Odpowiedź prawnika: Warunki do zmiany Sędziego w sprawie cywilnej
Do zmiany członka składu orzekającego może w tej sytuacji dojść jedynie poprzez zastosowanie instytucji wyłączenia sędziego z art. 48 i następnych kodeksu postępowania cywilnego. Zakładamy, iż nie zachodzi tu żaden z przypadków określonych w art. 48 kpc (gdyż żadna okoliczność wskazująca na występowanie jednej z przesłanek wymienionych w tym przepisie nie została opisana w pytaniu).
Pozostaje zatem jedynie art. 49 kpc, który stanowi, iż:
Niezależnie od przyczyn wymienionych w artykule poprzedzającym, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.
Zatem dotychczas wyłącznie sędziego było dopuszczalne tylko w przypadku uprawdopodobnienia istnienia stosunku osobistego pomiędzy tym sędzią, a stroną lub jej przedstawicielem.
Zmianę tego stanu rzeczy spowodowało orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r. (sygn. akt P 8/07), w którym stwierdzone zostało, iż: Art. 49 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim ogranicza przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem ustawowym, pomijając inne okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Jako, że Trybunał nie odroczył skutku swojego orzeczenia, oznacza to, iż wywiera ono skutki od chwili opublikowania, a zatem ograniczenie dopuszczalność wyłączenia sędziego tylko do sytuacji, gdy uprawdopodobnione zostanie istnienie stosunku osobistego pomiędzy sędzią a stroną/przedstawicielem, nie obowiązuje. Oznacza to zatem, iż dopuszczalne jest wniesienie wniosku o wyłączenie sędziego opartego na jakiś innych okolicznościach, niż wskazane wyraźnie w art. 48 i 49 kpc.
Z drugiej jednak strony zbyt słabym zarzutem wydaje się samo przekonanie strony o tym, iż sędzia nie jest bezstronny, gdyż jest to okoliczność całkowicie subiektywna, niesprawdzalna. Wydaje się, iż należałoby wskazać jakieś konkretne przejawy działalności sędziego, które świadczą o braku jego bezstronności, odpowiednio uzasadniając swój wniosek. Wynika to z art. 50 ust. 1 kpc, który wprost wymaga uprawdopodobnienie przyczyn uzasadniających wyłączenie sędziego (zatem nie mogą być to całkowicie subiektywne przekonanie, z drugiej strony jednak nie posłużono się tu pojęciem „udowdnienie", co oznacza, iż nie trzeba z całkowitą pewnością wykazać, iż sędzie z jakiś względów nie jest bezstronny). Rozstrzygnięcie czy w danej sytuacji wyłączenie sędzie jest zasadne należy zgodnie z art. 52 par. 1 do tego samego sądu (oczywiście sprawy tej nie rozstrzyga sąd, którego dotyczy postępowanie).
