Jakie składki na ubezpieczenia społeczne płaci przedsiębiorca?

Jeśli prowadzisz firmę, to musisz płacić składki do ZUS. Przeczytaj, jakie składki musisz płacić za siebie, a jakie – za zatrudnionych pracowników, a także od jakiej podstawy liczy się wysokość składek.

Którzy przedsiębiorcy muszą płacić składki do ZUS?

Musisz płacić składki do ZUS, jeśli jesteś:

• przedsiębiorcą zarejestrowanym w CEIDG, w tym wspólnikiem spółki cywilnej;
• wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
• wspólnikiem spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
• osobą wykonującą wolny zawód;
• twórcą lub artystą;
• prowadzisz publiczną lub niepubliczną szkołę lub formę wychowania przedszkolnego.

Od tej zasady są pewne wyjątki. Prowadząc działalność gospodarczą, nie będziesz płacić składek w sytuacji zbiegu ubezpieczeń, czyli wtedy, gdy masz inne tytuły do ubezpieczenia, na przykład jednocześnie pracujesz na etacie.

Od 2022 roku obowiązują trzy terminy płatności składek i przekazywania dokumentów rozliczeniowych:

• do 5. dnia następnego miesiąca - dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych;
• do 15. dnia następnego miesiąca - dla płatników składek posiadających osobowość prawną;
• do 20. dnia następnego miesiąca - dla pozostałych płatników składek.

Jakie składki przedsiębiorca rozlicza i opłaca za siebie?

Jako przedsiębiorca musisz rozliczać i opłacać do ZUS składki za siebie na:

• ubezpieczenia społeczne, z których:

  • ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe - są obowiązkowe;
  • ubezpieczenie chorobowe - jest dobrowolne;
• Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Solidarnościowy (FS);
• ubezpieczenie zdrowotne.

Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy cię nie obowiązują, jeśli opłacasz składki od preferencyjnej podstawy, czyli od 30% minimalnego wynagrodzenia i jest to dla ciebie jedyny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Ubezpieczenia społeczne, składki na Fundusze Pracy i Solidarnościowy

Przedsiębiorcy, którzy zaczynają działalność lub osiągają niewielkie przychody, mają prawo do ulg, dzięki którym składka opłacana w ZUS może być niższa od standardowej.

Dlatego zanim zaczniesz płacić składki ZUS, sprawdź, czy nie przysługują ci ulgi.

Jeśli zaś nie masz prawa do ulg, musisz opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Minimalna podstawa, od której liczy się składki w 2023 roku, wynosi 4161 zł.

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe są wyrażone w procentach i wynoszą:

• na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy;
• na ubezpieczenia rentowe – 8,00% podstawy;
• na ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy;
• na ubezpieczenie wypadkowe: stopa procentowa jest zróżnicowana i zależy od liczby osób ubezpieczonych oraz branży, w której działa firma.

Od 1 kwietnia 2021 roku stopa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi od 0,67 do 3,33 % podstawy wymiaru na ubezpieczenie wypadkowe.

Składka na ubezpieczenie wypadkowe dla firmy, zatrudniającej do 9 osób wynosi 1,67%.

Stopy procentowe stawki wypadkowej wzrosły dla niektórych grup działalności. Należą do nich między innymi kategorie Rybactwo, Produkcja mebli, Działalność pocztowa i kurierska, Produkcja napojów, Produkcja wyrobów tytoniowych.

Dodatkowo płacisz składkę na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy – 2,45% podstawy łącznie.

Możesz zadeklarować wyższą podstawę i opłacać wyższe składki, aby w przyszłości otrzymywać wyższe świadczenia, przede wszystkim emerytalne lub rentowe.

Sprawdź, jakie składki w 2023 roku zapłaci za siebie przedsiębiorca, który zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych przy minimalnej podstawie wymiaru składki, czyli 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Przedsiębiorca nie musi płacić za siebie składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, jeśli:

• ma prawo do korzystania z obniżonych składek ZUS od preferencyjnej podstawy; w tym przypadku podstawa składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia brutto
• ukończył 60. rok życia – w przypadku mężczyzn – lub 55. rok życia – w przypadku kobiet.

Ubezpieczenie zdrowotne

Do powyższych kwot musisz doliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Ile wynosi składka zdrowotna?

Od 2022 roku wysokość składki zdrowotnej zależy od formy opodatkowania i wysokości dochodów.

Jeżeli rozliczasz się z podatku dochodowego na zasadach ogólnych (według skali podatkowej), składka na ubezpieczenie zdrowotne stanowi 9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej).

Jeżeli rozliczasz podatek dochodowy od osób fizycznych w formie podatku liniowego (19%), zapłacisz składkę zdrowotną w wysokości 4,9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej).

Jeśli rozliczasz się zasadach ogólnych (według skali podatkowej) lub liniowo, a twój dochód w danym miesiącu będzie niższy niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące w danym roku, to wysokość składki zdrowotnej w tym miesiącu wyniesie 9% minimalnego wynagrodzenia.

Minimalne wynagrodzenie w 2023 roku wynosi:

• od stycznia 2023 roku - 3490 zł brutto;
• od lipca 2023 roku - 3600 zł brutto.

Minimalna składka zdrowotna w 2023 roku, za każdy miesiąc roku składkowego od 1 lutego 2023 roku do 31 stycznia 2024 roku, wynosi 314,10 zł.

Jeśli rozliczasz podatek dochodowy ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, twoja miesięczna składka zdrowotna wyniesie 9% zryczałtowanej podstawy. W zależności od twoich przychodów będzie to kwota:

Jeśli płacisz kartę podatkową to podstawą wymiaru twojej składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie minimalne wynagrodzenie obowiązujące w danym roku, a składka zdrowotna, za każdy miesiąc roku składkowego od 1 lutego 2023 roku do 31 stycznia 2024 roku, wyniesie 314,10 zł.

Dodatkowo od 2022 roku przedsiębiorców obowiązuje roczne rozliczenie składki zdrowotnej.

Roczną podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest dochód z działalności gospodarczej za dany rok kalendarzowy rozumiany jako różnica między przychodami a kosztami uzyskania tych przychodów, pomniejszony o składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Jeśli po rozliczeniu rocznym okaże się, że:

• zapłaciłeś wyższe składki zdrowotne niż roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalona od rocznej podstawy wymiaru składki zdrowotnej - możesz ubiegać się o zwrot nadpłaty;
• kwota wpłaconych przez ciebie składek na ubezpieczenie zdrowotne jest niższa niż roczna składka - musisz dopłacić różnicę.

W przypadku przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych (według skali podatkowej) lub podatkiem liniowym, jeśli roczna podstawa wymiaru składki będzie niższa niż iloczyn liczby miesięcy w roku kiedy podlegałeś ubezpieczeniu zdrowotnemu i minimalnego wynagrodzenia, to będzie cię obowiązywać minimalna roczna podstawa wymiaru składek.

Przykład:

Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i w 2023 roku podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu przez okres 6 miesięcy. Jego księgowa poinformowała go, że biorąc pod uwagę wyliczenia przychodu, kosztów uzyskania przychodów i składek jego roczny dochód wyniósł 17 500 zł. Jako że kwota 17 500 zł jest niższa niż minimalna roczna podstawa wymiaru składek (6 x 3490 = 30 940 zł) to pana Jana będzie obowiązywała minimalna podstawa.

Przeczytaj więcej o zasadach ustalania wysokości składki zdrowotnej.

Kiedy przedsiębiorca nie musi płacić składki zdrowotnej za siebie?

Przedsiębiorca nie musi płacić za siebie składki zdrowotnej, jeśli:

• jest emerytem bądź rencistą, którego emerytura lub renta nie przekracza miesięcznie wysokości minimalnego wynagrodzenia, opłacającym podatek dochodowy z prowadzonej działalności gospodarczej w formie karty podatkowej;
• jest osobą legitymującą się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, która opłaca podatek dochodowy z prowadzonej działalności gospodarczej w formie karty podatkowej;
• jest emerytem bądź rencistą, którego emerytura lub renta nie przekracza miesięcznie wysokości minimalnego wynagrodzenia, a z działalności uzyskuje miesięcznie przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty najniższej emerytury;
• pobiera zasiłek macierzyński, który nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego;
• jest osobą legitymującą się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, która z działalności uzyskuje miesięcznie przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty najniższej emerytury;
• jest pracownikiem i z tego tytułu opłaca składki od wymiaru nie wyższego niż minimalne wynagrodzenie, który z działalności uzyskuje miesięczne przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia oraz opłaca podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Ulgi dla nowych i małych przedsiębiorców

Ulga na Start

Ulga na start zwalnia cię przez sześć pełnych miesięcy od rozpoczęcia działalności z płacenia składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.

Korzystając z ulgi na start, będziesz płacić przez 6 miesięcy wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Skorzystanie z ulgi na start oznacza, że nie odkładasz składek na emeryturę lub rentę. Nie otrzymasz także świadczeń w razie choroby albo wypadku, bo nie jesteś objęty ubezpieczeniami społecznymi.

Jeśli właśnie zaczynasz działalność, ale chcesz zapewnić sobie prawo do świadczeń na przykład chorobowych, możesz zrezygnować z Ulgi na start i opłacać przez 2 lata obniżone składki, od preferencyjnej podstawy.

Składki od preferencyjnej podstawy przez 24 miesiące

Jeśli skorzystasz z tej ulgi, przez pełne 24 miesiące opłacasz składki od zadeklarowanej przez ciebie kwoty, nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia.

Obowiązkowo zgłaszasz się do ubezpieczenia zdrowotnego i opłacasz składkę na to ubezpieczenie.

Jeżeli korzystasz ze składek od preferencyjnej, 30% podstawy, to - w odróżnieniu od ulgi na start - jesteś ubezpieczony (tylko ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne).

Niższe składki na ubezpieczenia społeczne będą miały wpływ między innymi na wysokość przysługujących ci świadczeń z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego, zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego).

Przedsiębiorcy, którzy opłacają preferencyjne składki ZUS nie muszą opłacać składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Składki na te fundusze są ustalane od kwoty równej w okresie miesiąca minimalnemu wynagrodzeniu. Ponieważ podstawa wymiaru składki wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia brutto, składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy nie są ustalane.

Przykładowe wyliczenie składek od preferencyjnej podstawy:

* W tabeli kwota składki jest wyliczona dla stopy procentowej równej 1,67. Taką składkę wypadkową opłacają firmy, które zgłosiły w poprzednim roku kalendarzowym do ubezpieczenia wypadkowego przeciętnie (miesięcznie) nie więcej niż 9 osób.

Do powyższych kwot musisz doliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Mały ZUS Plus

Mały ZUS Plus to niższe, proporcjonalne do dochodu, składki na ubezpieczenia społeczne dla najmniejszych przedsiębiorców. Z rozwiązania mogą korzystać osoby, których przychód w 2022 roku z pozarolniczej działalności gospodarczej przez cały ubiegły rok nie przekroczyła, 120 tys. złotych.

Żeby móc skorzystać z Małego ZUS Plus musisz też prowadzić działalność gospodarczą w poprzednim roku kalendarzowym przez nie mniej niż 60 dni kalendarzowych.

Przy Małym ZUS Plus podstawa wymiaru składek:

• nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia i
• nie może być wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Oblicz podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na mniejszą skalę.

Jakie składki przedsiębiorca płaci za pracownika?

Jeśli zatrudniasz pracowników, musisz płacić za nich składki na:

• ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe,
• ubezpieczenie zdrowotne,
• Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Solidarnościowy (FS),
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP),
• Fundusz Emerytur Pomostowych – jeśli zatrudniasz pracowników, którzy urodzili się po 31 grudnia 1948 r., pracują w szczególnych warunkach lub wykonują prace o szczególnym charakterze.

Składki należne za pracownika, określone jako procent podstawy wymiaru, wynoszą:

• na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy;
• na ubezpieczenia rentowe – 8,00% podstawy;
• na ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy;
• na ubezpieczenie wypadkowe – stopa procentowa jest zróżnicowana i zależy od liczby osób ubezpieczonych oraz branży, w której działa firma. Od 1 kwietnia 2021 roku stopa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi od 0,67 do 3,33 % podstawy wymiaru na ubezpieczenie wypadkowe. Składka na ubezpieczenie wypadkowe dla firmy, zatrudniającej do 9 osób wynosi 1,67%.

W pozostałych przypadkach wysokość składki jest ustalana na podstawie określenia grupy ryzyka – zobacz, jak ustalać wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Składka zdrowotna wynosi 9% wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (jest to inna podstawa niż w przypadku ubezpieczeń społecznych).

Nie musisz opłacać składek na Fundusz Pacy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jeśli:

• prowadzisz pozarolniczą działalność gospodarczą i zatrudniasz osoby wyłącznie na umowę-zlecenie;
• pracownik zarabia mniej niż minimalne wynagrodzenie (w 2023 roku to od stycznia 2023 roku - 3490 zł brutto, a od lipca 2023 roku- 3600 zł brutto);
• pracownik jest kobietą, która ukończyła 55. rok życia, lub mężczyzną, który ukończył 60 lat, niezależnie od uzyskiwanego przez nich dochodu;
• pracownik powraca po urlopie macierzyńskim lub wychowawczym – w takim przypadku pracodawcy przysługuje zwolnienie z opłacania FP, FS i FGŚP na okres 36 miesięcy;
• pracownik ukończył 50. rok życia i jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a przed zatrudnieniem był zarejestrowany jako bezrobotny przez okres dłuższy niż 30 dni – w takim przypadku pracodawcy przysługuje zwolnienie z opłacania FP, FS i FGŚP na okres 12 miesięcy;
• zatrudniasz bezrobotnych, skierowanych do pracy z urzędu pracy, którzy w dniu zatrudnienia nie ukończyli 30. roku życia – w takim przypadku pracodawcy przysługuje zwolnienie z opłacania FP, FS i FGŚP na okres 12 miesięcy, liczonych od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę.

Współpracując z jakąś osobą na podstawie umowy-zlecenia, ponosisz takie same koszty jak przy umowie o pracę, chyba że ten pracownik jest objęty ubezpieczeniem społecznym z innych tytułów w innym przedsiębiorstwie.

Co jest podstawą wymiaru składek pracownika?

Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika, czyli kwotą, od której oblicza się procentowo wysokość składki, jest wynagrodzenie brutto wraz ze wszystkimi dodatkami pieniężnymi.

Do podstawy wymiaru składek nie wlicza się między innymi wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.

Jeżeli wynagrodzenie jest określone inaczej niż kwotowo, na przykład prowizyjnie, według stawki godzinowej, akordowej, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia.

Przy opłacaniu składek na ZUS obowiązuje limit 30-krotności. Oznacza to, że roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

W 2023 roku maksymalna kwota podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może przekroczyć 208 050 zł.

Powyższy limit dotyczy wyłączenie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie dotyczy:

• pozostałych ubezpieczeń społecznych – wypadkowego i chorobowego;
• ubezpieczenia zdrowotnego;
• składek na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Społecznych.

Limit 30-krotności nie obowiązuje w przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne pracownika.

Ile do ZUS płaci pracodawca, a ile pracownik – przykład rozliczenia

Składki na ubezpieczenia społeczne są finansowane albo przez pracownika i pracodawcę, albo przez samego pracownika, albo przez samego pracodawcę.

Zobacz, jakie są zasady podziału finansowania składek w 2023 roku:

Jeżeli twój pracownik jest na urlopie wychowawczym albo pobiera zasiłek macierzyński, to składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne finansuje w całości budżet państwa. Nadal jesteś zobowiązany do naliczania tych składek, mimo iż nie jesteś ich płatnikiem.

Sprawdź, jaka będzie wysokość składki opłaconej przez pracodawcę i pracownika, który zarabia na umowę o pracę 3500 zł brutto.

Jeśli w ramach postępowania o ustalenie istnienia stosunku pracy lub ustalenie warunków zatrudnienia dojdzie do stwierdzenia, że zatrudniasz pracowników bez zgłoszenia ich do systemu ubezpieczeń społecznych albo dokonałeś zgłoszenia pracownika z zaniżoną podstawą wymiaru składek, wyłącznie twoim obowiązkiem będzie je opłacić lub wyrównać ze środków własnych.

Podstawa prawna:

• art. 104-104c ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• art. 1, 6, 11-13, 15-18, 19-22 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;
• art. 27-36 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
• art. 66, 69, 79, 81, 85 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
• art. 4 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym;
• art. 9-10 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy;
• art. 35-37 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych;
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków;
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe;
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 2021 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2022 r.;
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2022 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 r.;
• obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 13 października 2022 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2023 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Źródło: biznes.gov.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl