Kiedy ustaje członkostwo spółdzielni?
Ustanie członkostwa spółdzielni może mieć różnorakie podłoże. Poczynając od zdarzeń zupełnie niezależnych od członka jak jego śmierć, przez wystąpienie ze spółdzielni na życzenie członka, na ustaniu członkostwa wskutek zastosowania przez spółdzielnię środków dyscyplinarnych kończąc. Podstawowym skutkiem ustania członkostwa jest nienależenie dalej do struktury jaką jest spółdzielnia, co oczywiście pociąga za sobą automatyczną utratę wszelkich praw jakie są z członkostwem związane, np. wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Poza takimi dość oczywistymi konsekwencjami, członkowi lub jego spadkobiercom mogą również przysługiwać roszczenia o charakterze majątkowym w stosunku do spółdzielni, a mianowicie roszczenie o wypłatę udziałów, czy np. w przypadku spółdzielni mieszkaniowej o wypłatę wkładu mieszkaniowego. Omówmy więc kolejno przyczyny ustania członkostwa.
Co się dzieje z chwilą śmierci członka spółdzielni?
Jest oczywiste, że z chwilą śmierci ustaje członkostwo osoby zmarłej. Członkostwo bowiem jest ściśle związane z osobą, której przysługiwało i nie przechodzi ono na spadkobierców. Ci, chcąc korzystać z dobrodziejstw jakie związane są z należeniem do spółdzielni, muszą złożyć deklarację członkowską i zostać przez powołane do tego organy spółdzielni przyjęci w poczet jej członków. Na równi ze śmiercią członka traktuje się ustanie osoby prawnej, np. likwidacja przedsiębiorstwa. Zmarłego członka spółdzielni skreśla się z rejestru członków, przy czym skreślenie takie wywołuje skutki od dnia w którym nastąpiła śmierć. Oznacza to, że z tym dniem zmarły przestał być członkiem spółdzielni. Osobę prawną zaś skreśla się z rejestru członków, ze skutkiem od dnia ustania danego podmiotu.
W związku z faktem, że z ustaniem członkostwa łączą się również pewne roszczenia majątkowe w stosunku do spółdzielni, np. roszczenie o wypłatę wkładu mieszkaniowego, spadkobiercy zmarłego mogą żądać od spółdzielni wypłaty należnych im z tego tytułu kwot. Jeżeli jednak spadkobierców uprawnionych jest więcej niż jeden, powinni oni ustanowić wspólnego pełnomocnika lub wskazać zarządcę ustanowionego przez sąd w celu wykonywania przechodzących na nich praw majątkowych zmarłego.
Czy możliwe jest wypowiedzenie członkostwa w spółdzielni?
Członkostwo w spółdzielni jest dobrowolne, zatem członek zawsze może zrezygnować z przynależności do niej składając wypowiedzenie. Warunkiem jednak skuteczności takiego wypowiedzenia jest złożenie go w formie pisemnej. Oznacza to tyle, iż np. rezygnacja z członkostwa złożona w formie ustnej pracownikowi spółdzielni będzie uważana za nieważną, a więc de facto członkostwo będzie trwać nadal. Termin do złożenia wypowiedzenia oraz okres przez jaki po złożeniu wypowiedzenia członkostwo będzie jeszcze trwać (tzw. okres wypowiedzenia) określa statut spółdzielni. Statut jest powszechnie dostępny i każdy członek może żądać jego odpisu. Za datę wystąpienia ze spółdzielni uważa się następny dzień po upływie okresu wypowiedzenia.
Kiedy może ustać członkostwo na mocy uchwały organów spółdzielni?
Prawo spółdzielcze przewiduje również możliwość ustania członkostwa wskutek uchwały podjętej przez odpowiedni organ spółdzielni. Tego typu uchwała stanowi swoisty środek dyscyplinarny dla członków którzy z różnych przyczyn „ nie zasługują” na to, aby dalej być zrzeszonym w spółdzielni i korzystać z przysługujących członkom uprawnień. Do środków takich należy uchwała o wykluczeniu członka ze spółdzielni oraz uchwała o skreśleniu członka z rejestru członków spółdzielni. Pomimo tego, iż skutek obydwu uchwał jest taki sam, a mianowicie utrata przez daną osobę członkostwa w spółdzielni, przyczyny powodujące podjęcie takich uchwał są odmienne.
Wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić w wypadku, gdy z jego winy dalsze pozostawanie w spółdzielni członka nie da się pogodzić z postanowieniami statutu lub z zasadami współżycia społecznego. Wynika z tego zatem, iż postępowanie takiego członka w tak rażący sposób narusza statut spółdzielni, np. członek spółdzielni mieszkaniowej w ogóle nie uiszcza czynszu za mieszkanie lub narusza zasady współżycia społecznego oparte o utrwalone w społeczeństwie wartości, np. codziennie urządza w swoim mieszkaniu pijackie awantury, że nie jest możliwe dalsze z nim współdziałanie, które powinno opierać się na wspólnym interesie. Statut spółdzielni powinien jednak bliżej określać przyczyny wykluczenia członka ze spółdzielni.
