21.3.2021
A.J.
Zespół e-prawnik.pl
Podstawowe informacje o statusie świadka w postępowaniu karnym
Jeżeli zostałeś wezwany w charakterze świadka, masz obowiązek stawić się i złożyć zeznania (zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu postępowania karnego - k.p.k.).
Zeznania świadka mogą być kluczowe w sprawie i pomóc sądowi w ustaleniu prawdy.
Jeśli się nie stawi, może zostać ukarany karą pieniężną, może także zostać doprowadzony przymusowo lub aresztowany (na podstawie art. 285-287 k.p.k.).
Tylko zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego usprawiedliwi nieobecność wezwanego świadka (według art. 117 § 2a k.p.k.). Wykaz lekarzy sądowych można znaleźć na stronie internetowej sądu, przed którym prowadzone jest postępowanie oraz np. na policji i w prokuraturze.
Świadek może zostać przesłuchany w miejscu swojego pobytu, jeśi nie może stawić się na wezwanie z ważnego powodu, m.in. choroby bądź innej niedającej się pokonać przeszkody. W wyjątkowych przypadkach przesłuchanie świadka może odbyć się w formie wideokonferencji (zgodnie z art. 177 § 1a i 2 oraz art. 390 § 3 k.p.k.).

Prawo do pomocy tłumacza
Słabo znasz język polski? Jesteś osobą niesłyszącą lub niemą? Możesz skorzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza - jako świadek masz prawo poprosić o tłumacza.
Prawo do zwrotu kosztów stawiennictwa
Za stawiennictwo świadkowi przysługuje (na podstawie art. 618a–618e k.p.k.) zwrot:
- kosztów podróży (w tym noclegu, o ile był konieczny),
- utraconego zarobku bądź dochodu.
Wniosek o zwrot kosztów świadek może złożyć do sądu, przed którym toczy się postępowanie (ustnie do protokołu albo na piśmie w terminie 3 dni od zakończenia przesłuchania; według art. 618k k.p.k.).
Świadek może zostać poddany badaniom lub oględzinom ciała, jeżeli się na to zgodzi (zgodnie z art. 192 § 4 k.p.k.). Prokurator bądź sąd ma prawo poprosić, aby w przesłuchaniu wziął udział biegły lekarz lub psycholog, w razie wątpliwości co do stanu psychicznego bądź rozwoju umysłowego świadka (wg art. 192 § 2 k.p.k.).
Prawo odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytania
Świadek w niektórych systuacjach może odmówić składania zeznań. Może odmówić składania zeznań w całości, jeśli:
- jest osobą najbliższą dla oskarżonego (np. małżonkiem, rodzicem, dzieckiem czy osobą pozostającą we wspólnym pożyciu),
- jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem w innej toczącej się sprawie.
Decyzję o odmowie składania zeznań świadek ma prawo podjąć do pierwszego przesłuchania przed sądem. W takim wypadku poprzednie jego zeznania nie będą mogły być wykorzystane jako dowód. To prawo kończy się w chwili, gdy zacznie zeznawać przed sądem.
W czasie składania zeznań świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli odpowiedź mogłaby narazić jego lub osobę dlań najbliższą na odpowiedzialność karną.
Jeżeli świadek zdecyduje się zeznawać, to musi mówić prawdę. Jeżeli zaś składając zeznania, zatai prawdę bądź zezna nieprawdę, to może zostać ukarany za fałszywe zeznania, nawet gdyby zrobił to, aby uchronić siebie lub osobę sobie najbliższą przed odpowiedzialnością karną.
Powyższe wynika z art. 182, art. 183 § 1 i 2, art. 185 oraz art. 186 § 1 k.p.k.
Prawa związane z poufnością i tajemnicą…
Jeżeli treść zeznań mogłaby narazić świadka lub osobę mu najbliższą na hańbę, może on zażądać, żeby sąd przesłuchał go na niejawnej rozprawie „przy zamkniętych drzwiach” (wg art. 183 § 2 k.p.k.).
Gdy świadek posiada informacje tajne bądź ściśle tajne, może zostać przesłuchany wyłącznie po zwolnieniu przez uprawnionego przełożonego od obowiązku zachowania tajemnicy.
Jeśli zaś zeznania dotyczą informacji zastrzeżonych bądź poufnych albo objętych tajemnicą zawodową, świadek może odmówić zeznań, chyba że zostanie zwolniony przez sąd lub prokuratora od obowiązku zachowania tajemnicy.
Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności "zastrzeżone" lub "poufne" lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie.
Z kolei np. lekarz, dziennikarz, doradca podatkowy i statystyk mogą zostać przesłuchani w zakresie tajemnicy służbowej lub zawodowej tylko wtedy, gdy jest to niezbędne. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej, mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
Nikt nie może zwolnić dziennikarza z obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej w przypadku pytań o: autora materiału prasowego, autora listu do redakcji bądź innego podobnego materiału, identyfikację osób, które zastrzegły swoje dane. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy dziennikarz dysponuje wiedzą o przestępstwie objętym obowiązkiem doniesienia.
Powyższe wynika z art. 179 i art. 180 k.p.k.
Jak przesłuchuje się małoletniego świadka?
Świadek, który nie ukończył 15. roku życia i zeznaje w sprawie:
- przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby,
- przestępstwa na tle seksualnym lub przeciwko rodzinie,
- w której jest pokrzywdzonym przestępstwem przeciwko wolności
- jest przesłuchiwany przez sąd tylko raz, w odpowiednio przystosowanym, przyjaznym pokoju. Takie przesłuchanie jest nagrywane i może być przeprowadzone z zastosowaniem wideokonferencji. Jedynie w wyjątkowych przypadkach można takiego świadka przesłuchać ponownie.
Powyższe wynika z art. 185a, art. 185b oraz art. 185c § 1, 2 i 3 k.p.k.
Jak przesłuchuje się pokrzywdzonego przestępstwem przeciwko wolności seksualnej?
Świadek, który już skończył 15 lat, a jest pokrzywdzony przestępstwem zgwałcenia lub wykorzystania seksualnego, może być przesłuchany więcej niż raz, ale:
- w sądzie przesłuchanie odbywa się nie na rozprawie, lecz na posiedzeniu, w którym uczestniczy ograniczona liczba osób; to przesłuchanie jest nagrywane i odtwarzane na rozprawie,
- w razie konieczności powtórnego przesłuchania, taki świadek może złożyć wniosek o przesłuchanie przez wideokonferencję (wg art. 185b k.p.k.).
Anonimowość świadka
Każdemu świadkowi prawo gwarantuje, że jego adres zamieszkania i miejsce pracy nie zostaną ujawnione w aktach sprawy. Te dane osobowe będą zapisane w odrębnym załączniku, wyłącznie do wiadomości organu prowadzącego postępowanie (wg art. 148a k.p.k.).
W przypadku świadka, którego życie, zdrowie, wolność albo mienie w znacznych rozmiarach, a także bezpieczeństwo jego najbliższych może być zagrożone, cała jego tożsamość (zatem również imię i nazwisko) pozostanie w tajemnicy – to tzw. świadek anonimowy (wg art. 184 k.p.k.).
Jaką pomoc może otrzymać świadek?
Może on dostać ochronę policji na czas czynności procesowej, jeśli stopień zagrożenia życia lub zdrowia jego bądź jego najbliższych jest wysoki. Pomoc może przybrać postać ochrony osobistej lub zmiany miejsca pobytu. Żeby otrzymać taką ochronę, świadek musi skierować wniosek do komendanta wojewódzkiego policji, za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie lub sądu.
To wynika z art. 1-17 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.
Świadek i jego najbliżsi mogą też otrzymać bezpłatną pomoc prawną i psychologiczną w Sieci Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem (na podstawie art. 43 § 8 pkt 2a k.k.w.).
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (k.p.k.);
- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (k.k.w.);
- ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka;
- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (k.k.).

Potrzebujesz porady prawnej?
Spotkanie Ministrów Sprawiedliwości Państw Grupy Wyszehradzkiej (7-9 maja 2009 r., Wrocław)
W dniach 7-9 maja 2009 r. we Wrocławiu odbyło się X spotkanie Ministrów Sprawiedliwości Państw Grupy Wyszehradzkiej.I. Uczestnicy spotkania.ze strony czeskiej:1. Pan Jiři Pospíšil, Minister Sprawiedliwości,2. Pan Pavel Stanek, Zastępca (...)
Spotkanie Ministrów Sprawiedliwości Państw Grupy Wyszehradzkiej (7-9 maja 2009 r., Wrocław)
W dniach 7-9 maja 2009r. we Wrocławiu odbyło się X spotkanie Ministrów Sprawiedliwości Państw Grupy Wyszehradzkiej.I. Uczestnicy spotkania.ze strony czeskiej:1. Pan Jiři Pospíšil, Minister Sprawiedliwości,2. Pan Pavel Stanĕk, Zastępca (...)
Kogo możesz powołać na świadka w swojej sprawie?
W postępowaniu cywilnym przed sądem możesz i musisz zarazem często przytaczać dowody na swoje twierdzenia. I nie ma tu znaczenia, czy jest to postępowanie procesowe (np. spierasz się o zapłatę z jakiegoś tytułu), czy nieprocesowe (np. gdy chodzi o zniesienie współwłasności). (...)
Czym jest spadek - czyli co możesz odziedziczyć?
Pod pojęciem spadku kryje się ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na spadkobierców w drodze spadkobrania. Nie należą jednak do spadku praw i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, jak również prawa, które z chwilą śmierci spadkodawcy (...)
Jakie prawa ma przesłuchiwany świadek w postępowaniu karnym?
W przypadku przesłuchania świadkowi przysługują pewne uprawnienia, dzięki którym może on chronić swoje interesy czy swoich bliskich. Samo przesłuchanie jest sytuacją niewątpliwie stresującą, a ten fakt jest często wykorzystywany przez prowadzących przesłuchanie (...)
Jak powołać inspektora ochrony danych?
Kto może, a kto ma obowiązek wyznaczenia inspektora ochrony danych? Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO), które musi być stosowane od 25 maja 2018 r., w art. 37 ust 1 przewiduje obowiązek wyznaczenia inspektora dla administratorów i podmiotów (...)
Rewolucja w postępowaniu karnym - część pierwsza
Przyspieszenie i uproszczenie postępowania karnego. To główny cel zmian, jakie proponuje w ramach tej procedury Rząd. Propozycje trudno nazwać nowelizacją, to prawdziwa rewolucja, która ma zmienić obowiązujące od lat zasady prowadzenia procesu karnego. Dowodzenie Jak wynika z projektu, (...)
Prawo do odmowy składania zeznań w procesie karnym - opinia prawna
Stan faktyczny Kilka miesięcy temu zostałem pobity i obrabowany przez dwóch sprawców (zabrano mi telefon komórkowy i wszystkie banknoty z portfela, razem ok. 500 zł). Świadkiem tego były dwie dziewczyny, które zresztą próbowały ich powstrzymać. (...)
Rozdział 1 działu II Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) określa właściwość i skład sądu karnego. W których sprawach orzeka sąd rejonowy? Właściwość sądów jest wyznaczana przez przedmiot orzekania, a nie przez ilość wysiłku organizacyjnego czy intelektualnego, (...)
Fryzjer ponad obostrzeniami...
WSA w Opolu wydał wyrok (sygn. akt II SA/Op 219/20), w którym uchylił karę grzywny 10 tys. zł nałożoną przez Sanepid na fryzjera. W uzasadnieniu wskazał, że GIS nie może nakładać kar administracyjnych na podstawie rozporządzenia. ##baner## Sentencja Wojewódzki (...)
Jakie przepisy należy stosować? Celem obszernej ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest generalna obniżka opłat sądowych. Wspomniana ustawa zastąpiła dotychczasową ustawę z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Koszty (...)
Jakie są prawa i obowiązki pokrzywdzonego w postępowaniu karnym?
Kto ma status pokrzywdzonego w postępowaniu karnym? Pokrzywdzony to osoba, której dobro zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone. Pokrzywdzona może być również np. spółka (podmiot zbiorowy). W jej imieniu występuje osoba uprawniona. Jeżeli pokrzywdzony nie ma ukończonych (...)
Uchwała NSA Naczelny Sąd Administracyjny w składzie 7 sędziów 26 lutego 2018 r. podjął następującą uchwałę (sygn. I OPS 5/17): "Pozostawanie nieruchomości we władaniu przedsiębiorstwa PKP bez udokumentowanego prawa w sposób określony w art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia (...)
Przetwarzanie danych przy rekrutacji pracowników a RODO
Jak potencjalni pracodawcy powinni przetwarzać dane osobowe kandydatów do pracy zgodnie z RODO, czyli ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych? Jakie dane kandydatów mogą pozyskiwać i jak długo mogą je przetwarzać? Rekrutacja po nowemu 25 maja 2018 roku we wszystkich (...)
Pierwsze wspólne przepisy dotyczące obowiązków i odpowiedzialności pośredników na jednolitym rynku otworzą nowe możliwości świadczenia usług cyfrowych ponad granicami przy równoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony użytkowników bez względu (...)
Jakimi zasadami winna się kierować administracja publiczna?
Zasady ogólne postępowania administracyjnego legislacyjnie wyodrębniono w pracach nad projektem k.p.a. i znalazły się one już w tekście pierwotnym kodeksu wraz z przepisami o zakresie jego mocy obowiązującej, a przy nowelizacji w 1980 r. zamieszczono je w osobnym rozdziale (art. 6-16). (...)
Jakie dowody są dopuszczane w procesie karnym, a jakie nie?
Kto ma prawo inicjatywy dowodowej? Proces karny nie zna legalnej teorii dowodowej, a w Kodeksie postępowania karnego nie sformułowano zamkniętego katalogu dowodów, w związku z czym dowodem może być wszystko to, co przyczynić się może do wyjaśnienia prawdy. Zgodnie (...)
Nowe koszty sądowe w rozmaitych sprawach cywilnych!
Jakie przepisy należy stosować? Celem obszernej ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest generalna obniżka opłat sądowych. Niektóre jednak sprawy podrożeją. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 2 marca 2006 r. Warto sprawdzić, na wszczynanie jakich (...)
Jakie są prawa i obowiązki podejrzanego w postępowaniu karnym?
Kto ma status podejrzanego w postępowaniu karnym? Podejrzany to osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której postawiono już zarzut w związku z rozpoczęciem przesłuchania w charakterze podejrzanego. Do czasu wydania prawomocnego wyroku jest on (...)
Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem
Jakie prawa przysługują pokrzywdzonemu w procesie karnym? Pokrzywdzonym jest osoba, która ucierpiała w wyniku przestępstwa, tzn. gdy przestępstwo naruszyło jej dobro prawne albo mu zagrażało. Dobrem prawnym, o którym mowa może być jakiekolwiek dobro, które jest chronione (...)