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na spadkobierców w drodze spadkobrania. Nie należą jednak do spadku praw i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, jak również prawa, które z chwilą śmierci spadkodawcy (...)
200 zł miesięcznie – za tyle można już nabyć własność mieszkania. W jaki sposób? Podpisując umowę dożywocia z właścicielem mieszkania. Całkiem niedawno analizowałem umowę dożywocia, jaką spółka zawarła ze starszą, schorowaną właścicielką mieszkania. (...)
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Przedmiot opodatkowania Stawka Umowa sprzedaży Nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (...)
Zwolnienie od podatku od czynności cywilnoprawnych
Czym jest zwolnienie od podatku? Zwolnienia podatkowe stosowane są w praktycznie każdej ustawie podatkowej. Dokonuje się ich z uwagi na rodzaj tych zwolnień. Zwolnienie może być bowiem przedmiotowe – zwalnia się wówczas określone czynności, z którymi z normalnym toku zdarzeń (...)
Renta dożywotnia pod lupą UOKiK-u. Są pierwsze zarzuty
UOKiK sprawdził jak przestrzegane są prawa seniorów, którzy zdecydowali się przekazać swoje mieszkania w zamian za tzw. rentę dożywotnią. Skontrolowano działania wszystkich przedsiębiorców oferujących takie usługi na polskim rynku – łącznie 37 wzorców umów i 46 przekazów reklamowych. (...)
Renta za mieszkanie. Jest raport UOKiK
UOKiK sprawdził jak przestrzegane są prawa seniorów, którzy zdecydowali się przekazać swoje mieszkania w zamian za tak zwaną rentę dożywotnią. Skontrolowano działania wszystkich przedsiębiorców oferujących takie usługi na polskim rynku - łącznie 37 wzorców umów i 46 przekazów (...)
Kiedy przedawnia się roszczenie o zachowek? Przykłady praktyczne liczenia terminu.
Podstawową zasadą prawa spadkowego jest swoboda testowania. W oparciu o nią spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę także spoza kręgu najbliższych krewnych. Pojawia się więc niebezpieczeństwo, że spadkodawca sporządzi testament, na podstawie którego (...)
Kiedy przedawnia się roszczenie o zachowek? Przykłady praktyczne liczenia terminu.
Podstawową zasadą prawa spadkowego jest swoboda testowania. W oparciu o nią spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę także spoza kręgu najbliższych krewnych. Pojawia się więc niebezpieczeństwo, że spadkodawca sporządzi testament, na podstawie którego (...)
Żądanie zachowku od obdarowanego - opinia prawna
Stan faktyczny Moi rodzice mają dwoje dzieci: mnie i brata. Brat w wieku 20 lat ożenił się i wyprowadził (26 lat temu), ja wyszłam za mąż i zostałam z rodzicami w domu. Rodzice 12 września 1996 r. notarialnie przepisali mi działkę z domem w formie darowizny. Zapłaciłam od tego podatek, (...)
Zachowek - czym jest zachowek i komu się należy?
Podstawową zasadą prawa spadkowego jest swoboda testowania. Oznacza ona, iż spadkodawca może za życia w drodze testamentu dowolnie rozrządzić swoim majątkiem, jeśli zaś tego nie uczyni, krąg uprawnionych do spadku wyznaczą przepisy ustawy. Pojawia się jednak niebezpieczeństwo, że testator (...)
Zachowek przy dziedziczeniu gospodarstwa rolnego - opinia prawna
Stan faktyczny Na początku lat 90-tych moi rodzice darowali mi nieruchomości stanowiącą gospodarstwo rolne. W kacie notarialnym darowizny nie ma żadnych zapisów co do zachowku ani innych rozliczeń spadkowych dla dwóch moich młodszych braci. Moja matka zmarła w 1999 r., a (...)
Aby nie miał już prawa do spadku... - opinia prawna
Stan faktyczny Kilka lat temu (około 4) rodzice podarowali córce dom jednorodzinny, który wyczerpywał cały ich majątek (sporządzono akt notarialny)). W akcie tym darczyńcy nie uwzględnili swojego syna (mojego jedynego brata). Zobowiązali mnie jednak (ustnie) do wypłacenia (...)
Jak liczyć termin przedawnia się roszczenie o zachowek?
Roszczenia majątkowe co do zasady ulegają przedawnieniu. Powoduje to, że w razie ich dochodzenia, ten przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia - czyli nie musi spełniać takiego roszczenia. Do tych roszczeń należy również roszczenie o zachowek oraz (...)
Jak obliczyć wysokość zachowku?
Prawo spadkowe wyposaża określone osoby (zstępnych, małżonka i w zasadzie rodziców spadkodawcy) w instrument, umożliwiający uzyskanie należnej im części spadku w sytuacji, gdy testator rozrządził swoim mieniem z pominięciem tychże osób. Instrumentem tym jest roszczenie z tytułu (...)
Roszczenie o zachowek jest formą ochrony prawnej interesów majątkowych osób najbliższych spadkobiercy. Dzięki niemu mogą oni dochodzić części swojej schedy spadkowej, pomimo pominięcia ich w testamencie lub darowiznach uczynionych za życia spadkobiercy. Co istotne, pominięci (...)
Czy przedmiot darowizny ma znaczenie dla obliczenia zachowku? - opinia prawna
Stan faktyczny Rodzice nasi podarowali 2/3 nieruchomości jednej ze swoich wnuczek, a naszej siostrzenicy. Ojciec zmarł w 2002 r., a mama w 2004 r. Czy podarowana część nieruchomości wchodzi do masy spadkowej? Opinia prawna W omawianym stanie faktycznym nie jest do (...)
Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym - opinia prawna
Stan faktyczny W styczniu 2007 r. zmarła moja matka. Jeszcze przed swoją śmiercią, pod koniec 2006 r., podarowała mojemu bratu nowy samochód i przepisała na niego mieszkanie. Drugie mieszkanie, które jest obecnie wynajmowane, miała przepisać na mnie. Chciała za życia podzielić (...)
Zachowek - kto jest uprawniony i w jaki sposób to uprawnienie jest realizowane?
Według zasady swobody testowania spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę spoza kręgu najbliższych krewnych. Zabezpieczenie interesów osób najbliższych spadkodawcy, by mogli oni po śmierci spadkodawcy uzyskać pewne korzyści ze spadku występuje pod (...)
Zarzut nieważności testamentu przerywa bieg przedawnienia roszczenia o zachowek
Art. 1007 kodeksu cywilnego stanowi, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu. Roszczenie zaś przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat (...)
Zachowek od obdarowanego (jak długo skuteczne jest roszczenie o niego) - opinia prawna
Stan faktyczny Po opłaceniu pełnego wkładu budowlanego w celu otrzymania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego teściowa przekazała Aktem Notarialnym na podstawie Umowy Darowizny swoje mieszkanie o powierzchni użytkowej 50,78m2 mojej córce. Wspomniana (...)
Druk SD-Z2 - zgłoszenie darowizny lub spadku bez podatku
Dostajesz darowiznę albo dziedziczysz spadek po kimś z bliskiej rodziny? Jeżeli chcesz skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, złóż formularz podatkowy SD-Z2. Sprawdź, jak to zrobić. Kto może złożyć formularz SD-Z2, aby skorzystać z całkowitego (...)
Zachowek z gospodarstwa rolnego
Spadkodawca był właścicielem gospodarstwa rolnego. Miał dwoje dzieci, syna i córkę. W 1990 roku przekazał gospodarstwo w darowiźnie synowi. Ta darowizna wyczerpała cały spadek. Spadkodawca zmarł w 2004 roku. Po jego śmierci córka wystąpiła przeciwko bratu o zachowek. (...)
Ważność testamentu ustnego, gdy świadkowie otrzymują spadek - opinia prawna
Stan faktyczny Mój ojciec będąc chory na krótko przed śmiercią ustnie rozporządził swoim majątkiem. Zanim zmarł dokładnie powiedział, że razem z bratem mamy się po połowie podzielić majątkiem; matka nie żyje. Nasz przyrodni brat został przez ojca wydziedziczony, (...)
Prawo spadkowe - co reguluje prawo spadkowe?
Co określamy mianem "prawo spadkowe"? Prawo spadkowe jest częścią prawa cywilnego. Jego normy są wyodrębnione w osobnej księdze k.c. na podstawie kryterium: normowania skutków prawnych śmierci człowieka (osoby fizycznej) jako podmiotu praw i obowiązków majątkowych w dziedzinie (...)
Czym jest spadek - czyli co możesz odziedziczyć?
Pod pojęciem spadku kryje się ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na spadkobierców w drodze spadkobrania. Nie należą jednak do spadku praw i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, jak również prawa, które z chwilą śmierci spadkodawcy (...)
Zachowek od obdarowanego - opinia prawna
Stan faktyczny Po śmierci mojej matki, jako spadkobierca ustawowy, założyłem w sądzie rejonowym we Wrocławiu sprawę o stwierdzenie nabycia spadku oraz poinformowałem sąd, że spadkiem zarządza bezprawnie wnuk zmarłej, nie dopuszczając do niego spadkobierców ustawowych. (...)
Projekt ustawy o fundacji rodzinnej w drodze
MRPiT analizuje uwagi zgłoszone w ramach konsultacji projektu ustawy o fundacji rodzinnej Zagadnienia dotyczące rozwiązań podatkowych, zachowku, możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację rodzinną, a także nazwa „fundacja rodzinna”, były najczęściej komentowane (...)
