Wyjawienie majątku przez dłużnika

W czasie prowadzonej egzekucji często okazuje się, że majątek jaki posiada dłużnik jest niewystarczający, aby pokryć wszystkie należności związane z egzekucją. Powody tego są różne. Dłużnik bowiem może albo nie mieć odpowiedniej ilości pieniędzy i majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela albo po prostu ukrywa majątek przed jego spieniężeniem. Instytucja wyjawienia majątku przez dłużnika ma na celu uzyskanie w głównej mierze informacji na temat posiadanych składników majątkowych przez dłużnika. Jej zadaniem jest umożliwienie zaspokojenia się wierzycielowi poprzez możliwość wyboru składnika majątkowego dłużnika, który podlegał będzie egzekucji.

Kiedy żądanie wyjawienia majątku dłużnika jest dopuszczalne?

Zgodnie z zasadą postępowania egzekucyjnego wyrażoną w kodeksie postępowania cywilnego jeżeli zajęty w egzekucji majątek dłużnika:

• nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub

• jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności,

- może on żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku z wymienieniem rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych.

Wierzyciel może również żądać złożenia przyrzeczenia o następującej treści:

• Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożony przeze mnie wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny.

Czy wierzyciel może żądać wyjawienia majątku przed wszczęciem egzekucji?

Oczywiście, że tak. Wierzyciel bowiem może żądać wyjawienia majątku przed wszczęciem egzekucji, jeżeli uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy.

W jaki sposób można domagać się wyjawienia majątku?

Żądanie takie można wyrazić poprzez złożenie odpowiedniego wniosku. Wniosek o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku składa się w sądzie właściwości ogólnej dłużnika. W razie egzekucji alimentów sąd prowadzi postępowanie o wyjawienie majątku także na wniosek komornika.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis protokołu zajęcia lub

• inne dokumenty uzasadniające obowiązek wyjawienia majątku,

• tytuł wykonawczy - jeżeli wniosek złożono przed wszczęciem egzekucji.

W jaki sposób przebiega postępowanie w sprawie wyjawienia majątku?

Sąd rozpoznaje wniosek po wezwaniu i wysłuchaniu stron, jeżeli się stawią. Wykaz i przyrzeczenie sąd odbiera niezwłocznie. W uzasadnionych wypadkach sąd może wyznaczyć dłużnikowi termin nie dłuższy niż tydzień. Na postanowienie sądu w przedmiocie wyjawienia majątku przysługuje zażalenie. Wniesienie zażalenia nie tamuje wykonania postanowienia o wyjawieniu majątku.

Jeżeli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo stawiwszy się wykazu nie złoży lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia przyrzeczenia, sąd może:

1. skazać go na grzywnę lub

2. nakazać przymusowe doprowadzenie oraz

3. może zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca.

Uwaga!

• O skutkach tych dłużnik powinien być pouczony w wezwaniu na posiedzenie.

Czy mimo zastosowania środków przymusu Sąd może od nich odstąpić?

Tak, gdyż w razie zastosowania środków przymusu dłużnik może w każdej chwili złożyć wykaz i przyrzeczenie. W wypadku gdy zastosowano wobec niego areszt, dłużnik może domagać się stawienia go przed sąd w celu złożenia wykazu i przyrzeczenia. W wypadku tym sąd nie wzywając wierzyciela niezwłocznie przyjmie wykaz i odbierze przyrzeczenie, po czym zwolni dłużnika.

Wierzyciel, który nie był obecny przy tych czynnościach, może żądać ponownego wezwania dłużnika w celu zadania mu pytań zmierzających do wykrycia przedmiotów, do których mogłaby być skierowana egzekucja.

Uwaga!

• Niestawiennictwo" dłużnika lub odmowa odpowiedzi albo dodatkowego złożenia przyrzeczenia pociąga za sobą takie skutki jakby dłużnik nie złożył oświadczenia i mogą być względem niego stosowane środki przymusu. O skutkach tych dłużnik powinien być pouczony w wezwaniu na posiedzenie.

Jak długo jest ważne złożone przyrzeczenie?

W zasadzie nie ma takiego terminu ważności. Przy czym dłużnik, który złożył przyrzeczenie lub do którego zastosowano środki przymusu, obowiązany jest do złożenia nowego wykazu i przyrzeczenia na żądanie tego samego lub innego wierzyciela, gdy od złożenia przyrzeczenia lub wyczerpania środków przymusu upłynął okres jednego roku.

Kto składa wykaz i przyrzeczenie za dłużnika nie posiadającego zdolności procesowej?

Za osobę, która nie ma zdolności procesowej, wykaz i przyrzeczenie obowiązany jest złożyć jej przedstawiciel ustawowy. W doktrynie podkreślono, że cel instytucji wyjawienia majątku powinien decydować o tym, czy wykaz i przyrzeczenie złoży dłużnik, czy też jego przedstawiciel ustawowy, czy też jeden i drugi. Zdarzyć się może, że przedstawiciel ustawowy nie będzie miał wiadomości o majątku dłużnika, który pozostawiono mu do jego dyspozycji; wówczas przy przyjęciu wykładni, że zawsze wykaz i przyrzeczenie składa przedstawiciel ustawowy, wykaz nie byłby pełny, nie odzwierciedlałby faktycznego majątku dłużnika.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).