Rozdział II - Zastaw na prawach

Kodeks cywilny

Artykuły 327-335
Art. 327
Przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne.

Komentarz

Artykuł 327 rozszerza instytucję zastawu na prawa majątkowe. Kluczowym warunkiem jest zbywalność prawa - zastawem można obciążyć tylko te prawa, które mogą być przenoszone na inne osoby. Najczęściej przedmiotem zastawu są wierzytelności, ale mogą to być również inne prawa, takie jak prawo użytkowania czy udziały w spółkach.

Art. 328
Do zastawu na prawach stosuje się odpowiednio przepisy o zastawie na rzeczach ruchomych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.

Komentarz

Artykuł 328 ustanawia zasadę odpowiedniego stosowania przepisów o zastawie na rzeczach ruchomych do zastawu na prawach. Oznacza to, że regulacje dotyczące ustanowienia, wykonywania i wygaśnięcia zastawu na rzeczach mają zastosowanie także do praw, o ile specyfika prawa jako przedmiotu zastawu nie wymaga odmiennego uregulowania.

Art. 329

§ 1

Do ustanowienia zastawu na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Jednakże umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy.

§ 2

Jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu ani przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę.

Komentarz

Artykuł 329 określa wymogi formalne ustanowienia zastawu na prawach. Wymaga on formy pisemnej z datą pewną dla umowy o ustanowienie zastawu, co stanowi bardziej rygorystyczne wymaganie niż w przypadku przeniesienia samego prawa. W przypadku zastawu na wierzytelności § 2 wprowadza dodatkowy wymóg zawiadomienia dłużnika, co ma na celu ochronę jego interesów i zapewnienie przejrzystości stosunków prawnych.

Art. 330
Zastawnik może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania prawa obciążonego zastawem.

Komentarz

Artykuł 330 przyznaje zastawnikowi uprawnienia ochronne wobec prawa obciążonego zastawem. Zastawnik może podejmować działania mające na celu zachowanie wartości zabezpieczenia, w tym czynności faktyczne i prawne, oraz dochodzić roszczeń przed sądami. Uprawnienia te służą ochronie interesu zastawnika jako wierzyciela zabezpieczonego.

Art. 331

§ 1

Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, zastawca może dokonać wypowiedzenia bez zgody zastawnika. Jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest już wymagalna, zastawnik może wierzytelność obciążoną wypowiedzieć do wysokości wierzytelności zabezpieczonej.

§ 2

Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zastawem zależy od wypowiedzenia przez dłużnika, wypowiedzenie powinno nastąpić także względem zastawnika.

Komentarz

Artykuł 331 reguluje kwestię wypowiadania wierzytelności obciążonej zastawem. Zapewnia równowagę między interesami zastawcy (który może swobodnie wypowiedzieć wierzytelność) a zastawnika (który może to uczynić, gdy jego wierzytelność jest wymagalna). § 2 chroni zastawnika, wymagając aby wypowiedzenie dokonane przez dłużnika wierzytelności objęło także zastawnika.

Art. 332
W razie spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzi na przedmiot świadczenia.

Komentarz

Artykuł 332 wprowadza zasadę surogacji zastawu - gdy dłużnik spełni świadczenie wynikające z wierzytelności obciążonej zastawem, zastaw nie wygasa, lecz przenosi się na otrzymany przedmiot świadczenia. Zapewnia to ciągłość zabezpieczenia i chroni interes zastawnika przed utratą zabezpieczenia w wyniku spełnienia świadczenia przez dłużnika wierzytelności obciążonej.

Art. 333
Do odbioru świadczenia uprawnieni są zastawca wierzytelności i zastawnik łącznie. Każdy z nich może żądać spełnienia świadczenia do rąk ich obu łącznie albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

Komentarz

Artykuł 333 chroni interesy zarówno zastawcy jak i zastawnika przy odbiorze świadczenia z wierzytelności obciążonej zastawem. Wymaga współdziałania obu stron przy odbiorze świadczenia, co zapobiega sytuacjom, w których jedna ze stron mogłaby samodzielnie odebrać świadczenie z pokrzywdzeniem drugiej strony. Możliwość złożenia świadczenia do depozytu sądowego stanowi bezpieczne rozwiązanie w przypadku braku współpracy stron.

Art. 334
Jeżeli dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierzytelność zabezpieczona stała się wymagalna, zarówno zastawca, jak i zastawnik mogą żądać złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

Komentarz

Artykuł 334 reguluje szczególną sytuację, gdy dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie przedwcześnie, przed wymagalnością wierzytelności zabezpieczonej. W takim przypadku zarówno zastawca jak i zastawnik mają prawo żądać złożenia świadczenia do depozytu sądowego, co zabezpiecza interes zastawnika i zapewnia, że zastaw będzie nadal skutecznie zabezpieczał wierzytelność do czasu jej wymagalności.

Art. 335
Jeżeli wierzytelność pieniężna zastawem zabezpieczona jest już wymagalna, zastawnik może żądać zamiast zapłaty, ażeby zastawca przeniósł na niego wierzytelność obciążoną, jeżeli jest pieniężna, do wysokości wierzytelności zabezpieczonej zastawem. Zastawnik może dochodzić przypadłej mu z tego tytułu części wierzytelności z pierwszeństwem przed częścią przysługującą zastawcy.

Komentarz

Artykuł 335 przyznaje zastawnikowi szczególne uprawnienie w przypadku wymagalności zabezpieczonej wierzytelności pieniężnej. Zamiast dochodzić zaspokojenia w drodze egzekucji, zastawnik może żądać przeniesienia na siebie wierzytelności obciążonej do wysokości swojej wierzytelności. To uprawnienie stanowi uproszczoną formę zaspokojenia się zastawnika i przyznaje mu pierwszeństwo przed zastawcą w dochodzeniu tej części wierzytelności.

Masz pytania dotyczące zastawu na prawach?

Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci w sprawach związanych z ustanowieniem zastawu na wierzytelności, prawach majątkowych i innych formach zabezpieczenia wierzytelności.

Zadaj pytanie prawnikowi