Odpowiedź prawnika: Ubezpieczenie społeczne rolników
Problematyka ta została uregulowana przepisami ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (dalej u.s.r.).
Zgodnie z art. 16 u.s.r. ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, przy czym jak wskazał Sąd Najwyższy "Użyty w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Tekst jednolity: Dz. U. 1998 r. Nr 7 poz. 25 ze zm.) termin „hektar przeliczeniowy” jest terminem technicznym, którego treść określają przepisy ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Tekst jednolity: Dz. U. 1993 r. Nr 94 poz. 431 ze zm.). Przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników liczbę hektarów przeliczeniowych określa się bez uwzględnienia wyłączeń niektórych obszarów użytków rolnych z podstawy wymiaru podatku rolnego"Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2002 r., II UKN 512/2001, OSNP 2004/4 poz. 67 .
Natomiast zgodnie z definicją ustawową rolnikiem jest pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osoba, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia. A zatem osoba taka z mocy prawa obowiązkowo podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Analogicznie odnosi się to do ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, przy czym obowiązek ubezpieczenia nie powstaje jeżeli rolnik podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty albo ma ustalone prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art 7 ust. 1 u.s.r.).
Zgodnie z art. 4 u.s.r. składki na ubezpieczenie za każdego ubezpieczonego opłaca rolnik. Jeżeli działalność rolnicza jest prowadzona na rachunek kilku osób, obowiązek opłacenia składki ciąży na nich solidarnie, natomiast sam obowiązek opłacenia składki powstaje od dnia, w którym powstało ubezpieczenie, a ustaje od dnia, w którym ustało ubezpieczenie, przy czym jak wskazał Sąd Apelacyjny w Lublinie "treść art. 4 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników pozwala na stwierdzenie, że składka na ubezpieczenie społeczne rolników jest niepodzielna i zawsze podlega zapłacie w całości za cały kwartał, niezależnie od zaistnienia, zmiany lub ustania warunków podlegania temu ubezpieczeniu w trakcie kwartału. Zapłacenie składki w terminie określonym w art. 40 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników stanowi wykonanie zobowiązania opłacenia składki za dany kwartał i powoduje jego wygaśnięcie" Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 kwietnia 2006 r., III AUa 915/2005. Natomiast zgodnie z treścią art. 40 ust. 1 tej ustawy składki na ubezpieczenie opłaca się co kwartał.
Ustawa precyzuje również kiedy ustaje obowiązek ubezpieczeniowy. Otóż generalnie ubezpieczenie to ustaje, kiedy rolnik podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. A zatem obowiązkowe ubezpieczenie w KRUS ustaje w chwili, gdy rolnik np. podejmie pracę na podstawie stosunku pracy lub podejmie prowadzenie działalności gospodarczej.
Z uwagi na obowiązek kwartalnego opłacenia składek w praktyce obowiązek opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników powstaje z pierwszym dniem kwartału, w którym powstało ubezpieczenie, zaś ustaje – z ostatnim dniem kwartału, w którym ustało ubezpieczenie.
