Kiedy rodzic może zostać pozbawiony władzy rodzicielskiej - opinia prawna

15.10.2004

Stan faktyczny

Jestem od kilku miesięcy po rozwodzie z żoną. Sąd przyznał mi opiekę nad trzynastoletnim synem, Żona ma prawo do współdecydowania w najważniejszych sprawach dziecka. Sąd przyznał mi także 200 zł alimentów bez dodatkowych ograniczeń, widzenia itp. W następnym dniu po uprawomocnieniu się wyroku sądowego ex żona pobrała się z innym o 20 lat starszym. Od czasu rozwodu zaprosiła syna do siebie zaledwie 3 razy i kilka razy telefonowała. W ogóle się nie interesuje co się dzieje z synem. Syn co prawda też nie wykazuje zainteresowania matką. Być może w najbliższych latach wyjadę na stałe za granicę i oczywiście z synem, ale wiem na pewno że się nie zgodzi na wyjazd dziecka za granicę (aby mi zrobić na złość). Więc muszę zacząć działać, ale nie wiem od czego zacząć.

Opinia prawna

Jak wynika z przedstawionego przez Pana stanu faktycznego w wyroku rozwodowym sąd rozstrzygnął o władzy rodzicielskiej powierzając jej wykonywanie Panu, jednocześnie ograniczając jej zakres do współdecydowania w najważniejszych sprawach dziecka w przypadku Pańskiej byłej żony. Oznacza to, że w sytuacjach szczególnie ważnych a dotyczących dziecka będą Państwo podejmować decyzje wspólnie. Jak Pan twierdzi mogą pojawić się trudności w ustaleniu wspólnego stanowiska i dojściu do porozumienia w sprawach dotyczących syna. Mając to na względzie można wskazać na następujące rozwiązania w takiej sytuacji:

wystąpienie na podstawie art. 97 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) do sądu opiekuńczego z wnioskiem o rozstrzygnięcie w kwestii wyrażenia zgody na wydanie paszportu - a to w przypadku gdy dziecko jeszcze nie posiada paszportu oraz w dalszej kolejności na wyjazd dziecka za granicę w braku takiej zgody ze strony matki dziecka,
wystąpienie na podstawie art. 111 § 1 k.r.o. do sądu opiekuńczego z wnioskiem o pozbawienie matki władzy rodzicielskiej.

Ad 1.

Ponieważ z Pańskiego opisu nie wynika czy syn posiada paszport czy dopiero będzie się starał o jego wydanie należy rozpatrzyć również drugą sytuację. Zakładając więc, że nie posiada on jeszcze paszportu wówczas powstanie problem wyrażenia przez matkę zgody na jego wydanie.

Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 4 zd. 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o paszportach na wydanie paszportu osobie małoletniej konieczna jest zgoda obojga rodziców, chyba że z orzeczenia sądu wynika, iż prawo decydowania w tej sprawie jednemu z rodziców nie przysługuje (taka sytuacja zachodzi np.: w przypadku pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej). W braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody, zastępuje ją orzeczenie sądu opiekuńczego (art. 7 ust. 4 zd. 2 ustawy o paszportach). Jeżeli teraz, matka dziecka nie wyraziłaby zgody na wydanie synowi paszportu, uniemożliwiając mu tym samym jakiekolwiek wyjazdy za granicę, wówczas może się Pan zwrócić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o rozstrzygnięcie tej spornej kwestii. Rozwiązywaniu bowiem takich jak ta sytuacji służy art. 97 § 2 k.r.o., który stanowi, że o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Dla ścisłości należy dodać, że rozstrzygnięcie sądu w oparciu o przepis art. 97 § 2 k.r.o. może zapaść wyłącznie w sytuacji, gdy obojgu rodzicom przysługuje władza rodzicielska, W przeciwnym razie tj. gdy władza rodzicielska przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców wówczas to on podejmuje samodzielnie decyzje dotyczące dziecka. W tym jednak przypadku władza rodzicielska przysługuje zarówno Panu jak i Pańskiej byłej żonie i nie ma tu znaczenia fakt ograniczonego zakresu tej władzy po stronie matki. A zatem dopuszczalne jest skorzystanie z możliwości jaką przewiduje z art. 97 § 2 k.r.o. Nawet jednak wydanie paszportu nie rozwiązuje problemu wyjazdu małoletniego dziecka za granicę z jednym z rodziców. W takim bowiem przypadku konieczna będzie zgoda drugiego rodzica na wyjazd dziecka. Tu również mogą powstać komplikacje.

Matka dziecka ma bowiem prawo współdecydowania w ważnych sprawach dziecka - taką z pewnością jest wyjazd dziecka na stałe za granicę. Powinien się Pan w związku z tym skontaktować z nią i podjąć próbę porozumienia. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że w aktualnie obowiązujących przepisach nie istnieje wymóg zgody drugiego z rodziców, w postaci pisemnego, notarialnie uwierzytelnionego oświadczenia, na wyjazd dziecka z drugim z rodziców za granicę na okres powyżej 2 miesięcy (takie zezwolenie na wyjazd wymagane było przepisami rozporządzenia Ministrów spraw Wewnętrznych i Spraw Zagranicznych z dnia 22 maja 1967 r.