Profesjonalny pełnomocnik i przedsiębiorca musi pamiętać o opłacie sądowej

Nowa Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych doczekała się szerokiego omówienia w prasie również tej niespecjalistycznej. Większość jednak dotychczasowych publikacji zwraca uwagę przede wszystkim na fakt zmniejszenia obciążeń uczestników postępowań sądowych w zakresie ponoszonych kosztów sądowych. Na marginesie pozostają zaś publikacje wskazujące na fakt, iż Ustawa ta dokonała także istotnych zmian w zakresie regulacji Kodeksu postępowania cywilnego.

Jakie zmiany w procedurze cywilnej wprowadziła ustawa o kosztach?

Jedna z takich zmian spowodowała zrównanie obowiązków procesowych w zakresie opłacania pism procesowych wnoszonych przez przedsiębiorców (w zakresie postępowań gospodarczych) z obowiązkami, jakie mają pełnomocnicy profesjonalni. Chodzi tutaj o nowy dodany art. 130² § 1-5 kodeksu postępowania cywilnego. W przepisach tych nałożony został na pełnomocników profesjonalnych – adwokatów, radców prawnych, także rzeczników patentowych, obowiązek uiszczania opłaty sądowej od pisma procesowego, jeśli podlega ona opłacie stałej lub stosunkowej (w poprzedni stanie prawnym obowiązek ten dotyczył tylko adwokatów i radców prawnych i miał tylko zastosowanie przy wpisie stałym). Obowiązek ten w stosunku do pełnomocników profesjonalnych powiązany został zaś z rygoryzmem ustawodawcy wprowadzającym skutek w postaci zwrotu pisma nienależycie opłaconego, jeśli podlega ono opłacie stałej lub stosunkowej. O ile w poprzednim stanie prawnym wpis stały był przewidziany w stosunkowo małym zakresie różnego rodzaju spraw, to obecnie krąg jego stosowania znacznie rozszerzono. Dla praktyki jednak obrotu gospodarczego najistotniejsze znaczenie ma opłata stosunkowa. Ma ona bowiem zastosowanie w większości spraw sądowych rozpoznawanych w postępowaniu procesowym (wszystkie sprawy o zapłatę). Nałożenie obowiązku uiszczania tych opłat sądowych na pełnomocników profesjonalnych jest o tyle zrozumiałe, iż wpisuje się w szereg działań mających na celu usprawnienie i przyspieszenie postępowań sądowych oraz odciążania sądów (sędziów i sekretariatów sądowych) od obowiązków związanych z wstępnym przygotowaniem sprawy sądowej do rozpoznania.

Jak prawidłowo wnieść opłatę stosunkową?

Pozostawiając na marginesie opłaty stałe, zajmijmy się opłatą stosunkową, która ma zastosowanie w sprawie o zapłatę, a te jak wiadomo dotyczą zdecydowanej większości spraw prowadzonych przez przedsiębiorców.

Pełnomocnik profesjonalny wnosząc zatem tak typowe pisma procesowe jak pozew, apelacja, zażalenie, sprzeciw od wyroku zaocznego, czy zarzuty od nakazu zapłaty będzie zobowiązany również do ich prawidłowego opłacenia opłatą stosunkową. Prawidłowe opłacenie zaś takiego pisma powoduje zastosowanie kolejnych przepisów Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz kodeksu postępowania cywilnego. Aby bowiem właściwie opłacić pismo nie wystarcza tylko znajomość właściwej stawki procentowej w konkretnej sprawie (ewentualnie wysokości opłaty stałej), trzeba jeszcze prawidłowo wyliczyć wysokość tej opłaty oraz skutecznie wnieść ją na rachunek bankowy właściwego sądu.

Rozumiejąc intencje ustawodawcy w zakresie polepszania wskaźników związanych z czasem postępowań sądowo-gospodarczych i upływem okresu liczonym od dnia wniesienia sprawy do sądu do dnia egzekucji długu, pojawia się wątpliwość czy nie nałożono na przedsiębiorców zbyt uciążliwych obowiązków, szczególnie jeśli chodzi o małych przedsiębiorców, nie korzystających z fachowej pomocy prawnej albo czyniących to sporadycznie. Wnosząc bowiem pismo procesowe pełnomocnik, ale też sam przedsiębiorca, będzie miał obowiązek wskazać wartość przedmiotu sporu (tutaj nie będzie to konieczne jeśli dochodzona jest określona kwota pieniężna) lub wartość przedmiotu zaskarżenia, a zatem będzie musiał zastosować przepisy art. 126¹ § 1 kpc. Będzie też w tym wypadku konieczność zastosowania nowej zupełnie regulacji art. 126¹ § 3 kpc wprowadzającej obowiązek zaokrąglania tych wartości do pełnych złotych. W pewnych wypadkach przy obliczaniu opłaty stosunkowej brak zaokrąglenia w górę wartości przedmiotu sporu czy zaskarżenia może w konsekwencji spowodować niewłaściwie zaokrąglenie opłaty stosunkowej (również do pełnego złotego). To z kolei będzie powodować niebagatelne dalsze konsekwencje.

I tak jeśli idzie o pisma rozpoczynające sprawę, można rzec są to błędy usuwalne, bez istotnych konsekwencji dla wnoszącego pismo, zaś w wypadku pism procesowych związanych z zaskarżeniem orzeczeń, powodują one konsekwencje nieusuwalne dla strony. Zanim wskażemy te konsekwencje usuwalne i nieusuwalne związane z brakiem uiszczenia opłaty trzeba podkreślić, iż przepis art. 130² kpc wprowadza obowiązki, które w odniesieniu do pełnomocników profesjonalnych mają zastosowanie do wszystkich spraw, w których występuje potrzeba opłacenia pisma procesowego, niezależnie czy reprezentuje taki pełnomocnik przedsiębiorcę, czy inny podmiot nie będący przedsiębiorcą. Natomiast obowiązki w zakresie opłat i rygoryzm wynikający z art. 130² kpc będzie miał zastosowanie do przedsiębiorców tylko w sprawach gospodarczych (art. 130² § 4 kpc zdanie pierwsze).

Konsekwencje nieprawidłowego wniesienia opłaty

Językowa wykładnia użytego określenia w tym przepisie „pisma wniesionego w postępowaniu w sprawach gospodarczych” wprost wskazuje, iż chodzi tutaj o sprawy podlegające rozpoznaniu w trybie odrębnego postępowania procesowego uregulowanego w artykułach od art. 479¹ do art. 479²² kodeksu postępowania cywilnego. Podkreślić trzeba, że w trybie tym rozstrzygane są wszystkie sprawy pomiędzy przedsiębiorcami związane z ich działalnością podlegające rozpoznaniu w trybie procesowym. Wracając jednak do konsekwencji niewłaściwego opłacenia pisma procesowego nie sposób nie zauważyć, iż rygoryzm ten w zakresie środków zaskarżenia jest dużo dalej idący niż związany z samym wniesieniem sprawy. W wypadku bowiem nieopłacenia pisma przy jego wniesieniu opłatą stałą lub stosunkową przedsiębiorca czy pełnomocnik profesjonalny narazi się na jego zwrot bez wzywania przez sąd o uzupełnienie jego braku formalnego poprzez wniesienie stosowanej wyliczonej przez sąd opłaty. Jednak jeśli w terminie 7 dni od dnia otrzymania zarządzenia o zwrocie brak ten zostanie uzupełniony i brakująca opłata we właściwej wysokości uiszczona pismo wywiera skutek od daty pierwotnego wniesienia (notabene w poprzednim stanie prawnym pełnomocnik profesjonalny nie mógł tego skutku uzyskać w odniesieniu do nieprawidłowo opłaconego pisma podlegającego opłacie stałej). Zgoła odmiennie sytuacja ta przedstawia się w wypadku pism związanych, generalnie ujmując, z wnoszeniem różnego rodzaju środków zaskarżenia. Tutaj sąd orzekający odrzuca pismo, czyli środek zaskarżenia bez wzywania o uzupełnienie opłaty (art. 130² § 3 i § 4 kpc). Orzeczenie staje się zatem prawomocne.

O czym powinien pamiętać przedsiębiorca?

Aby zatem należycie zadbać o swoje interesy w procesie gospodarczym przedsiębiorca będzie musiał wykazać dobrą znajomość przepisów Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz przepisów Kodeksu postępowania cywilnego i biegle poruszać się między nimi, stosując konkretne z nich w zależności od rodzaju sprawy. Tak zatem obok wskazanych i omówionych wyżej przepisów, aby uchronić się od błędu czasem niosącego daleko idące konsekwencje winien co najmniej wiedzieć, iż:

• zgodnie z art. 126¹ wartość przedmiotu sporu lub zaskarżenia podaje się w złotych zaokrąglając w górę do pełnych złotych, a pismo procesowe, jeśli podlega opłacie, winno co do zasady zawierać wartość przedmiotu sprawy lub zaskarżenia,

• zgodnie z art. 21 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych końcówkę opłaty zaokrągla się do pełnego złotego w górę,

• zgodnie Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych należy dołączyć kopie dowodu uiszczonej opłaty (§ 3 rozporządzenia).

Ponadto przedsiębiorca winien potrafić ustalić sobie właściwy numer rachunku bankowego sądu, do którego ma wnieść pismo procesowe. Dalej winien wiedzieć, iż ma możliwość opłacenia pisma za pomocą znaków opłaty sądowej, ale rozporządzenie przewiduje w tym względzie ograniczenie kwotowe takiej opłaty do 1500 zł. Winien też wykazać znajomość tego rozporządzenia pod innym kątem i dokonać stosownej adnotacji zgodnie z § 3 na dołączonej kopii przelewu elektronicznego, jeśli w taki sposób uiścił opłatę.

Takie pułapki czekają na przedsiębiorcę, ustawodawca bowiem może skądinąd słusznie zakłada, iż nie są to pułapki dla profesjonalnych pełnomocników chociaż jak praktyka wskazuje dla nich też nieraz stanowią sporą trudność, w szczególności w sytuacji kiedy nie doszło do ustabilizowania się jednolitej praktyki sądów w tym zakresie...

Na koniec wypada tylko założyć, iż tak jak ustawodawca wprowadził nowe obowiązki i wysokie wymagania dla niemałego przecież kręgu uczestników postępowania jakimi są profesjonalni pełnomocnicy i przedsiębiorcy występujący w procesie gospodarczym, wysokie standardy będą miały zastosowanie wobec sądów i zostaną one wyposażone w odpowiednie środki techniczne umożliwiające szybki przepływ informacji od księgowości sądu do konkretnych akt i sędziego orzekającego.

 Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296),

• Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 r., Nr 167, poz. 1398).

Zespół
e-prawnik.pl