Odpowiedź prawnika: Zostałem pobity przez sąsiada.
Niniejsza opinia prawna wydana została na podstawie przepisów: - ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U.1997.88.553), -ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.1997.89.555). W opinii uwzględniono także poglądy doktryny i orzecznictwo sądów polskich.
Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż czyn osoby, która dopuściła się pobicia, może zostać zakwalifikowany jako przestępstwo z art. 156 §1 (co jest jednak mniej prawdopodobne) albo 157 §1 kodeksu karnego.
Zgodnie z tymi przepisami:
Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: 1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, 2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 § 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Art. 157. § 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą. § 5. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek.
Przy ocenie, czy dana osoba popełniła przestępstwo z art. 156 §1 lub przestępstwo z 157 §1 kodeksu karnego, będą brane pod uwagę: jej działanie wywołujące skutek określony w tych przepisach (tj. spowodowanie ciężkiego, średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu), zamiar (przestępstwa te mogą bowiem zostać popełnione jedynie umyślnie, zarówno z zamiarem bezpośrednim, tj. gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony, jak i wynikowym, tj. jeśli sprawca nie chce popełnić czynu zabronionego, ale przewidując możliwość jego popełnienia, godzi się na to1 ).
Jeżeli sprawcy można przypisać przestępstwo z art. 157 §1, tj. jeśli naruszenie czynności ciała lub rozstrój zdrowia Pana spowodowany pobiciem trwał dłużej niż 7 dni, przestępstwo to ścigane jest z urzędu (gdyby ww. stan nie trwał dłużej niż 7 dni, konieczne byłoby wniesienie prywatnego aktu oskarżenia przez Pana).
Oznacza to, że dla wszczęcia postępowania konieczne jest złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – można to uczynić w jednostce policji lub prokuraturze. Osoba składająca zawiadomienie zostanie przesłuchana w charakterze świadka. Następnie organ prowadzący postępowanie zbierze dowody popełnienia przestępstwa. Pokrzywdzony ma prawo wnioskować o przeprowadzenie czynności śledztwa lub dochodzenia, np. o przesłuchanie konkretnych świadków
Udowodnienie określonej okoliczności może zostać dokonane wszelkimi środkami, za wyjątkiem dowodów uzyskanych w wyniku przestępstwa (zgodnie bowiem z art. 168a kodeksu postępowania karnego, niedopuszczalne jest przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu uzyskanego do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 kodeksu karnego). Ustawa wymienia wśród dowodów m.in.: wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, otwarcie zwłok, eksperyment procesowy, nie zawiera jednak zamkniętego katalogu dowodów. Za dowód w sprawie mogą być uznane także np. nagrania z monitoringu (miejskiego albo prywatnego – np. właścicieli sklepów). Wskazać również należy, iż świadkowie pobicia – sąsiedzi – jeśli zostaną wezwani na przesłuchanie, będą mieli obowiązek stawić się i złożyć zeznania (chyba, że sprawca jest dla nich osobą najbliższą – zgodnie z art. 115 § 11 kodeksu karnego osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu). Oczywiście nie daje to gwarancji, że świadkowie zeznają prawdę, być może jednak np. w toku przesłuchania okaże się, że przedstawiane przez nich wersje nie są ze sobą spójne, co może okazać się pomocne dla udowodnienia sprawcy winy.
Jako świadek zostanie przesłuchany również Pan. Ponadto można wezwać na świadków także osoby, które słyszały o groźbach kierowanych wcześniej przez sprawcę pobicia wobec Pana (aczkolwiek dowód ten będzie mieć charakter posiłkowy, same groźby nie świadczą jeszcze o tym, że osoba je wypowiadająca dopuściła się pobicia). Podsumowując, konieczne będzie udowodnienie sprawcy winy, w przeciwnym wypadku nie będzie bowiem możliwe pociągnięcie go do odpowiedzialności. Zgodnie z art. 5 kodeksu postępowania cywilnego:
Art. 5. § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. § 2. Wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym, rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.
Jeśli zatem w wyniku zebranych dowodów pojawią się wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym, zostaną one rozstrzygnięte na korzyść oskarżonego – w polskim prawie istnieje bowiem domniemanie niewinności, które można obalić, udowadniając winę, nie istnieje zaś domniemanie winy. Za dowód mogą posłużyć wszelkie środki i okoliczności mające znaczenie dla sprawy, z wyjątkiem dowodów uzyskanych niezgodnie z prawem.
Zgodnie z art. 53 kodeksu postępowania karnego, w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.
Będzie Pan mógł zatem, jeśli akt oskarżenia zostanie wniesiony do sądu, działać jako oskarżyciel posiłkowy obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego, zgodnie bowiem z art. 54 kodeksu postępowania karnego:
Art. 54. § 1. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego. § 2. Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego. Pokrzywdzony, który uprzednio nie korzystał z uprawnień oskarżyciela posiłkowego, może w terminie 14 dni od powiadomienia go o cofnięciu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia oświadczyć, że przystępuje do postępowania jako oskarżyciel posiłkowy.
Ponadto, jeśli w sprawie zostanie wydane postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) lub o jego umorzeniu, zaskarży Pan takie postanowienie i sąd je uchyli, a prokurator nie znajdzie ponownie podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i wyda ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia, będzie Pan mógł w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu.
1 Zoll. A [w:] Zoll A. (red.), Barczak-Oplustil A., Bogdan G., Ćwiąkalski Z., Dąbrowska-Kardas M., Kardas P., Majewski J., Raglewski J., Rodzynkiewicz M., Szewczyk M., Wróbel W., Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117-277 k.k., Zakamycze, 2006, komentarz do art. 157)
