Dział IV - WADY OŚWIADCZEŃ WOLI

Kodeks cywilny

Artykuły 82-88
Art. 82
Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Komentarz

Artykuł 82 określa bezwzględną nieważność oświadczenia woli złożonego przez osobę pozbawioną zdolności do świadomego lub swobodnego podjęcia decyzji. Obejmuje to zarówno stałe stany (choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy), jak i przemijające zaburzenia czynności psychicznych. Nieważność jest skutkiem automatycznym i nie wymaga uchylenia się od skutków prawnych.

Art. 83

§ 1

Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

§ 2

Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

Komentarz

Artykuł 83 reguluje kwestię czynności pozornych. Czynność pozorna jest nieważna, jednak jeżeli służy do ukrycia innej czynności (czynność symulowana), to jej ważność ocenia się według przepisów właściwych dla ukrytej czynności. Ustęp 2 chroni osoby trzecie działające w dobrej wierze, które nabyły prawa na podstawie pozornej czynności.

Art. 84

§ 1

W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

§ 2

Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Komentarz

Artykuł 84 reguluje instytucję błędu jako wady oświadczenia woli. Błąd musi być istotny, czyli taki, który przy rozsądnej ocenie sprawy powodowałby, że oświadczenie nie zostałoby złożone. W przypadku czynności odpłatnych dwustronnych istnieją dodatkowe wymogi - błąd musi być wywołany przez drugą stronę lub być dla niej widoczny.

Art. 85
Zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania ma takie same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia.

Komentarz

Artykuł 85 traktuje zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca (osobę użytą do jego przesłania) na równi z błędem przy składaniu oświadczenia. Oznacza to, że do zniekształcenia stosuje się przepisy art. 84 o błędzie. Dotyczy to sytuacji, gdy posłaniec przekazuje oświadczenie w zniekształconej formie.

Art. 86

§ 1

Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

§ 2

Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.

Komentarz

Artykuł 86 rozszerza możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli w przypadku podstępu. W odróżnieniu od zwykłego błędu, przy podstępie można uchylić się od skutków nawet gdy błąd nie był istotny lub nie dotyczył treści czynności. Podstęp osoby trzeciej jest przypisywany stronie, jeśli wiedziała o nim lub gdy czynność była nieodpłatna.

Art. 87
Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Komentarz

Artykuł 87 reguluje groźbę jako wadę oświadczenia woli. Groźba musi być bezprawna i powodować uzasadnioną obawę poważnego niebezpieczeństwa osobistego lub majątkowego. Nie ma znaczenia, czy groźba pochodzi od drugiej strony czy osoby trzeciej. Zagrożenie może dotyczyć zarówno osoby składającej oświadczenie, jak i innej osoby.

Art. 88

§ 1

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.

§ 2

Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Komentarz

Artykuł 88 określa tryb i terminy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli dotkniętego wadą w postaci błędu lub groźby. Uchylenie wymaga złożenia oświadczenia na piśmie drugiej stronie. Terminy są różne: rok od wykrycia błędu lub rok od ustania stanu obawy w przypadku groźby. Po upływie tych terminów uprawnienie wygasa.

Masz wątpliwości dotyczące ważności umowy?

Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci ocenić, czy Twoja umowa jest dotknięta wadą oświadczenia woli i czy możesz uchylić się od jej skutków prawnych.

Zadaj pytanie prawnikowi