Odpowiedź prawnika: Umowa zlecenie z młodocianym
Na wstępie wskazujemy, że skoro planowane jest zawarcie umowy zlecenia, zastosowanie będą mieć w głównej mierze przepisy kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 15 kc ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
„Instytucja ograniczonej zdolności do czynności prawnych nie jest w pełni przydatna w stosunkach pracy. Problemy związane z zatrudnianiem i sytuacją prawną osób mających ograniczoną zdolność do czynności regulują przepisy Kodeksu pracy (m.in. art. 22 i 190 k.p.) oraz wydane na jego podstawie rozporządzenia wykonawcze” podaje Stanisław Dmowski w „Komentarzu do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie IX)”.
Z kolei z art. 17 kc wynika, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Niezachowanie terminu do potwierdzenia umowy zakreślonego przedstawicielowi ustawowemu osoby mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych powoduje, że umowa traci ważność (kontrahent „staje się” wolny). Zatem konieczne byłoby uzyskanie zgody rodziców chłopca, najlepiej w formie pisemnej. Stosowne podpisy mogą być złożone na zawartej umowie lub stanowić odrębny dokument. Raz jeszcze stanowczo należy podkreślić, że osoba poniżej 18 roku życia nie może samodzielnie zawierać tego typu umów. Nie wydaje się również, by konieczne było dostarczenie w związku z planowaną umową określonych dokumentów - najważniejsza będzie zgoda rodziców wyrażona w formie pisemnej.
Wskazać przy tym należy, że w przypadku, gdyby okazało się, że wykonywane przez chłopca czynności spełniają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, w razie ewentualnej kontroli Państwowej Inspekcji Pracy mogliby się Państwo narazić na zarzut naruszenia przepisów kodeksu pracy. (mowa przy tym o wykonywaniu pracy w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę, odpłatności świadczonej pracy, podporządkowaniu pracodawcy, osobistym wykonywaniu pracy przez pracownika, pozostawaniu pracownika w dyspozycji pracodawcy, świadczeniu pracy na ryzyko pracodawcy. )
Zgodnie z kp zakaz zatrudniania osoby, która nie ukończyła 16 lat, zawarty w art. 190 § 2 ma charakter kategoryczny. Tylko wyjątkowo, pod ściśle określonymi warunkami, dozwolone jest zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, albo ukończyli gimnazjum, lecz nie mają 16 lat, a także nie mają skończonych 16 lat i nie ukończyli gimnazjum.
Jeżeli natomiast chodzi o inne wymagania związane z zawieraną umową zlecenia, to firma nie musi kierować młodocianych na badania lekarskie, nie jest również konieczne poddanie go szkoleniom bhp, ewentualnie uzgodnienie zawarcia takiej umowy z inspekcją pracy. Ubezpieczeniom społecznym (oraz zdrowotnemu) z wykonywanego zlecenia nie podlegają uczniowie szkół gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat życia.
Dzieje się tak dlatego, że na podstawie umowy zlecenia nie tworzy się stosunek pracy, a jedynie stosunek cywilnoprawny. Ten z kolei nie podlega przepisom kodeksu pracy, a jedynie wymogom przewidzianym w kc. Niezależnie od tego zastosowanie ma przepis art. 304 par. 1 kc, zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy (…) osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki zajęć odbywanych na terenie zakładu pracy przez studentów i uczniów nie będących jego pracownikami.
Na zakończenie raz jeszcze należy podkreślić, że nawet, gdyby zawarta została umowa zlecenia, zastosowanie znajdzie regulacja art. 22 par. 1¹ kodeksu pracy, zgodnie z którym praca wykonywana w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy bez względu na nazwę zawartej umowy.
