23.10.2019
A.J.
Zespół e-prawnik.pl
Sąd Najwyższy ustalił, w jakim składzie należy rozpoznawać w pierwszej instancji sprawę o odszkodowanie „uzupełniające” przysługujące pracownikowi z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę.
Uchwała Sądu Najwyższego
W dniu 17 października 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów, po rozpoznaniu w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zagadnienia prawnego przedstawionego we wniosku Pierwszego Prezesa SN o dokonanie tzw. abstrakcyjnej wykładni przepisów postępowania cywilnego określających skład sądu pierwszej instancji, podjął uchwałę (sygn. III PZP 5/19) następującej treści:
„Sprawę o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy dochodzone przez pracownika od pracodawcy na podstawie art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p. rozpoznaje sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników (art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c.)”.
Jednocześnie Sąd Najwyższy postanowił nadać tej uchwale moc zasady prawnej i zastrzegł, że przyjęta w niej wykładnia obowiązuje od dnia podjęcia uchwały.
Czego dotyczył problem prawny?
Wskazana wyżej uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne zamieszczone we wniosku Pierwszego Prezesa SN, jaki złożono w trybie przewidzianym w art. 83 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (jednolity tekst Dz.U. z 2019 r., poz. 825) o usunięcie rozbieżności ujawnionej w orzecznictwie Sądu Najwyższego w sprawach z zakresu prawa pracy o roszczenia odszkodowawcze z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy dokonanego przez pracodawcę. Źródłem dostrzeżonej przez Pierwszego Prezesa SN rozbieżności orzeczniczej były odmienne sposoby wykładni przepisów prawa procesowego cywilnego określających skład sądu pierwszej instancji (art. 47 § 1 i § 2 pkt 1 k.p.c.).
Wyraźna różnica zdań, jaka zarysowała się w judykaturze Sądu Najwyższego, dotyczyła sposobu rozumienia zwrotu „sprawa z zakresu prawa pracy o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy”. W odniesieniu do tego zagadnienia prezentowano dwa stanowiska orzecznicze. Wedle pierwszego z nich (m.in. wyrok SN z 13 stycznia 2015 r., sygn. I PK 136/14) sąd pierwszej instancji w składzie 1 sędziego zawodowego (jako przewodniczącego) i 2 ławników (art. 47 § 2 pkt 1 lit. a) k.p.c.) rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy o odszkodowania dochodzone wyłącznie na podstawie przepisów Kodeksu pracy (np. art. 45 i 58 k.p.); natomiast w przypadku spraw o tzw. roszczenia uzupełniające, których pracownik dochodzi od pracodawcy na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (stosowanych odpowiednio z mocy art. 300 k.p.), sąd pierwszej instancji orzeka jednoosobowo (art. 47 § 1 k.p.c.). Z kolei w myśl drugiego wariantu orzeczniczego (m.in. wyrok SN z 4 października 2018 r., sygn. III PK 92/17) sprawy o roszczenia z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy dochodzone przez pracownika od pracodawcy na podstawie art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p. podlegają rozpoznaniu przez sąd pracy w składzie ławniczym.
Problematyka składu sądu ma fundamentalne znaczenie w kontekście realizacji standardów procesu cywilnego, albowiem rozpoznanie sprawy w składzie sprzecznym z prawem (np. ławniczym zamiast jednoosobowym i odwrotnie) jest okolicznością skutkującą stwierdzeniem nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji (art. 379 pkt 4 k.p.c.), którą sąd odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu. Wyrok wydany w postępowaniu dotkniętym nieważnością podlega uchyleniu przez sąd drugiej instancji, a sprawa – przekazaniu sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, z czym wiąże się konieczność powtórzenia czynności procesowych uprzednio dokonanych przed sądem, który był wadliwie obsadzony.
Ujawniona w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżność w wykładni przepisów prawa procesowego określających skład sądu pierwszej instancji w sprawach z zakresu prawa pracy skłoniła Pierwszego Prezesa SN do sformułowania następującego pytania prawnego: „Czy w sprawie o roszczenia z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy dochodzone przez pracownika od pracodawcy na podstawie art. 415 k.c. (w zw. z art. 300 k.p.), a nie na podstawie Kodeksu pracy, właściwy jest skład sądu określony w art. 47 § 1 k.p.c., czy też w art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c.?”.
Orzeczenie SN
Na tak zadane pytanie Sąd Najwyższy w składzie powiększonym odpowiedział, że w pierwszej instancji sprawę o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy dochodzone przez pracownika od pracodawcy na podstawie art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p. rozpoznaje sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników (art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c.)”. Pogląd wyrażony w uchwale składu powiększonego oznacza w praktyce, że wszystkie sprawy z zakresu prawa pracy, w których pracownik występuje z roszczeniami odszkodowawczymi wywodzonymi z faktu wadliwego rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy (niezależnie od ich podstawy prawnej) podlegają rozpoznaniu w pierwszej instancji w składach kolegialnych, z udziałem ławników.
Z formalnego punktu widzenia (art. 88 ustawy o SN) pogląd zaprezentowany w uchwale wiąże wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego w każdej sprawie, jaka pojawi się na wokandzie tego Sądu. Wykładnia art. 47 k.p.c. przyjęta w dzisiejszej uchwale obowiązuje od daty jej podjęcia (17 października 2019 r.), czyli "na przyszłość". Oznacza to, że zaprezentowany w uchwale sposób interpretacji art. 47 k.p.c. znajdzie zastosowanie tylko w tych sprawach z zakresu prawa pracy o zapłatę odszkodowania „uzupełniającego”, dochodzonego na podstawie art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p., które jeszcze nie zostały definitywnie zakończone. Natomiast w już zakończonych sprawach o zapłatę takiego odszkodowania, rozpoznanych w pierwszej instancji jednoosobowo zamiast w składzie ławniczym nie zachodzą podstawy do wzruszenia orzeczeń kończących postępowanie z powołaniem się na okoliczność, że postępowanie było dotknięte nieważnością spowodowaną wadliwą obsadą składu orzekającego w pierwszej instancji.
Potrzebujesz porady prawnej?
Skład podatkowy - jak go otworzyć?
Skład podatkowy - czyli co? Skład podatkowy to miejsce określone w zezwoleniu, w którym wyroby akcyzowe są produkowane, magazynowane lub przeładowywane w procedurze zawieszenia poboru akcyzy. Skład podatkowy to także miejsce, do którego wymienione wyroby są wprowadzane bądź (...)
Nowi sędziowie Sądu Najwyższego powołani
Prezydent powołał nowych sędziów Sądu Najwyższego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda wręczył 10 października 2018 r. w Pałacu Prezydenckim akty powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego. Do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (...)
Podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej obejmuje – jak sama nazwa wskazuje – składniki majątkowe, które stanowią majątek wspólny. Punktem wyjścia przy omawianiu zagadnienia podziału majątku jest ustalenie, co w skład (...)
Wypadek przy pracy - co dalej?
Bez względu na charakter pracy świadczonej w zakładzie pracy oraz ryzyko z nią związane, a także bez względu na wprowadzone przez pracodawcę środki bezpieczeństwa, w każdym zakładzie pracy może dojść do wypadku przy pracy. Żaden pracodawca nie jest w stanie wykluczyć możliwości wystąpienia (...)
Jak orzeka się o niepełnosprawności?
Kiedy występuje niepelnosprawność? Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia (...)
Rozdział 1 działu II Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) określa właściwość i skład sądu karnego. W których sprawach orzeka sąd rejonowy? Właściwość sądów jest wyznaczana przez przedmiot orzekania, a nie przez ilość wysiłku organizacyjnego czy intelektualnego, (...)
Uczestnictwo pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego połączenia się spółek
W związku z wprowadzeniem regulacji dotyczącej transgranicznego łączenia spółek kapitałowych, należało również uregulować sytuację pracowników łączących się spółek. Problematyka ta została ugruntowana w ustawie z dnia 28 kwietnia 2008 r. o uczestnictwie (...)
Uchwała NSA Naczelny Sąd Administracyjny w składzie 7 sędziów 26 lutego 2018 r. podjął następującą uchwałę (sygn. I OPS 5/17): "Pozostawanie nieruchomości we władaniu przedsiębiorstwa PKP bez udokumentowanego prawa w sposób określony w art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia (...)
Pora na arbitraż z prawdziwego zdarzenia
17 pażdziernika br. wchodzi w życie ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego. Wprowadza ona przede wszystkim szczegółowe unormowanie rozwiązywania sporów przed sądem polubownym - dostosowujące nasze przepisy do praktyki sądownictwa polubownego w kraju (...)
25 maja 2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji. Ustawa ta określa warunki informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji oraz zasady wyboru rady pracowników. Wdraża ona (...)
W zasadzie należy powiedzieć, że pracodawca ma mniej uprawnień niż pracownik. Pracownik może zarówno kwestionować zasadność rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, jak również zasadność wypowiedzenia umowy o pracę. W razie wypowiedzenia bądź rozwiązania umowy o pracę (...)
System sądownictwa w Unii Europejskiej System sądownictwa w Unii Europejskiej (UE) ma strukturę trójczłonową: składa się z Trybunału Sprawiedliwości, Sądu oraz ew. sądów szczególnych orzekających w określonych dziedzinach. Sądy UE stoją na straży należytej wykładni (...)
Lista otwieranych zawodów. Zobacz, jak na tym zyskasz
Koniec z egzaminami na detektywa, pilota wycieczek, bibliotekarza czy taksówkarza. Rząd ułatwi dostęp do prawie 50 profesji. Wszystko za sprawą przygotowanego projektu, który przedstawiło już Ministerstwo Sprawiedliwości. - Wyjmujemy pierwszą cegłę w murze przywilejów, (...)
Za co i w jaki sposób odpowiada dyscyplinarnie nauczyciel?
Jaki nauczyciel i za co podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej? Nauczyciele mianowani i dyplomowani podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom związanym z rzetelnym realizowaniem zadań związanych z powierzonym im stanowiskiem (...)
Co się stanie z majątkiem upadłego konsumenta?
Część osób niebędących w stanie spłacać swoich zobowiązań finansowych będzie wkrótce miała prawo ogłosić upadłość. Z końcem marca 2009 r. wprowadzony zostanie nowy typ postępowania oddłużeniowego, określanego jako upadłość konsumencka. Możliwość tzw. upadłości (...)
Jak współwłaściciele mogą korzystać ze wspólnej nieruchomości?
Od czego zależy sposób korzystania z rzeczy wspólnej przez współwłaścicieli? Ustawową regulację sposobu korzystania z rzeczy wspólnej, w tym także ze wspólnej nieruchomości zawiera art. 206 k.c., który stanowi, że „Każdy ze współwłaścicieli (...)
Moment ogłoszenia upadłości może skutkować zawieszeniem postępowania sądowego, administracyjnego, egzekucyjnego, czy nawet polubownego, gdy toczą się one w stosunku do masy upadłości. Czy jednak zawsze postępowanie upadłościowe będzie skutkowało zawieszeniem? A jeżeli nie, to czy upadły (...)
Kontrola pracownika przebywającego na chorobowym przez pracodawcę
Pracodawcy są uprawnieni do przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania przez pracowników zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, na podstawie art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 (...)
Zniesienie wspólności i podział majątku przed orzeczeniem separacji - opinia prawna
Stan faktyczny Czy jeśli małżonkowie zawarli rozdzielność majątkową z jego podziałem, przed wniesieniem sprawy o separację, to sąd bezwzględnie zastosuje się do tej umowy (zakładając, że nie była ona krzywdząca do żadnej ze stron), czy może jeszcze zmieniać zasady podziału (...)
Czym będą się zajmowały rady ławnicze?
Z dniem 2 marca 2006 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu wyboru, składu i struktury organizacyjnej, trybu działania oraz szczegółowych zadań rady ławniczej. Skąd się bierze rada ławnicza? Zgodnie z ustawą - Prawo o (...)
