14.9.2011
Zespół
e-prawnik.pl
Zapis windykacyjny oraz wydłużenie czasu na dochodzenie zachowku to jedne z wielu zmian wprowadzonych nowelizacją Kodeksu cywilnego, która wejdzie w życie już w dniu 23 października 2011 roku. Od tego dnia spadkodawcy będą mogli rozporządzać w testamencie poszczególnymi przedmiotami spadkowymi, które z chwilą śmierci staną się własnością zapisobiorców. Nie oznacza to likwidacji zapisu w aktualnie istniejącym stanie prawnym – obok zapisu windykacyjnego pozostanie zapis zwykły – w aktualnej wersji.
Czym jest zapis (po zmianie zapis zwykły)?
Bardzo często potocznie mówi się o „zapisaniu” majątku czy konkretnej rzeczy (np. nieruchomości) konkretnej osobie. Nie jest to jednak prawidłowe użycie tego pojęcia, gdyż najczęściej przez „zapisanie” rozumie się dokonanie darowizny.
Zapis jest natomiast instytucją prawa spadkowego. Polega na rozporządzeniu majątkiem w testamencie (wyłącznie), poprzez zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego.
- Spadkodawca w testamencie powołuje do całości spadku córkę, wskazując jednak, że samochód ma odziedziczyć syn. Takie rozporządzenie powoduje, że spadek dziedziczy córka i samochód wchodzi w jego skład, jednakże jest ona zobowiązana do wykonania zapisu, czyli do przeniesienia własności samochodu. Nie staje się on więc z chwilą otwarcia testamentu automatycznie własnością syna.
Czym jest zapis windykacyjny?
W przeciwieństwie do zapisu zwykłego, rozporządzenie majątkiem w formie zapisu windykacyjnego powoduje, że przedmiot majątkowy przekazany tą drogą przez spadkobiercę staje się własnością zapisobiorcy z chwilą otwarcia testamentu – z chwilą śmierci spadkodawcy i jednocześnie zapisodawcy. Nie powstaje więc żaden obowiązek po stronie spadkobiercy – przedmiot majątkowy nie wchodzi bowiem w ogóle do majątku spadkowego.
- Spadkodawca w testamencie powołuje do całości spadku córkę, przekazując jednak w formie zapisu windykacyjnego samochód synowi. Takie rozporządzenie powoduje, że samochód w ogóle nie wchodzi do majątku spadkowego – synowi nie przysługuje więc żadne roszczenie wobec siostry – z chwilą otwarcia spadku samochód staje się jego własnością.
Zapis windykacyjny zbliżony jest w swej postaci do darowizny na wypadek śmierci oraz bankowej dyspozycji na wypadek śmierci. Pierwsza czynność jest jednak umową, druga dotyczy wyłącznie środków zgromadzonych na rachunku bankowym w chwili śmierci spadkodawcy. W przypadku zapisu windykacyjnego będzie on jednostronną czynnością prawną.
Aby zapis był skuteczny musi być dokonany w testamencie sporządzonym w formie notarialnej. Nie może być jednak dokonany pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu (np. zapis wnukowi mieszkania pod warunkiem ukończenia studiów) – takie obwarowanie będzie uważane za nieskuteczne.
Nowelizacja wymienia jakie przedmioty majątkowe mogą być przedmiotem takiego zapisu. Są to:
- rzeczy oznaczone co do tożsamości (nie mogą być więc przedmiotem tego zapisu pieniądze i rzeczy oznaczone co do gatunku),
- zbywalne prawa majątkowe (wierzytelności czy udziały w spółce),
- przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolne a także
- ustanawiane na rzecz zapisobiercy użytkowanie lub służebność (na przedmiocie należącym do spadku).
Zapisobiorca może odmówić przyjęcia zapisu. Podobnie jak w przypadku spadkobrania, w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia i ogłoszenia testamentu zapisobiorca może złożyć oświadczenie o odrzuceniu zapisu – jeśli tego nie uczyni, będzie on ważny i będzie wywoływał skutki prawne. Może być także uznany za niegodnego zapisobrania.
Nowelizacja wprowadzając nową instytucję zabezpiecza prawa pozostałych spadkobierców oraz osób uprawnionych z tytułu zachowku. W związku z tym, iż zapisodawca może rozporządzić poprzez zapis windykacyjny większością bądź też całym swoim majątkiem, zapis windykacyjny będzie uwzględniany przy obliczaniu zachowku – w przeciwieństwie do zapisu zwykłego - a zapisobiorca będzie odpowiadał solidarnie ze spadkobiercami za długi spadkowe do czasu działu spadku.
Osoba, której należy się zachowek będzie więc mogła dochodzić od zapisobiorcy kwoty niezbędnej na uzupełnienie zachowku, jednakże tylko do wysokości jego wzbogacenia – a zatem wartości zapisu. Zapisobiorca może zwolnić się z tej odpowiedzialności, jeśli wyda uprawnionemu do zachowku przedmiot zapisu. Zasady powyższe obowiązują także aktualnie w przypadku darowizny, jednakże nowelizacja wprowadza rozwiązanie odmienne od dotychczasowego - zakłada bowiem pierwszeństwo zaspokojenia z zapisu. Dopiero jeśli uzupełnienie kwoty zachowku nie będzie możliwe z zapisu, uzupełnienia będzie można dochodzić od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę.
Zapis windykacyjny zaliczany jest także na schedę spadkową , chyba że spadkodawca inaczej postanowi. Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili działu spadku.
Ojciec dokonał zapisu windykacyjnego przedsiębiorstwa na rzecz swojego syna. Do podziału na troje rodzeństwa pozostają inne nieruchomości ojca. Jeśli nie zastrzegł inaczej w testamencie, syn będzie musiał uwzględnić otrzymane przedsiębiorstwo i może się okazać, że już nic nie otrzyma z pozostałej części majątku spadkowego, który zostanie podzielony pomiędzy jego rodzeństwo. Wartość zapisu może być równa a nawet większa od tego co uzyskałby, gdyby nie doszło do zapisu.
Inne zmiany w Kodeksie cywilnym
Nowelizacja wprowadza zasadnicze zmiany w innych przepisach dotyczących dziedziczenia.
Reguluje jednoznacznie dziedziczenie rodzica z małżonkiem. Dotąd brak przepisu w tym zakresie powodował problemy interpretacyjne – po zmianie nie będzie wątpliwości co do tego, że jeśli do spadku zostaną powołani z ustawy małżonek zmarłego i jeden z rodziców zmarłego (w braku dzieci i wnuków oraz drugiego rodzica) będą dziedziczyli oni po połowie.
Ustawa nowelizująca wydłuża także czas na dochodzenie zachowku. Dotychczas obowiązywał krótki termin trzech lat liczonych od dnia śmierci spadkodawcy bądź otwarcia i ogłoszenia testamentu. Po zmianach będzie obowiązywał termin pięcioletni od dnia otwarcia spadku (dla dochodzenia uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny) czy od dnia ogłoszenia testamentu (uprawnionego z tytułu zachowku).
Zmiana dotyczy regulacji odnoszących się do wykonawcy testamentu. Przez dodanie do Kodeksu cywilnego art. 9861 zostanie przesądzona dopuszczalność ustanowienia wykonawcy testamentu sprawującego zarząd nie tylko całym majątkiem spadkowym, a jedynie jego zorganizowaną częścią lub jego oznaczonym składnikiem.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 18 marca 2011 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny i innych ustaw (Dz. U. 2011 r., Nr 85, poz. 458).
Grzegorz Pawelec
e-prawnik.pl
Potrzebujesz porady prawnej?
Z dniem 12 lipca 2007 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Co będzie wolno prokuratorowi przełożonemu? Zgodnie z nowymi przepisami ustawy o prokuraturze, prokurator przełożony uprawniony będzie (...)
Czy przedmiot darowizny ma znaczenie dla obliczenia zachowku? - opinia prawna
Stan faktyczny Rodzice nasi podarowali 2/3 nieruchomości jednej ze swoich wnuczek, a naszej siostrzenicy. Ojciec zmarł w 2002 r., a mama w 2004 r. Czy podarowana część nieruchomości wchodzi do masy spadkowej? Opinia prawna W omawianym stanie faktycznym nie jest do (...)
Odszkodowanie za szkody związane z naruszeniem konkurencji
Co reguluje ustawa o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji? Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji wprowadza od 27 czerwca szereg ułatwień dla poszkodowanych, którzy (...)
Zatrudnianie cudzoziemców w 2018 r.
Podstawowe zasady zatrudniania cudzoziemców (oprócz obywateli państw UE, EOG i Szwajcarii) od 1 stycznia 2018 r. dla pracodawców Co się zmieniło? Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi: zawężenie do prac, które nie będą objęte zezwoleniem (...)
Ochrona roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
Czego dotyczą zmiany? 1 października br. wchodzi w życie nowa ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Reguluje ona zasady, zakres i tryb ochrony roszczeń pracowniczych w razie niemożności ich zaspokojenia z powodu niewypłacalności (...)
Nowe regulacje prawne na Nowy Rok
Nowe regulacje prawne wchodzące w nowym roku 2021 r. Wypłacanie obowiązkowych zaliczek i częściowych płatności, precyzyjne warunki zapłaty wynagrodzenia i jego waloryzacji, brak obowiązku żądania płacenia wadium przez zamawiających, mniejsze kary pieniężne – to jedne z wielu korzyści (...)
Wielka Brytania poza UE od 1 stycznia - wyjazdy i przyjazdy
Od 1 stycznia 2021 roku zmienią się zasady przekraczania granicy przez obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii, Irlandii Północnej oraz obywateli brytyjskich terytoriów zamorskich. Jako obywatele państwa trzeciego będą podlegać standardowi odprawy szczegółowej. (...)
RODO w pracy - przetwarzanie danych w miejscu pracy.
Niniejszy artykuł uwzględnia zmiany wynikające z postanowień ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO) oraz nowelizacji Kodeksu pracy wprowadzonej ustawą z 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych. Rozporządzenie 2016/679 dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony (...)
Jakie dokumenty stanowią podstawę prawa do zasiłku chorobowego?
Dokumentowanie prawa do zasiłku chorobowego Od 1 stycznia 2016 r. dokumentami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy z powodu choroby stanowiącymi podstawę ustalenia prawa i wypłaty zasiłku chorobowego są: zaświadczenie lekarskie w formie dokumentu elektronicznego, zwane „zaświadczeniem (...)
Co należy wiedzieć o kwarantannie?
Kwarantanna to termin, który towarzyszy nam na co dzień od początku epidemii koronawirusa. Żeby rozwiać wątpliwości, zebraliśmy w jednym miejscu najważniejsze informacje na ten temat. Podstawowym celem kwarantanny jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się koronawirusa. Przestrzegaj kwarantanny! (...)
Usługi kurierskie w dobie koronawirusa
Wytyczne dla funkcjonowania usług kurierskich Jeśli zarządzasz firmą kurierską bądź jej oddziałem, sprawdź, jak zapewnić bezpieczeństwo pracownikom i klientom. ##baner## Zgodnie z wytycznymi, które Ministerstwo Rozwoju opracowało wraz z Głównym Inspektorem Sanitarnym, podczas (...)
Przewaga kontraktowa w nowych przepisach
Weszła w życie nowa ustawa o przewadze kontraktowej. Wprowadzone zmiany poprawią sytuację rolników i dostawców produktów w kontaktach z największymi podmiotami na rynku rolno-spożywczym. UOKiK przygotował zestawienie najczęstszych pytań i odpowiedzi dotyczących (...)
Konstytucja Biznesu już niedługo...
Rząd przyjął Konstytucję Biznesu 6 miesięcy bez składek na ubezpieczenia społeczne dla początkujących przedsiębiorców, działalność o niewielkich przychodach bez konieczności rejestracji firmy, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców – te i inne proprzedsiębiorcze (...)
Jak orzeka się o niepełnosprawności?
Kiedy występuje niepelnosprawność? Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia (...)
Rozwiązanie umowy o pracę - czego może się domagać pracownik?
Komu przysługuje prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i w jakiej wysokości? Pracodawca ma obowiązek uregulowania wszelkich należności, jakie przysługują pracownikowi ze stosunku pracy. W szczególności pracownik ma prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Pracodawca (...)
Projekt ustawy o fundacji rodzinnej
Coraz bliżej do wprowadzenia fundacji rodzinnej Rząd chce pomóc firmom rodzinnym kontynuować prowadzenie biznesu. Będzie to możliwe dzięki przyjętej przez Radę Ministrów możliwości zakładania fundacji rodzinnych. Dzięki niej majątek firmy zostanie zatrzymany w jednych rękach, (...)
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów daje UOKiK większe prawa
Przepisy odpowiadają na problemy konsumentów na różnych rynkach i są wynikiem analiz organizacji konsumenckich, Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości oraz UOKiK - podaje Urząd. Analizy wykazały przede wszystkim, że konsumenci na rynku usług finansowych są niedostatecznie chronieni (...)
Gruntowne zmiany w gospodarce nieruchomościami
W zasadzie od 22 października zaczynają obowiązywać znowelizowane przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zmienią się m.in. zasady sprzedaży dawnych mieszkań komunalnych. Skorzystać będą mogli na tym nowi właściciele lokali i osoby, które wykupiły je przed (...)
Cudzoziemcy na rynku pracy w Polsce
Jak wygląda sytuacja cudzoziemców na rynku pracy w Polsce? Na jakie wsparcie mogą liczyć i kiedy? Poznaj najważniejsze rozwiązania. Kiedy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez zezwolenia na pracę? Bez zezwolenia na pracę mogą pracować (...)
Składamy wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym...
Wniosek o emeryturę w obniżonym wieku można już składać Od 1 października 2017 r. wiek emerytalny będzie wynosił 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn. Od 1 września br. można złożyć wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) (...)
Zatrudnianie cudzoziemców po zmianach
Zmiany w zatrudnianiu cudzoziemców Od 1 stycznia 2018 r. wchodzą w życie nowe przepisy dotyczące dostępu cudzoziemców z państw spoza UE/EOG do polskiego rynku pracy. Zmiany dotyczą głównie pracy krótkoterminowej i sezonowej. Ustawa ma na celu wdrożenie do polskiego (...)
