Kiedy wygasa zobowiązanie podatkowe?

Przyczyny wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.

Zgodnie z prawem zobowiązanie podatkowe wygasa wskutek:

• zapłaty,
• pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,
• potrącenia,
• zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku,
• zaniechania poboru,
• przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych,
• przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym,
• umorzenia zaległości,
• przedawnienia.

W niniejszym punkcie omawiamy jedynie kilka sposobów wygasania zobowiązań podatkowych. Większość pozostałych opisana są szczegółowo przy analizie poświęconych im zagadnień.

Pomijamy analizę przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, które jest szczególnym sposobem wygasania zobowiązań podatkowych. W praktyce bowiem można się spotkać z tą instytucją bardzo rzadko.

Zapłata i pobór.

Podatek jest świadczeniem pieniężnym i prawodawca nakładając na podatników obowiązek podatkowy, czyni to zakładając, iż podatnicy będą się wywiązywać ze swych zobowiązań właśnie poprzez zapłatę podatku. Zapłata i pobór to najczęstsze sposoby wygasania zobowiązań. Przy zapłacie kwota podatku jest wpłacana bezpośrednio do organu podatkowego, natomiast przy poborze uiszczenie podatku następuje za pośrednictwem płatnika lub inkasenta.

Podatnik prowadzący działalność gospodarczą musi rozliczać się z urzędem skarbowym w formie przelewu bankowego, jeżeli prowadzi księgi rachunkowe lub podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Jeżeli toczy się postępowanie dotyczące danego zobowiązania, wygaśnięcie tegoż poprzez zapłatę podatku nie czyni postępowania bezprzedmiotowym. Jest to o tyle istotne, iż podatnikowi często opłaca się zapłacić podatek i dochodzić następnie swych praw przed organami odwoławczymi. Chroni go to przed ewentualnym postępowaniem egzekucyjnym, zabezpieczającym lub – w przypadku przegranej – odsetkami.

Potrącenie

Potrącenie polega na tym, że jeżeli strony są wzajemnie wobec siebie zobowiązane ich wierzytelności na skutek zastosowania tej instytucji wygasają do wysokości niższej. Mniejszy dług przestaje istnieć, a większy wygasa w stosownej części.

Na wniosek podatnika, lub z urzędu, zobowiązanie podatkowe ulega potrąceniu z jego wierzytelności wobec Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego. Wierzytelność powinna spełniać jednak kilka warunków, przede wszystkim musi być:

• bezsporna, czyli nie jest kwestionowana przez dłużnika, albo wynika z prawomocnego orzeczenia sądu;
• wzajemna, czyli wobec zobowiązań podatkowych będących dochodem fiskusa podatnik ma wierzytelność wobec Skarbu Państwa a w przypadku dochodów samorządu jest wierzycielem tegoż;
• wymagalna, czyli upłynął termin płatności, a jednocześnie wierzytelność nie uległa jeszcze przedawnieniu;

Dodatkowo nie bez znaczenia jest, z jakiego tytułu podatnik ma wierzytelność wobec Skarbu Państwa lub samorządu. Potrącalne są jedynie wierzytelności z tytułu:

• prawomocnego wyroku sądowego określającego odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez pracownika państwowego lub samorządowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności lub za uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub utratę żywiciela na skutek działania lub zaniechania funkcjonariusza państwowego,
• prawomocnej ugody sądowej w związku ze szkodą określoną w poprzednim punkcie,
• wywłaszczenia właściciela przez Skarb Państwa lub samorząd z jego nieruchomości, lub umowy przenoszącej własność nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie,
• odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej, wójta/burmistrza/prezydenta, staroste lub marszałka województwa,
• odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie
• odszkodowania za represje za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
• robót budowlanych, dostaw lub usług wykonanych przez podatnika na rzecz państwowych lub samorządowych jednostek budżetowych jako zamówienie publiczne.

Największe znaczenie praktyczne ma ostatni spośród wymienionych przypadek. Jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (Dz. U. 997r. nr 137 poz. 926 ze zmianami)