Czy możesz wykupić mieszkanie od swojego zakładu?

Po zmianie systemu pojawił się problem – większość mieszkań zakładowych przejęły - na podstawie ustawy z 12 października 1994 r. o zasadach przekazywania budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe - gminy do swojego zasobu, co w konsekwencji stanowiło przyczynek do sporu o mieszkania zakładowe. Dotychczasowi użytkownicy takich mieszkań chcieli je wykupić na korzystnych warunkach, gmina nie chciała odprowadzać swojego majątku za bezcen, a niektóre zaś zakłady były sprzedawane nowym inwestorom wraz z przynależnymi mieszkaniami zakładowymi. Bałagan i niepewność mieszkańców lokali zakładowych próbuje rozstrzygnąć ustawa z 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa. Ustawa ta stanowiła w swoim pierwotnym brzmieniu pierwszy krok na drodze do uwłaszczenia najemców mieszkań zakładowych. Pierwotnie niedoskonała, gdyż uniemożliwiała wykup najemcom, którzy mieli zawartą z zakładem pracy umowę na czas określony – co było wówczas regułą, w obecnym kształcie, po dwukrotnej nowelizacji, wydaje się stanowić świetne remedium na problemy mieszkań zakładowych.

Jakie mieszkania mogą być wykupywane przez najemców po preferencyjnych cenach?

Pomimo używania terminu „mieszkania zakładowe”, zasady dotyczące ich wykupu określone w powołanej wyżej ustawie, stosują się nie tylko do mieszkań w potocznym rozumieniu, czyli do lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych, ale również mają zastosowanie do domów jednorodzinnych, oddanych przez przedsiębiorstwa w najem swoim pracownikom. Ażeby można było wykupić mieszkanie zakładowe musi ono stanowić własność odpowiednich podmiotów. I tak, mieszkania zakładowe mogą być zbywane po preferencyjnych cenach, jeżeli stanowią własność:

• przedsiębiorstw państwowych,

• spółek handlowych, w których Skarb Państwa jest – generalnie mówiąc –udziałowcem większościowym lub powstałych w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych, np. spółki węglowe,

• innych państwowych osób prawnych, np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (mieszkania zajmowanych przez byłych pracowników PGR – ów).

Należy jednak w tym miejscu zaznaczyć, że z wyżej wymienionego kręgu podmiotów wyłączona jest spółka – Polskie Koleje Państwowe S.A., czyli do mieszkań zakładowych będących jej własnością preferencyjnych zasad wykupu nie stosuje się. Również z zakresu powyższej ustawy wyłączone są mieszkania będące w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Pomimo faktu, że jednostka ta jest osobą prawną, zasady zbywania tamtejszych mieszkań regulują przepisy ustawy z 22 VI 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej.

Zasady zbywania mieszkań zakładowych nie mają również zastosowania do tych budynków przedsiębiorstw państwowych, które przed wejściem w życie ustawy o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych (...), czyli przed 6 lutym 2001 r. zostały nieodpłatnie przekazane gminie. Do takich mieszkań zastosowanie znajdują przepisy regulujące wykup mieszkań komunalnych.

Określenie podmiotów, których sprzedaż mieszkań podlega zasadom wymienionym w powoływanej na początku ustawie ma znaczenie niezwykle doniosłe, ponieważ nieruchomości lokalowe takich podmiotów, które stanowią równocześnie mieszkania zakładowe, mogą być zbywane wyłącznie z zastosowaniem drogi przewidzianej przez tę ustawę, tzn. zbycie takich lokali bez uwzględnienia podanych niżej zasad, będzie po prostu nieważne.    

Kto może ubiegać się o wykup mieszkania zakładowego po cenach preferencyjnych?

Kwestia kluczową dla spraw związanych z wykupem mieszkań jest określenie kręgu podmiotów, które mają prawo do wykupu mieszkania zakładowego z bonifikatą. Należy już na wstępie zaznaczyć, że uprawnienie powyższe nie jest bezwzględnie związane ze stosunkiem pracy, tak jak i nie jest związane ze stażem pracy. Ten ostatni jednak będzie miał wpływ na wysokość upustu cenowego przy nabyciu mieszkania od swojego pracodawcy. Wobec powyższego prawo wykupu mieszkania zakładowego przysługuje:

• pracownikowi lub byłemu pracownikowi legitymującemu się w chwili sprzedaży mieszkań przez przedsiębiorstwo umową najmu zawartą na czas nieoznaczony lub administracyjną decyzją o przydziale,

• pracownikowi legitymującemu się umową najmu na czas oznaczony, zawartą jednakże przed 12 listopada 1994 r.,

• w przypadku śmierci pracownika lub byłego pracownika, zamieszkującym z nim w chwili śmierci małżonkowi, zstępnemu, wstępnemu, pełnoletniemu rodzeństwu, osobie go przysposabiającej lub przez niego przysposobionej, a także osobie pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym,

• niebędącemu pracownikiem najemcy legitymującemu się umową najmu zawartą na czas nieoznaczony.