Udowadnianie pracy w szczególnych warunkach
Pytanie:
"Pracownica złożyła wniosek o przyznanie emerytury. Udokumentowała 23 letni okres składkowy i nieskładkowy, ukończyła 55 lat. Posiada również 17 lat pracy w warunkach szczególnych. ZUS jednak tego nie uznał, ponieważ nie było to zaznaczone w świadectwie pracy wydanym przez zakład pracy. Stosunek pracy z tymże zakładem został rozwiązany z powodu jego likwidacji, w związku z tym nie miał możliwości uzyskania innego świadectwa pracy. Dokumentacja zakładu została przekazana ministerstwu gospodarki, które wydało pracownicy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przez 17 lat. ZUS jednak nie uznaje tego świadectwa twierdząc, że nie jest wydane przez zakład pracy. Czy w tej sytuacji pracownica ma podstawę prawną domagania się przed sądem emerytury, mimo to, że świadectwo pracy stwierdzające pracę w warunkach szczególnych wydane zostało przez ministerstwo, a nie przez zakład pracy? Jaka to jest podstawa?"
Odpowiedź prawnika: Udowadnianie pracy w szczególnych warunkach
W pytaniu pojawia się problem dotyczący tego, w jaki sposób należy udowodnić pracę w szczególnych warunkach, by uzyskać wcześniejszą emeryturę.
ZUS najprawdopodobniej powołał się na art. § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), zgodnie z którym okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy - na podstawie posiadanej dokumentacji - w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach.
Kwestia ta była już przedmiotem sporów sądowych. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 maja 2005 r., sygn. akt III AUa 258/2005, czytamy, iż organ rentowy nie ma podstaw, aby w trakcie postępowania przed tym organem ograniczać rodzaje dowodów, które ubezpieczony wskazuje dla udowodnienia, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a tym bardziej ograniczenia takie nie obowiązują w trakcie postępowania odwoławczego toczącego się według reguł Kodeksu postępowania cywilnego. W uzasadnieniu sąd napisał, iż praca w szczególnych warunkach może być udowodniona nie tylko przy pomocy świadectwa pracy, ale nawet przez zeznania świadków. Ważne jest, by postępowanie dowodowe było przeprowadzone rzetelnie. Przepisy w/w rozporządzenia Rady Ministrów wydane zostały na podstawie delegacji zawartej w art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. 1982 r. Nr 40 poz. 267 ze zm.) i wobec uchylenia przepisów tej ustawy na mocy art. 195 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, od dnia 1 stycznia 1999 r. mogą być nadal stosowane tylko w takim zakresie, w jakim pozwala na to art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a mianowicie przy ustalaniu wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury.
Zresztą już w Uchwale Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 marca 1984 r., sygn. akt III UZP 6/84, Sąd Najwyższy stwierdził, że okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43) mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy.
W postępowaniu odwoławczym przed sądem można zatem udowadniać zatrudnienie w szczególnych warunkach także przy pomocy zaświadczenia z ministerstwa. Nie ma konkretnego przepisu, który tak stanowi. Stosuje się tu ogólną zasadę swobodnej oceny dowodów przez sąd.