Dział V - WARUNEK

Kodeks cywilny

Artykuły 89-94
Art. 89
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek).

Komentarz

Artykuł 89 wprowadza instytucję warunku w polskim prawie cywilnym. Warunek to zdarzenie przyszłe i niepewne, od którego strony uzależniają powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej. Rozróżniamy warunek zawieszający (suspensywny) - gdy od jego ziszczenia się zależy powstanie skutków prawnych, oraz warunek rozwiązujący (resolutywny) - gdy jego ziszczenie się powoduje ustanie skutków prawnych. Nie każda czynność prawna może być dokonana pod warunkiem - ustawa przewiduje wyjątki, a także właściwość niektórych czynności wyklucza możliwość ich uzależnienia od warunku.

Art. 90
Ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej, chyba że inaczej zastrzeżono.

Komentarz

Artykuł 90 ustala zasadę, że warunek działa ex nunc (od teraz), a nie ex tunc (od początku). Oznacza to, że skutki prawne powstają lub ustają dopiero z chwilą ziszczenia się warunku, a nie od momentu dokonania czynności prawnej. Strony mogą jednak odmiennie zastrzec i nadać warunkowi moc wsteczną. W praktyce rzadko się to stosuje ze względu na komplikacje wynikające z retroaktywnego działania warunku, zwłaszcza w odniesieniu do praw nabytych przez osoby trzecie w okresie oczekiwania na ziszczenie się warunku.

Art. 91
Warunkowo uprawniony może wykonywać wszelkie czynności, które zmierzają do zachowania jego prawa.

Komentarz

Artykuł 91 chroni prawo warunkowe przez umożliwienie osobie warunkowo uprawnionej (beneficjentowi warunku zawieszającego lub zobowiązanemu przy warunku rozwiązującym) podejmowania czynności zachowawczych. Do takich czynności należą m.in.: zabezpieczenie dowodów, przerwanie biegu przedawnienia, złożenie sprzeciwu wobec nabycia przez zasiedzenie, czy żądanie ustanowienia hipoteki. Osoba warunkowo uprawniona nie może jednak rozporządzać prawem ani wykonywać go w pełnym zakresie przed ziszczeniem się warunku zawieszającego.

Art. 92

§ 1

Jeżeli czynność prawna obejmująca rozporządzenie prawem została dokonana pod warunkiem, późniejsze rozporządzenia tym prawem tracą moc z chwilą ziszczenia się warunku o tyle, o ile udaremniają lub ograniczają skutek ziszczenia się warunku.

§ 2

Jednakże gdy na podstawie takiego rozporządzenia osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nieuprawnioną do rozporządzania prawem.

Komentarz

Artykuł 92 reguluje sytuację, gdy osoba, która rozporządziła prawem pod warunkiem, dokonuje kolejnych rozporządzeń tym samym prawem przed ziszczeniem się warunku. § 1 stanowi, że takie późniejsze rozporządzenia stają się bezskuteczne z chwilą ziszczenia się warunku, jeśli kolidują z uprawnieniami osoby warunkowo uprawnionej. § 2 wprowadza jednak ochronę dla osób trzecich działających w dobrej wierze - jeżeli nabywca nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu wcześniejszego warunku, jego nabycie może być chronione. To szczególnie istotne przy obrocie nieruchomościami, gdzie dobra wiara jest weryfikowana m.in. przez wpisy w księdze wieczystej.

Art. 93

§ 1

Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się ziścił.

§ 2

Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się nie ziścił.

Komentarz

Artykuł 93 wprowadza sankcję za nieuczciwe zachowanie stron w stosunku do warunku. § 1 chroni osobę warunkowo uprawnioną przed nieuczciwymi działaniami zobowiązanego, który próbuje zapobiec ziszczeniu się warunku zawieszającego lub aktywnie dąży do ziszczenia się warunku rozwiązującego. § 2 działa w przeciwnym kierunku - karze beneficjenta warunku, który nieuczciwie doprowadza do jego spełnienia. Kluczowe jest, że działanie musi być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nie wystarczy samo dążenie do korzystnego dla siebie rezultatu, musi być ono naganne z punktu widzenia uczciwości w obrocie prawnym. Sankcją jest fikcja prawna - przyjmuje się skutek odwrotny do zamierzonego przez nieuczciwą stronę.

Art. 94
Warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego pociąga za sobą nieważność czynności prawnej, gdy jest zawieszający; uważa się za niezastrzeżony, gdy jest rozwiązujący.

Komentarz

Artykuł 94 różnicuje skutki wadliwego warunku w zależności od jego rodzaju. Warunkiem niemożliwym jest zdarzenie, które w ogóle nie może się ziścić (np. "dam ci samochód, jeśli zostaniesz papieżem" - wypowiedziane do osoby nie będącej duchownym). Warunkiem sprzecznym z prawem lub zasadami współżycia społecznego jest np. uzależnienie skutków od popełnienia przestępstwa. W przypadku warunku zawieszającego - skoro nie może on się ziścić, a od niego zależy powstanie skutków prawnych, cała czynność jest nieważna. Przy warunku rozwiązującym - traktujemy go jako niezastrzeżony, więc czynność prawna wywołuje skutki bez ograniczeń, jakby warunku nie było. Ta asymetria wynika z założenia, że warunek rozwiązujący jest mniej istotny dla stron niż warunek zawieszający.

Potrzebujesz porady w sprawie umowy z warunkiem?

Nie jesteś pewien, czy czynność prawna może być dokonana pod warunkiem? Masz wątpliwości dotyczące skutków ziszczenia się warunku? Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci w sprawach związanych z warunkami w umowach, zabezpieczeniem praw warunkowych i interpretacją skutków prawnych.

Zadaj pytanie prawnikowi